Το σαμποτάζ του αεροδρομίου Ηρακλείου, τη νύχτα της 13ης Ιουνίου 1942, καταγράφηκε ως ένα από τα μεγαλύτερα εναντίον των δυνάμεων του άξονα. Η δύναμη των σαμποτέρ αποτελείτο από έξι γενναίους και παράτολμους άνδρες. Ανήκαν στην Ειδική Αεροπορική Υπηρεσία S.A.S. (Special Air Service) και Black Watch, (τάγμα πεζικού του Βασιλικού συντάγματος της Σκωτίας).
Η επιχείρηση έγινε γρήγορα. Οι σαμποτέρ εισήλθαν στο αεροδρόμιο, κρατώντας καθένας τους ένα σάκο με εμπρηστικές και εκρηκτικές βόμβες. Απόθεσαν τις βόμβες πάνω από το αριστερό φτερό κάθε αεροπλάνου που βρέθηκε μπροστά τους. Αυτό έγινε σκόπιμα, για να μην μπορέσει ο εχθρός να επισκευάσει τα κατεστραμμένα αεροπλάνα. Ρύθμισαν τις βόμβες να εκραγούν μετά από δύο ώρες και αποχώρησαν. Το σαμποτάζ είχε επιτυχία. Τα αποτελέσματά του ήταν σημαντικά.
Σύμφωνα με τον Συνταγματάρχη David Stirling, Διοικητή του 1ου Βρετανικού Συντάγματος Καταδρομών της SAS, στο αεροδρόμιο Ηρακλείου καταστράφηκαν 17 αεροσκάφη. Αυτό αποτυπώνεται σε σχέδιο που δημιούργησε ο ίδιος, στις 26-27 Ιουλίου 1942, μετά την επιστροφή των Τζέλικο και Πετράκη στη Μέση Ανατολή. Ακόμη, τα αποτελέσματα των σαμποτάζ των αεροδρομίων Καστελλίου και Ηρακλείου στις 10 και 13 Ιουνίου 1942, ήταν:
1ο: Έστρεψαν το βλέμμα των Γερμανών πίσω από τις εχθρικές γραμμές, μειώνοντας την πίεση στο μέτωπο.
2ο: Καταστράφηκαν στο έδαφος εχθρικά αεροπλάνα που έφευγαν από το νησί και αναχαίτιζαν τις συμμαχικές νηοπομπές που προσπαθούσαν να ανεφοδιάσουν την πολιορκούμενη Μάλτα και
3ο: Όπως διηγείται ο Γιώργος Ψαράκης που έλαβε μέρος στο σαμποτάζ του Καστελλίου τον Ιούνιο 1942: «…τη βραδιά του σαμποτάζ πέρασε τη Μεσόγειο μια νηοπομπή. Ένα μεγάλο καράβι, νομίζω Κουήν Μαίρη το λέγανε, είχε φέρει στην Αίγυπτο εκατοντάδες πυροβόλα και άρματα μικρά και πιο ευέλικτα απ’αυτά των γερμανών. Μας λέγανε αργότερα που φτάσαμε στο Κάιρο ότι αυτά τα μικρά άρματα βοήθησαν να σταματήσει ο Ρόμελ στο Ελ Αλαμέιν. Αν δεν γίνονταν τα σαμποτάζ στην Κρήτη, οι γερμανοί θα είχαν επιτεθεί στη νηοπομπή…».1
Οι σαμποτέρ στράφηκαν προς τον νότο. Τα νότια παράλια της Κρήτης αποτελούσαν τα χρόνια της Κατοχής την πύλη σύνδεσης του νησιού μας με τη Μέση Ανατολή. Από κει θα ερχόταν σκάφος επιφανείας, να τους παραλάβει για το λιμάνι της Μάσα Ματρούχ. Η ομάδα φτάνει κοντά στο χωριό Βασιλικά Ανώγεια. Ο Κωστής Πετράκης με τον Τζέλικο, μετέβηκαν στο πατρικό του σπίτι στο χωριό Απεσωκάρι, τη νύχτα της 18ης προς 19 Ιουνίου 1942, για να προμηθευτούν τρόφιμα. Στις 3 το μεσημέρι της 19ης Ιουνίου, οι άντρες βρίσκονται λίγο έξω από το χωριό