Σήμερα, 30 Ιανουαρίου, η Ορθοδοξία τιμά διπλά την ημέρα αυτή, που συνδυάζει τη γιορτή των Τριών Ιεραρχών με την ιερή ανάμνηση της εύρεσης της εικόνας του Ευαγγελισμού στην Τήνο, ένα από τα πιο ξεχωριστά θρησκευτικά γεγονότα του νησιού. Για τους κατοίκους της Τήνου, αυτή η μέρα είναι μια στιγμή κατάνυξης και χαράς, γεμάτη με παραδόσεις και ιστορικά βιώματα που συνδέουν το παρελθόν με το παρόν.
Η Μαρίνα Τζανουλίνου, κάτοικος Κρήτης με καταγωγή από την Τήνο, μοιράζεται τις προσωπικές της αναμνήσεις με το Patris.gr, αναφέροντας με συγκίνηση τις παραδόσεις του νησιού και το ιδιαίτερο έθιμο της λαμπαδηδρομίας, που καθιερώνει κάθε χρόνο για την εορτή της εύρεσης της εικόνας.
Ανήμερα της γιορτής, το βράδυ, οι κάτοικοι του νησιού συγκεντρώνονται στους δρόμους της Χώρας και ακολουθούν την ίδια διαδρομή που έκαναν οι πρόγονοί τους το 1823, κρατώντας πολύχρωμα φαναράκια. Αυτή η πομπή, γεμάτη από τη φωνή των ψαλμωδιών, όπως το «Χαίρε Πάναγνε Μαρία, Χαίρε Μήτηρ του Θεού», καταλήγει στο προαύλιο της Παναγίας της Μεγαλόχαρης, όπου η εικόνα του Ευαγγελισμού θρονιάζεται στην καρδιά της Τήνου.
«Στο σχολείο, στο μάθημα των καλλιτεχνικών, μας έβαζαν να φτιάχνουμε τα φαναράκια», θυμάται η Μαρίνα, εξιστορώντας πώς κάθε μαθητής σχεδίαζε και έφτιαχνε το δικό του φαναράκι.
«Κρατούσαμε το φαναράκι μας για όλη τη διάρκεια των σχολικών μας χρόνων, και κάθε φορά τα διακοσμούσαμε με χρωματιστές ζελατίνες και κερί, κάνοντάς τα μικρά αριστουργήματα», προσθέτει.
Μικρά αριστουργήματα ξυλογλυπτικής, καλυμμένα με πολύχρωμες ζελατίνες, προσδίδουν στο έθιμο μία αίσθηση μαγείας και παράδοσης. Ιδιαίτερα οι μαθητές του νησιού περιμένουν με ανυπομονησία αυτήν την ημέρα, που τα τελευταία χρόνια προσελκύει και πολλούς επισκέπτες.
Η θρυλική «Ελλη», το σύμβολο της εκκλησίας της Παναγίας, αλλά και άλλα σύμβολα που συνδέονται με την ιστορία του νησιού, στολίζουν τις παραδοσιακές αυτές δημιουργίες, οι οποίες με την κατάλληλη συντήρηση φυλάσσονται και χρησιμοποιούνται για αρκετά χρόνια.
Η σημασία της γιορτής γίνεται ακόμα πιο φανερή με την λιτάνευση της εικόνας του Ευαγγελισμού. Μέσα από τα «Φαναράκια» αναβιώνεται κάθε χρόνο το σκηνικό της εύρεσης της εικόνας, που αποτελεί το αποκορύφωμα της θρησκευτικής πίστης του νησιού.
Η ιστορία της εύρεσης
Σύμφωνα με μαρτυρίες της εποχής, τον Ιούλιο του 1822 η Μοναχή Πελαγία, στη Μονή Κεχροβουνίου, είδε δύο διαδοχικές Κυριακές το ίδιο όνειρο:
Η Πελαγία τις δύο πρώτες Κυριακές που είδε το όνειρο δεν είπε κουβέντα. Σύμφωνα πάντα με την ομολογία της Μοναχής Πελαγίας, στις 23 Ιουλίου του 1822 παρουσιάστηκε μπροστά της -και όχι στον ύπνο της- η ίδια μεγαλόπρεπη γυναίκα, αυτή τη φορά ήταν οργισμένη, και της είπε ότι αν δεν υπακούσει, θα πέσει χολέρα στο νησί. Τότε, λέει, η Μοναχή Πελαγία τη ρώτησε: «Ποια είσαι που με διατάζεις να κάνω αυτό το πράγμα;». Αντί απάντησης η γυναίκα, της έδειξε το γύρω χώρο και είπε: «ΕΥΑΓΓΕΛΙΖΟΥ ΓΗ ΧΑΡΑΝ ΜΕΓΑΛΗΝ», οπότε λέει, η Πελαγία γονάτισε και συμπλήρωσε: ΑΙΝΕΙΤΕ ΟΥΡΑΝΟΙ ΘΕΟΥ ΤΗΝ ΔΟΞΑΝ.
