Ο Εμμανουήλ Στρατάκης (1903-1975) από τα Κεράσια Μαλεβιζίου αναχώρησε για το Μέτωπο ως έφεδρος ανθυπίατρος στις 10-12-1940. Παρέμεινε στην Αθήνα φιλοξενούμενος συγγενών του ως τον Οκτώβριο του 1941, όταν με δύσκολες συνθήκες κατέβηκε στα Χανιά, απ’ όπου ήρθε στο χωριό του και στην οικογένειά του. Βοήθησε τους ανθρώπους της περιοχής του στη δύσκολη περίοδο της Κατοχής και οργανώθηκε στην Αντίσταση από νωρίς.
Ήταν σύνδεσμος με το Αντάρτικο της Δίκτης, σύμφωνα με τον αρχηγό του, καπετάν Μανώλη Μπαντουβά.Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει το ανέκδοτο ημερολόγιό του, το οποίο έγραψε (σημειώνοντας πολλές λεπτομέρειες) στο διάστημα από 9-11-1940 ως 25-9-1941.
Περιλαμβάνει περιγραφές της δύσκολης πορείας του προς το μέτωπο, των βομβαρδισμών και της Εαρινής Επίθεσης, των άθλιων συνθηκών της επιστροφής των νικητών στρατιωτών μας, της εξευτελιστικής διάλυσης της 5ης Μεραρχίας, τόπων απ’ όπου περνούν και της Αθήνας των πρώτων ημερών της Κατοχής.
Φαίνονται σε πολλά σημεία τα αντιφασιστικά του αισθήματα και ιδεώδη καθώς και η φιλοπατρία του. Μαζί με την αγωνία του για την έκβαση της Μάχης της Κρήτης, την κατάσταση της οικογένειάς του και την επιστροφή του, διακρίνει κανείς τον πόνο του για τα αξιοθρήνητα παιδιά της 5ης Μεραρχίας που γυρίζουν στην Αθήνα ελεεινά και πανικόβλητα, ενώ το Κράτος αδιαφορεί εντελώς.
Η 9η Μαρτίου 1941 στο Μέτωπο
Οι επιχειρήσεις της 9ης Μαρτίου, πρώτης ημέρας της Εαρινής Επίθεσης που εξαπέλυσαν οι Ιταλοί τον Μάρτιο του ʽ41 και αποκρούστηκαν, ήταν σύμφωνα με πολλές πηγές συγκλονιστικές. Όλοι γράφουν και μιλούν για ορυμαγδό εκρήξεων που ανέσκαψαν τα πάντα γύρω. Η ημέρα αυτή είναι μία από τις έξι που σφράγισαν την νικηφόρα πορεία του ελληνικού στρατού σε εδάφη κατοικημένα από τον αλύτρωτο ελληνισμό.
Οι υπόλοιπες ήταν: η κατάληψη της Κορυτσάς, της Πρεμετής, του Πόγραδετς, του Αργυρόκαστρου και της Κλεισούρας. Επέλεξα να δημοσιεύσω το παρακάτω απόσπασμα όχι μόνο για τη σπουδαιότητα των επιχειρήσεων εκείνης της ημέρας, αλλά και επειδή άπειρες διηγήσεις του πατέρα μου αναφέρονται σ’ αυτήν, καθώς κινδύνεψε εκείνη την ημέρα στο μέγιστο βαθμό.
Μιλούσε για τις ανθρώπινες απώλειες, για τη θαυμαστή αυτοθυσία όλων τους, για τους τραυματίες που βογκούσαν, προσπαθώντας με το βήχα του να κρύψει το κλάμα του. «Τάχτηκα στους Αγίους Σαράντα να γλυτώσω, για να επιστρέψω στο παιδί μου, που το βαφτίσαμε 20 ημερών και την ίδια μέρα έφυγα. Να γυρίσω στο σπίτι μου και να χτίσω την εκκλησία τους».
Κάθε καλοκαίρι κουβαλούσαμε με το γαϊδουράκι τις πέτρες στο χωράφι μας στους «Αμμόλακκκους», κοντά στο νεκροταφείο του χωριού μου (Πρεβελιανά), όπου κάποιες υπάρχουν ακόμη. Μας έλειπαν όμως τα χρήματα.