Βασιλικά Ανώγεια στη θέση «Κολυβά». Ο Τζέλικο με τον Πετράκη κατόπιν εντολής του Μπερζέ κατευθύνονται στο χωριό Κρότος. Θα προσπαθήσουν να έρθουν σε επαφή με τους συνδέσμους για το πλοίο που θα τους μεταφέρει στη Μέση Ανατολή. Τους σαμποτέρ στη θέση «Κολυβά», αντιλήφθηκαν κάτοικοι των Βασιλικών Ανωγείων και ένας απ’ αυτούς, ο Μανόλης Χαριτάκης, τους πρόδωσε. Στις 6.30 το απόγευμα περικυκλώνονται από γερμανούς και άντρες της Ελληνικής Χωροφυλακής. Ακολούθησε συμπλοκή. Στη μάχη σκοτώθηκε ο Γάλλος δεκανέας Πιερ Λεοστίκ. Ο επικεφαλής Ταγματάρχης Μπερζέ και οι άντρες του Μο και Σιμπάρ, αιχμαλωτίστηκαν.
Τον προδότη Εμμανουήλ Χαριτάκη, τον Διοικητή του Σταθμού Χωροφυλακής Βαγιωνιάς και δύο χωροφύλακες, ´επιβράβευσεª ο Διοικητής του Φρουρίου Κρήτης Στρατηγός Αντρέ, δίδοντάς τους δέκα (10) οκάδες σιτηρά και πέντε (5) οκάδες λάδι.
Το σχετικό έγγραφο του αρχείου της γερμανικής Στρατιωτικής Διοικήσεως Κρήτης, αναφέρει:
´12 Αυγούστου 1942 Επείγουσα
“Προς τον κ. Πρόεδρον της Κοινότητος Βαγιωνιάς
Ο αξιότιμος Διοικητής Φρουρίου Κρήτης δια του από 28 Ιουλίου εγγράφου του εντέλλεται όπως χορηγηθώσιν 10 οκάδες σιτηρά και πέντε οκάδες έλαιον εις έκαστον εκ των κάτωθι προσώπων δωρεάν ως αμοιβή δια την υπηρεσίαν του, καθ’όσον συνέβαλον ιδιαιτέρως εις την σύλληψιν προσώπων ανηκόντων εις εχθρικήν δύναμιν επιτευχθείσαν παρά το χωρίον Βασιλικά Ανώγεια
1) Εμμαν. Χαριτάκην εκ Βαγιωνιάς
2) Αλεξανδρ. Παπαγεωργίου Σταθμάρχην Βαγιωνιάς
3) Ιωάννην Χρ. Φιλαϊτην χωρ/κα
4) Πέτρον Δράκον χωρ/κα
Εις τα αυτά πρόσωπα παραδώσατε την ρηθείσαν ποσότητα σίτου και έλαιον. Ο σίτος θα παραδοθή εκ του ποσού του φόρου της Κοινότητος εις είδος. Επίσης δια το έλαιον ενεργήσατε έρανον συλλέξατε τούτο και παραδώσατέ το εις τα εν λόγω πρόσωπα ή δώσατε ανάλογον ποσότητα σιτηρών εκ του φόρου της Κοινότητος και προμηθευθήτε τας 20 οκάδας του ελαίου όπερ θα παραδώσητε εις τα ανωτέρω πρόσωπα. Η αξία των εν λόγω σιτηρών θέλει καταβληθή εις την Κοινότητα παρά του Φρουραρχείου εν καιρώ. Αναφέρατε εκτέλεσιν της παρούσης ότι κατέβαλεν η Κοινότης το ποσόν των σιτηρών και ελαίου εις τα αναφερόμενα πρόσωπαª.2
Ο χωροφύλακας Πρατικάκης Ιωάννης, μαθαίνοντας την προσφορά του ´Φρουρίου Κρήτηςª των πέντε οκάδων λαδιού και δέκα οκάδων σιτηρών στους συναδέλφους του, ζητά κι αυτός με αίτησή του να παραλάβει τις ανάλογες ποσότητες, αφού συμμετείχε στη σύλληψη των σαμποτέρ, όπως περιγράφει ο ίδιος. Συγκεκριμένα, ο χωροφύλακας Πρατικάκης Ιωάννης αναφέρει:
´Μοίρες τη 9η Σεπτεμβρίου 1942