Στη συνέχεια η Πελαγία, ανέφερε το συμβάν στην ηγουμένη και στον επίτροπο της Μονής, Γκαγκάδη. Ενημερώθηκαν οι Δημογέροντες της Τήνου και ξεκίνησαν οι εργασίες της ανασκαφής για την ανεύρεση της εικόνας. Πράγματι έτσι έγινε, όμως αρχικά το μόνο που βρέθηκε ήταν κάτι θαμμένα ερείπια και ένα ξερό πηγάδι. Μετά από δύο μήνες, η εικόνα δεν είχε βρεθεί και έτσι οι εργασίες ατόνησαν μέχρι που η προσπάθεια εγκαταλείφθηκε.
«Μετ’ ολίγας ημέρας ανεφάνη πανώλης εν Τήνω, αλλά δεν διήρκεσε», γράφει ο ιστορικός της Επανάστασης του ’21, Σπυρίδων Τρικούπης. Η χολέρα σκόρπισε τον πανικό στο νησί και επανέφερε στο προσκήνιο το όραμα της Μοναχής Πελαγίας, με όσα της είπε η Παναγία, προειδοποιώντας την και για τη Χολέρα. Ξεκίνησαν λοιπόν και πάλι εντατικά τις ανασκαφές.
Το μεσημέρι της 30ης Ιανουαρίου 1923 η αξίνα ενός εργάτη από το χωριό Φαλατάδος χτύπησε πάνω σε ένα ξύλο. Ο εργάτης, σήκωσε το ξύλο και είδε τον Άγγελο με τον κρίνο. Ήταν το ένα από τα δυο κομμάτια της εικόνας του Ευαγγελισμού. Δεν πέρασε λίγη ώρα και βρέθηκε μέσα στα χώματα και το δεύτερο μισό της εικόνας, με την Παναγία να κάθεται σε ένα θρόνο. Και τα δυο κομμάτια μαζί ήταν η εικόνα του Ευαγγελισμού, αυτή που σήμερα είναι καλυμμένη από τα τάματα.
Το νέο μεταδόθηκε σε όλο το νησί και μέχρι αργά τη νύχτα συνέρρεε κόσμος από όλα τα χωριά της Τήνου, για να προσκυνήσουν την εικόνα. Έφταναν με τα πόδια, κρατώντας τότε λαδοφάναρα, για να μπορούν να βλέπουν μέσα στη νύχτα. Σε ανάμνηση εκείνης της νύχτας, κάθε χρόνο στις 30 Ιανουαρίου, γίνεται μια λιτάνευση με τον κόσμο να κρατάει φαναράκια, όπως τότε, το 1823.
Η πρώτη λιτάνευση της εικόνας έγινε 3 μέρες αργότερα ανήμερα της Υπαπαντής, στις 2 Φεβρουαρίου του 1823, στα στενά δρομάκια της χώρας. Από τότε, και κάθε χρόνο, η εικόνα βγαίνει τέσσερις φορές από το Ναό της Ευαγγελίστριας, για περιφορά: Στις 30 Ιανουαρίου, στις 25 Μαρτίου, στις 23 Ιουλίου, ημέρα ανάμνησης του οράματος της Μοναχής Πελαγίας, και στις 15 Αυγούστου. Και τις τέσσερις φορές συρρέει κόσμος στην Τήνο και συμμετέχει στη λιτάνευση, ακόμη και τον Ιανουάριο, που είναι ένας δύσκολος μήνας για θαλασσινά ταξίδια.
Η εύρεση της εικόνας της Παναγίας, από τα πρώτα ακόμη χρόνια προσέδωσε στην Τήνο χαρακτήρα Ιερού προσκυνήματος που κάνει θαύματα. Από τους πρώτους που πήγαν να προσκυνήσουν την εικόνα ήταν οι περισσότεροι από τους ήρωες του 1821. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο Κωνσταντίνος Κανάρης, ο Ανδρέας Μιαούλης, ο Στρατηγός Μακρυγιάννης, ο Νικηταράς. Μέσα σε λίγα χρόνια το προσκύνημα της Μεγαλόχαρης στην Τήνο απέκτησε παγκόσμια φήμη.