«Έχω την όρεξη, μα μου λείπει η μπόρεση. Η Χάρη των Αγίων Σαράντα το ξέρει πως δεν είμαι ούτε αγνώμων ούτε ψεύτης. Μα πού να βρω τα λεφτά» έλεγε συχνά ο πατέρας μου και βούρκωνε.
Διαβάζοντας το ημερολόγιο του γιατρού Εμμανουήλ Στρατάκη (το οποίο μου έδωσαν τα παιδιά του Κωνσταντίνος, Μιλτιάδης, Ιωάννης και Μαρία Στρατάκη και τους ευχαριστώ), για την προετοιμασία της εισήγησής μου στην Ημερίδα του Ιατρικού Συλλόγου Ηρακλείου, 11-5-2024, ένιωσα εκτός από συγκίνηση και ενοχές, γιατί δεν έχτισα εγώ την εκκλησία των Αγίων Σαράντα.
Ο πατέρας μου πέθανε πριν 46 χρόνια, όταν οι υποχρεώσεις με έπνιγαν. Αποφάσισα όμως τώρα να αγοράσω ένα μικρό εκκλησάκι, που θα χωρεί την εικόνα των Αγίων Σαράντα και ένα ταπεινό καντηλάκι στη μνήμη όλων των γενναίων μαχητών του Μετώπου και των νεκρών του. Στη μνήμη του πατέρα μου και του γιατρού, που μου υπενθύμισε το χρέος μου.
Και στη μνήμη της έναρξης της Εθνικής Αντίστασης στα βουνά της Αλβανίας, που πότισαν με τον ιδρώτα και το αίμα τους όλοι οι στρατευμένοι Έλληνες και μαζί τους τα παλικάρια της 5ης Μεραρχίας Κρητών, που αποδεκατίστηκε.
Απόσπασμα από το ημερολόγιο
«…9 Μαρτίου 1941, Κυριακή της Ορθοδοξίας και εορτή των Αγίων Σαράντα.
Ηγέρθην ως συνήθως την εβδόμην πρωινήν. Kαθ’ ήν ώραν ήμουν έξω για να πλυθώ, ήρχισεν από το μέρος των Τριών Αυγών η μεγάλη επίθεσις των Ιταλών. Οι κρότοι του βαρέος πυροβολικού των όλμων πεδινής και ορειβατικής εκατέρωθεν εδημιούργουν την εντύπωσιν σοβαράς επιχειρήσεως.
Εις ταύτα προσετέθησαν και οι βομβαρδισμοί των εχθρικών αεροπλάνων. Η ανταλλαγή των πυρών διήρκησεν σφοδρά μέχρι της ενδεκάτης πρωινής. Εκρήξεις του βαρέος εχθρικού εγένοντο εις το χωρίον, όπου εβρισκόμεθα [με την υγειονομική του Μονάδα).
Κατέρρευσεν μία οικία πλησίον της ιδικής μας και εφονεύθη εντός της γέρος Αλβανός. Πρό του χωρίου εις τους καταυλισμούς των λόφων (της πρώτης, δεύτερης και τρίτης Όρχου πυροβολικών συνεργείων επισκευών) εξεράγησαν δια πρώτην φοράν εχθρικαί οβίδες, με αποτέλεσμα τον ελαφρόν τραυματισμόν δύο ανδρών της Δευτέρας Συζυγαρχίας.
Από της 11ης π.μ. μέχρι της 1ης μ.μ ηλαττώθη η έντασις του πυρός. Μετά όμως αρκετά εχθρικά βομβαρδιστικά εκ καθέτου εφορμήσεως ενεφανίσθησαν εξ όλων των κατευθύνσεων. Εβομβάρδισαν σφοδρώς εκατέρωθεν της οδού και επυροβόλησαν τας χαράδρας. Ως ομολογούν οι παρευρεθέντες εις άλλας επιχειρήσεις του Αλβανικού Μετώπου, ουδέποτε μέχρι σήμερον εγένετο τόσον σφοδρά επίθεσις. Δύναται κανείς να την παραβάλει με την Δουγκέρκην. Όσον ψυχικόν σθένος και αν έχει κανείς, δεν είναι δυνατόν να μην λιποψυχήσει.