Λαμβάνω την τιμήν να αναφέρω ότι υπηρετώ εις τον Σταθμόν Χωροφυλακής Βαγιωνιάς, κατά τον μήνα Ιούλιον αν δεν απατώμαι ήλθε κάποιος από τα Βασιλικά Ανώγεια ονόματι Χαριτάκης Εμμανουήλ και μας κατήγγειλεν ότι έξωθι του χωρίου του ευρίσκονται 4 άγγλοι στρατιώται ένοπλοι. Αμέσως ο Σταθμάρχης υπεν/χης Παπαγεωργίου Αλέξανδρος διέταξε τον μεν χωροφύλακα Χριστοφυλάκην Ιωάννην και μετέβη εις την Γεωργικήν Σχολήν Μεσαράς δια να το αναφέρει εις τας εκεί ευρισκομένας Γερμανικάς αρχάς, εμένα δε και τον συνάδελφόν μου Μαυραντωνάκην Γεώργιον να τον ακολουθήσωμεν ίνα μεταβώμεν εις το χωρίον Βασιλικά Ανώγεια ένθα θα αναμέναμε να διέλθη τμήμα γερμανών στρατιωτών ίνα ομού μετ’αυτών μεταβώμεν προς σύλληψιν των εν λόγω άγγλων στρατιωτών. Πράγματι αφίχθη τμήμα Γερμανών στρατιωτών και μετέβημεν εις το μέρος ένθα ευρίσκοντο οι άγγλοι στρατιώται και μετά 10λεπτον συμπλοκήν εφονεύθη εις άγγλος και οι έτεροι τρεις συνελήφθησαν.
Κατόπιν των ανωτέρω αναφέρω υμίν ότι επληροφορήθην παρά του συναδέλφου μου Χριστοφυλάκη Ιωάννου ότι εχορηγήθη εις αυτόν και εις τον υπεν/χην Παπαγεωργίου Αλέξανδρον ανά (10) δέκα οκάδες σίτος και 5 οκάδας έλαιον εις έκαστον ως αμοιβήν δια την ανωτέρω αναφερομένην προσφερθείσαν υπηρεσίαν. Εις εμέ δε και τον έτερον συνάδελφόν μου Μαυραντωνάκην Γεώργιον δεν εχορηγήθη ουδεμία ποσότης άγνωστον δια ποίους λόγους ενώ προσφέραμεν και ημείς εις αυτήν υπηρεσίαν την οποίαν προσέφεραν και αυτοί. Παρακαλώ όθεν την σεβαστήν μου υπηρεσίαν όπως ευαρεστουμένη ενεργήση ότι δει και τύχω και εγώ της άνω αμοιβής καθ’όσον νομίζω ότι δεν είναι δίκαιον να λάβουν την αμοιβήν ταύτην οι μισοί άνδρες και οι άλλοι να μη λάβουν ενώ όλοι μαζί εξετελέσαμεν την περί ου ο λόγος υπηρεσίαν
Ευπειθέστατος, ο αιτών, Πρατικάκης Ιωάννης του Γεωργίου, χωροφύλαξª.3
Το 2006, ο Ζακ Σιμπάρ επέστρεψε στην Κρήτη στην παρουσίαση του βιβλίου του «Αποστολή στην Κρήτη» από την Εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών. Επισκέφτηκε με τη σύζυγό του το χωριό Καρκαδιώτισσα και φιλοξενήθηκε από την οικογένεια των Σταυρακάκηδων. Στο φιλόξενο σπίτι του Γιάννη Σταυρακάκη του Μύρωνα, δέχτηκε να απαντήσει σε ερωτήσεις για το σαμποτάζ του Ηρακλείου τον Ιούνη του 1942. Μεταξύ άλλων, στη συνέντευξή του με διερμηνέα, ο Ζακ Σιμπάρ αναφέρει:
´ΕΡ. Κύριε Σιμπάρ, 64 χρόνια μετά το σαμποτάζ του αεροδρομίου Ηρακλείου, επιστρέφετε στο χωριό Καρκαδιώτισσα, ενδιάμεσο σταθμό της πορείας σας προς το Λυβικό Πέλαγος και τη διαφυγή σας στη Μέση Ανατολή. Πώς αισθάνεστε;
ΑΠ. Είμαι πολύ χαρούμενος που ζω αυτή την ατμόσφαιρα και είμαι πολύ ευχαριστημένος με την υποδοχή που μου έκαναν οι άνθρωποι της Καρκαδιώτισσας.