Το προσκύνημα της Μεγαλόχαρης στην Τήνο αποτέλεσε ένα από τα μεγαλύτερα θρησκευτικά προσκυνήματα και συνεχίζει μέχρι και σήμερα να προσελκύει πιστούς από όλο τον κόσμο.
Η λαμπαδηδρομία
Κοντά στη δύση του ηλίου είναι σχεδόν όλα έτοιμα για την έναρξη της ιδιαίτερης λαμπαδηδρομίας που πραγματοποιείται με την ταυτόχρονη λιτάνευση της εικόνας στα στενά της Χώρας. Ξεκινώντας από το προαύλιο του ναού και ακολουθώντας μια όμορφη διαδρομή, με τη συνοδεία της φιλαρμονικής, η πομπή περνάει από το λιμάνι όπου γίνεται μια στάση και στη συνέχεια καταλήγει στην Παναγία.
Οι μαθητές των σχολείων του νησιού βρίσκονται στην αρχή της πομπής. Κατά τη διάρκεια της περιφοράς και ειδικά όταν φτάνει στο λιμάνι, ο ουρανός της Τήνου φωτίζεται από τα βεγγαλικά που εκτοξεύονται συνήθως από τα αγκυροβολημένα πλοία.
Οι ύμνοι
Κατά τη διάρκεια της λαμπαδηφορίας -Φαναράκια, ψάλλονται χαρακτηριστικοί ύμνοι και τραγούδια.
Της Ευρέσεως
Πληθύς η των Τηνίων εν ωδαίς ευφημήσωμεν,
Ημών την πολιούχον και του κόσμου προστάτιδα
Πηγή γαρ ιαμάτων εν ημίν,
Η πάνσεπτος ανεύρηται Εικών
Της Αρχάντου Θεοτόκου,
Δι’’οπερ άπαντες ταύτη αναβοήσωμεν,
Χαίρε ημών το καύχημα,
Χαίρε η ρυσαμένη της κατάρας το ανθρώπινο.
Δεύτε Τήνιοι Πολίται
Δεύτε Τήνιοι πολίται να πανηγυρίσωμεν
Εύρεσιν της Παναγιάς μας όλοι να υμνήσουμε.
Τι χαρμόσυνος ημέρα εις την Τήνο ανατέλλει
Και ευχάς η Θεοτόκος εις τον κόσμο αποστέλλει.
Δεύτε κλίνωμεν το γόνυ τη Παρθένω ταπεινώς,
Ευλογία να μας δίδει δεηθώμεν ευλαβώς.
Τι χαρμόσυνος ημέρα εις ημάς ανέτειλε
Και εκ σπλάχνων γης Αγία η Εικών ανέθορε.
Χαίρε Τήνος
Χαίρε Τήνος τιμημένη και δροσόλουστο νησί,
Συ σε του Αιγαίου στέμμα της Πατρίδος η τιμή.
Το όνειρο της Πελαγίας και η εικών της Παναγίας
Μας κινούν το θαυμασμό, μας υψούν στον ουρανό.
Στ’άγιο χώμα Σου ευρήκε της σκαπάνης η ορμή,
Το σεπτό εικόνισμα Σου που ο λαός Σου προσκυνεί.
Το ωραίο μεγαρό Σου, προστασία των πιστών Σου,
Χορηγείς παντοτινά, ως γλυκιά μας Παναγιά.
Λύτρωσε μας ω Παρθένα, απ’τα βάθη της ψυχής,
Ρίξε πλέρια τα άγιο φως Σου, εις το δρόμο της τιμής.
Να υμνούμε τόνομα Σου, το σεπτό εικόνισμα Σου,
Μεις η νέα γενιά και του Έθνους η χαρά.
Xαίρε Πάναγνε Μαρία
Χαίρε Πάναγνε Μαρία και Μητέρα του Θεού,
Που αξίωσες την Τήνο την εικόνα Σου να βρει.
Ως μας έσωσες την Τήνο, σώσε ακόμα μια φορά,
Για τη δόξα του Υιού σου την Ελλάδα τη γλυκιά.
Και αξίωσε ακόμα την σημαία μια φορά,
Να τη στήσουμε όπου πρέπει μεις η νέα γενιά.
Για να λάμψει και η δόξα στην Ελλάδα εσαεί
Και στην μνήμη των ανθρώπων αλησμόνητος να ζει.
*Πηγή φωτογραφιών TinosToday.gr