Καθ’ όλην την ημέραν ευρισκόμεθα μετά του λοχαγού ιπποκόμων και του λοχαγού Τσαγκαράκη εντός ορύγματος. Δεν ήτο δυνατόν να δημιουργείται ασφάλεια, διότι εάν απέφευγες το εχθρικόν πυροβολικόν, ήρχοντο άνωθεν τα αεροπλάνα βομβαρδίζοντα, πυροβολούντα όλα τα μετόπισθεν. Βλήματα, οβίδες, πέτραι κ.λπ. ερρίπτοντο εντός του ρήγματος… Τα ημέτερα βομβαρδιστικά εβομβάρδισαν τας εχθρικάς θέσεις εις Τρία Αυγά και επέστρεψαν άνωθεν ημών σώα.
Καθ’ όλην την ημέρα εσυνεχίσθη η δράσις του πυροβολικού και των αεροπλάνων. Οιονδήποτε νευρικό σύστημα, όσον ισχυρόν και αν είναι, είναι αδύνατο να μην καμφθεί υπό τας παρούσας συνθήκας. Είναι βέβαιον ότι εθίζεται καθένας και αναλαμβάνει το θάρρος του, όταν μερικές φορές ευρεθεί υπό παρομοίας συνθήκας. Τούτο αντελήφθην εξ ιδίας αντιλήψεως.
Δεν εγένετο επίσκεψις ασθενών. Την μεσημβρίαν εστάλη διαταγή της Μεραρχίας τα κτήνη να είναι έτοιμα δια παν ενδεχόμενον. Τούτο αποδεικνύει το σοβαρόν του ζητήματος.
Εκ των πληροφοριών που συνέλεξα από διαφόρους και κυρίως από ένα Ταγματάρχη Πυροβολικού, όστις διήλθεν εκ Δερβισάς, τα αποτελέσματα της σημερινής σειράς επιθέσεων των Ιταλών είναι ότι αποδεκατίστηκαν δύο εχθρικά τάγματα και συνελήφθησαν περί τους 800 αιχμαλώτους. Η επίθεση εξεδηλώθη από της 5ης Μεραρχίας Κρητών μέχρι την 15η, δηλαδή από Τεπελενίου μέχρι Τόσκα… Στις 11 Μαρτίου ερρίφθησαν και πάλι προκηρύξεις γελοίες του εχθρού με την απειλήν και πάλιν της Γερμανίας τα στρατεύματα, τα οποία, όπως έγραφαν, ευρίσκονται εις τα Ελληνοβουλγαρικά σύνορα.
Δεν γνωρίζουν οι άνανδροι ότι και τούτους θα αντιμετωπίσομεν με το ίδιο ψυχικόν σθένος. Οι Ιταλοί με τις συνεχείς αντεπιθέσεις αποσκοπούν να μας εμποδίσουν από την προετοιμαζομένην Γενικήν Επίθεσιν, ήτις ασφαλώς θα τους ρίξει εις την θάλασσαν… Επληροφορήθην από δεκανέα ότι ο ιατρός και φίλος Μαλτεζάκης καθώς και ο Βασιλείου υπηρετούν εις Ιωάννινα. Εις τον πρώτον έγραψα. Έλαβα και σημείωμα από τον χειρουργόν Ευάγγελον Χατζάκη, υπηρετούντα εις το 15ο Ορειβατικό Χειρουργείον (Τσέκοβα).
Στην νέα αντεπίθεση των Ιταλών προς τα Τρία Αυγά επί μίαν και ημίσειαν ώρα το τμήμα εκείνο εσείετο εκ θεμελίων και αι εκρήξεις των οβίδων και ο θόρυβος των εκπυρσοκροτήσεων εδημιούργουν την εντύπωσιν της κολάσεως του Δάντη. Ευρισκόμεθα μέσα εις το αμπρί…».
(Αλβανικό Μέτωπο, σελ. 46-48 του πρώτου από τα τρία χειρόγραφα τετράδια).