ΕΡ. Από την οικογένεια των Σταυρακάκηδων, ποιος ήταν τελικά εκείνος που σας οδήγησε στον κάμπο της Μεσαράς; Ο Μανόλης Σταυρακάκης- Σηφομανόλης ή κάποιος άλλος;
ΑΠ. Ο Μανόλης Σταυρακάκης-Σηφομανόλης δεν μας οδήγησε, απλώς μας έδωσε να φάμε και μας φιλοξένησε. Δύο άλλοι Σταυρακάκηδες μας οδήγησαν. Ο Κωστής ο Πετράκης μας βρήκε αυτούς τους ανθρώπους της Καρκαδιώτισσας αλλά δεν ξέρω τα ονόματά τους. Ξέρω ότι ήταν μέλη της οικογενείας των Σταυρακάκηδων. Εδώ είναι κάποιος που μοιάζει καταπληκτικά με τον ένα από τους δύο που μας οδήγησε μέχρι τον κάμπο της Μεσσαράς.
ΕΡ. Κάποιος από τους συντρόφους σας, ίσως ο Μπερζέ, έδωσε στον Σηφομανόλη ένα δεκαδόλαρο, χρήματα που είχαν την έννοια αγοράς της τροφής που προσέφερε σε σας και στους συντρόφους σας. Αυτά τα χρήματα το 1962 που επιστρέψατε και πάλι στην Καρκαδιώτισσα, σας τα επέστρεψε πίσω. Θυμάστε αυτό το γεγονός;
ΑΠ. Ήταν ένα δεκαδόλαρο. Νομίζω πως το έδωσε ο Μπερζέ. Το 1962 που επέστρεψα μου έδειξε ο Σηφομανόλης αυτά τα χρήματα. Ήταν το ίδιο δεκαδόλαρο που του είχαμε δώσει τότε, τσαλακωμένο και τριμμένο από το πέρασμα του χρόνου.
ΕΡ. Τελικά μετά από προδοσία οι Γερμανοί σας συνέλαβαν κοντά στα Βασιλικά Ανώγεια. Στην συμπλοκή σκοτώθηκε ο σύντροφός σας Πιέρ Λεοστίκ. Τον προδότη τον είδατε. Μάθατε ποτέ το όνομά του; Μάθατε ποτέ αν μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο τιμωρήθηκε από την Ελληνική Δικαιοσύνη;
ΑΠ. Στην Καρκαδιώτισσα βρήκαμε τρεις άντρες και στα Βασιλικά Ανώγεια έναν προδότη. Ο προδότης ήταν από το χωριό Βασιλικά Ανώγεια και το όνομά του ήταν Χαριτάκης. Ο Κωστής ο Πετράκης πήγε να καταθέσει εναντίον του. Όταν ο πατέρας πήγε να μας προδώσει στους Γερμανούς, συνοδευόταν από τον μικρό του γιο και όταν ήρθε ο γερμανός επιλοχίας χάιδεψε το κεφάλι του μικρού γιου και του είπε στα γερμανικά μπράβο, κέρδισες ένα ποδήλατο.
ΕΡ. Ο Έλληνας σύντροφός σας Κωστής Πετράκης ασφαλώς θα μάθατε ότι μετά την γερμανική Κατοχή της Ελλάδας 1941-1945, διώχθηκε από το ελληνικό κράτος. Το αντίτιμο της συμμετοχής του στο μεγάλο σαμποτάζ του Ηρακλείου ήταν οι εξορίες, η απόλυση από τη δουλειά του και η αυτοαπομόνωσή του. Τι έχετε να πείτε γι αυτό;
ΑΠ. Ήρθε ένας Βρετανός στρατηγός να τον πάρει από το στρατόπεδο κι αυτός ο στρατηγός του έδωσε τον λόγο του ότι θα επέστρεφε στο στρατόπεδο μετά την ανάκριση. Τελικά επέστρεψε μετά από δώδεκα χρόνιαÖª.4
Για τα σαμποτάζ των αεροδρομίων του νομού Ηρακλείου τον Ιούνιο του 1942, ένας από τους συμμετέχοντες στο σαμποτάζ του αεροδρομίου Καστελλίου, ο Γιώργος Ψαράκης, αναφέρει μεταξύ άλλων:
«…σε λίγες μέρες μετά από μας ήρθανε στην Τρυπητή ο Κωστής Πετράκης με τον Τζέλικο. Αυτοί είχαν πάει στο αεροδρόμιο του Ηρακλείου. Εγώ τους υποδέχτηκα. Θυμούμαι τον Πετράκη που ήταν αμίλητος και πολύ στενοχωρημένος. Μας είπε ότι έγινε συμπλοκή και πιάστηκαν αιχμάλωτοι οι άλλοι σαμποτέρ. Ένας νεαρός, ο Λεοστίκ σκοτώθηκε στη μάχη.
Στην Τρυπητή φτάσαμε στις 10 του Ιούνη και στις 23 τα μεσάνυχτα φύγαμε. Το φαγητό μας ήταν κάτι κονσέρβες που είχαν κρύψει οι σαμποτέρ όταν φτάσανε και αποβιβαστήκανε για την επιχείρηση. Μας έφερναν και φαγητό κάποιοι σύνδεσμοι. Περιμέναμε να’ρθει τορπιλάκατος. Στην Τρυπητή είχαμε μαζευτεί πολλοί.
Ο Πετρακογιώργης, δυο κόρες του, η αδερφή και ο αδερφός του Κωστή Πετράκη, ο Μπαντουβομανόλης, ο γιος του, του Σαμαρείτη η γυναίκα, ο Σατανάς, εμείς που πήραμε μέρος στην επιχείρηση στο Καστέλλι, οι Άγγλοι που είχαν έρθει για το αεροδρόμιο του Τυμπακίου και πολλοί άλλοι. Όλοι αυτοί περιμέναμε να φύγουμε. Δεν ήρθε όμως τορπιλάκατος αλλά ένα πολύ μικρό σκάφος. Αυτό μπορούσε να πάρει μόνο 28 άτομα. Πήραμε τον Γιώργη, τον γιο του Μπαντουβά και κάποιους άλλους γίναμε 28 και το καραβάκι ίσα που μας χωρούσε. Και φτάσαμε την άλλη μέρα στη Μάσα Ματρούχ. Λίγο πριν πέσει στα χέρια των γερμανών.
Βρισκόταν τριάντα χιλιόμετρα απ’έξω. Προλάβαμε και φύγαμε και φτάσαμε στην Αλεξάνδρεια. Ο Καπετάν Σατανάς κρατούσε ένα πιστόλι στην μέση του. Του λένε να φυλάξεις καπετάνιε το πιστόλι, να μην φαίνεται γιατί κυκλοφορούνε πράκτορες του εχθρού και δεν πρέπει να βλέπουνε οπλισμένους Έλληνες. Μου είχαν πει ότι στο καράβι στην Αλεξάνδρεια που θα μας φιλοξενήσουν προσωρινά θα είναι ο Φάκαρος να φωνάξω το όνομά του για να του δώσω το γράμμα του ΚαμπάκηÖª.5
Αρχή ιστορίας ονομάτων επίσκεψις, έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι, για να τονίσουν ότι πολλές φορές η ιστορία μπορεί να αλλοιώνεται, να αποσιωπάται, να φαλκιδεύεται, να παραχαράσσεται, να λογοκρίνεται, αλλά στο τέλος πάντα αποκαλύπτεται. Στις 14 Ιουνίου 1942, στις 6 η ώρα το απόγευμα, εκτελέστηκαν ως αντίποινα για το σαμποτάζ του αεροδρομίου Ηρακλείου, 50 πατριώτες στη θέση Ξηροπόταμος. Ίδιος ο τόπος εκτέλεσης με τους 12 πατριώτες της 3ης Ιουνίου. Για να ανέλθει ο αριθμός των εκτελεσμένων στους 62.
Για την εκτέλεση των 50 Κρητών, υπάρχει η μαρτυρία του αυτόπτη μάρτυρα Δημητρίου Ηγουμενάκη, υπαλλήλου της Τραπέζης της Ελλάδος, από το χωριό Αποστόλοι Πεδιάδος. Είχε συλληφθεί με άλλους πολίτες για να θάψουν τους νεκρούς της εκτέλεσης.
Ο Δημήτρης Ηγουμενάκης κράτησε ημερολόγιο της εκτέλεσης, το οποίο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα του Ηρακλείου «ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΚΡΗΤΗ», το έτος 1947. Από το ημερολόγιο του Δημήτρη Ηγουμενάκη διαβάζουμε: …ξαφνικά μια φωνή δυνατή ακούεται. Είναι ο Νίκος Ηλιού, που φωνάζει στους άλλους μελλοθανάτους. Μη χάνεται το θάρρος σας αδέλφια ! Πάνω από μια ψυχή δεν μπορούν να μας πάρουν τα βρωμόσκυλα του ναζισμού.
Και στρεφόμενος μας λέει: Να αγωνιστείτε και να πολεμήσετε με κάθε μέσο, με κάθε τρόπο να πετάξετε το βαρύτερο ζυγό που γνώρισε η φυλή μας και να εξασφαλίσετε μια πλήρη και ιδεώδη ελευθερία, γιατί μόνο μ’αυτήν θα οδηγηθεί σ’ένα ανώτερο πολιτισμό ο λαός μας…ª.
Οι 62 πατριώτες που εκτελέστηκαν τον Ιούνιο του 1942, (στις 3 και 14 του μήνα), στην περιοχή Ξηροπόταμος Ηρακλείου, είναι: ΝΙΚΟΛΑΟΣ Μ. ΑΝΩΓΕΙΑΝΑΚΗΣ, ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ Γ. ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ, ΜΗΝΑΣ Γ. ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ Δήμαρχος Ηρακλείου, ΤΙΤΟΣ Γ. ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ, ΜΙΧΑΗΛ Ι. ΓΚΟΛΕΜΗΣ, ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ Χ. ΛΕΒΗΣ, ΖΑΧΑΡΙΑΣ Λ. ΛΕΒΗΣ, ΜΕΝΕΛΑΟΣ Κ. ΠΑΤΕΡΑΚΗΣ, ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Γ. ΣΑΜΑΡΙΤΑΚΗΣ, ΙΩΑΝΝΗΣ Γ. ΣΕΜΕΡΤΖΑΚΗΣ, ΜΙΧΑΗΛ Ζ. ΣΗΦΑΚΗΣ, ΙΩΑΝΝΗΣ Γ. ΦΑΝΟΥΡΑΚΗΣ, ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Γ. ΑΝΩΓΕΙΑΝΑΚΗΣ, ΙΩΑΝΝΗΣ Μ. ΑΝΩΓΕΙΑΝΑΚΗΣ, ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ Γ. ΑΠΟΣΤΟΛΑΚΗΣ, ΙΩΑΝΝΗΣ Ε. ΑΠΟΣΤΟΛΑΚΗΣ, ΑΝΤΩΝΙΟΣ Σ. ΒΑΡΟΥΧΑΣ, ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ν. ΒΟΪΛΑΣ, ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Γ. ΓΡΗΓΟΡΑΚΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΟΣ Ι. ΗΛΙΟΥ, ΣΠΥΡΙΔΩΝ Χ. ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΗΣ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Α. ΚΑΡΑΚΩΝΣΤΑΝΤΑΚΗΣ ΖΑΧΑΡΙΑΣ Κ. ΚΑΡΒΟΥΝΑΚΗΣ, ΑΝΤΩΝΙΟΣ Ν. ΚΑΣΤΡΙΝΑΚΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΟΣ Χ. ΚΑΤΕΧΑΚΗΣ, ΜΥΡΩΝ Ε. ΚΟΝΔΥΛΑΚΗΣ, ΙΕΡΩΝ. Ι. ΚΟΝΤΑΡΑΚΗΣ, ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ν. ΚΟΥΡΟΜΙΧΕΛΑΚΗΣ, ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ Ι. ΚΟΥΤΕΝΤΑΚΗΣ, ΜΙΧΑΗΛ Ι. ΚΟΥΤΕΝΤΑΚΗΣ, ΠΑΥΛΟΣ Μ. ΚΟΥΤΕΝΤΑΚΗΣ, ΙΩΑΝΝΗΣ Ε. ΜΑΝΟΥΣΑΚΗΣ, ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ Κ. ΜΑΡΗΣ, ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ε. ΜΑΥΡΟΝΥΧΤΗΣ, ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ Β. ΜΑΥΡΟΝΥΧΤΗΣ, ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ε. ΜΕΘΥΜΑΚΗΣ, ΓΕΩΡΓΙΟΣ Σ. ΜΕΤΑΞΑΣ, ΙΩΑΝΝΗΣ Α. ΜΕΤΖΑΚΗΣ, ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ Ι. ΜΙΓΑΔΑΚΗΣ, ΙΩΑΝΝΗΣ Γ. ΜΠΑΝΤΟΥΒΑΣ, ΣΠΥΡΙΔΩΝ Γ. ΜΠΟΓΔΑΝΟΣ, ΜΙΧΑΗΛ Γ. ΠΑΠΑΔΟΓΙΑΝΝΗΣ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Γ. ΠΑΠΑΧΑΤΖΑΚΗΣ, ΓΕΩΡΓΙΟΣ Κ. ΠΑΤΕΡΑΚΗΣ, ΠΑΤΗΡ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ζ. ΣΗΦΑΚΗΣ, ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ Γ. ΣΗΦΑΚΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΟΣ Π. ΣΗΦΑΚΗΣ, ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α. ΣΚΟΥΛΑΣ, ΝΙΚΟΛΑΟΣ Ι. ΣΟΥΡΓΙΑΔΑΚΗΣ, ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ Ι. ΣΠΥΡΙΔΑΚΗΣ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΥΜΕΩΝΟΓΛΟΥ, ΑΝΔΡΕΑΣ Γ. ΤΣΕΠΑΠΑΔΑΚΗΣ, ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Κ. ΦΡΥΣΟΥΛΗΣ.
1 Γιώργος Ψαράκης, απομαγνητοφωνημένη συζήτηση, Αρκαλοχώρι, Ιούνιος 1999.
2 Ο Νομάρχης Ιωάννης Πασσαδάκης προς τον Πρόεδρο της Κοινότητος Βαγιωνιάς, ΓΑΚ Χανίων, 12 Αυγούστου 1942.
3 Ο χωροφύλακας Πρατικάκης Ιωάννης, προς τη Διεύθυνση Χωροφυλακής Ηρακλείου, ΓΑΚ Χανίων, Μοίρες, 9 Σεπτεμβρίου 1942.
4 Μαγνητοφωνημένη συζήτηση με διερμηνέα, Ζακ Σιμπάρ στον Γιώργο Καλογεράκη, Καρκαδιώτισσα, Ιούνιος 2006.
5 Γιώργος Ψαράκης, απομαγνητοφωνημένη συζήτηση, Αρκαλοχώρι, Ιούνιος 1999.
* Του Γεωργίου Α. Καλογεράκη, δρ. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, διευθυντή Δημοτικού Σχολείου Θραψανού Πεδιάδος