Στις 28 Οκτωβρίου 2012, ένας από τους τελευταίους Αντιστασιακούς της περιόδου της κατοχής στην Κρήτη, ο Γεώργιος Εμμ. Μιζεράκης, Αντ/ρχης Χωροφυλακής ε.α. μας παρέδωσε 8/σέλιδο χειρόγραφο κείμενο με αναφορά στον Ελληνικό Μυστικό Ασύρματο που έδρασε στην Κρήτη τα χρόνια 1943-1944 του Λοχία Θωμά Ταμιωλάκη.
Σήμερα ο Γεώργιος Μιζεράκης είναι 102 ετών, ζει στο χωριό Μουχτάρω και στο χειρόγραφό του τονίζει:
«Ο Ελληνικός Μυστικός Ασύρματος που λειτούργησε απο τον Οκτώβριο του 1943 ως το τέλος της γερμανικής κατοχής, στην ορεινή τοποθεσία «Μερτίδι» στην ανατολική πλευρά της βουνοκορφής «Χούσακας» των Αστερουσίων, προσέφερε σημαντικές υπηρεσίες στο Συμμαχικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής (Σ.Σ.Μ.Α) στο Κάιρο και συνετέλεσε και αυτός στην συντριβή του χιτλερικού ναζισμού.
Του Ελληνικού Μυστικού Ασυρμάτου επικεφαλής ήτο ο τότε μόνιμος λοχίας και μετέπειτα Στρατηγός Θωμάς Εμμ. Ταμιωλάκης απο τους Κασσάνους Πεδιάδος, με ασυρματιστή τον Αντώνιο Αγγελικούση απο τα Καρδάμηλα Χίου και βοηθό τον Εμμανουήλ Ιωάννου Αθουσάκη, Χωροφύλακα απο την Άνω Βιάννο.
Και οι τρεις μετά την επί τρίμηνο ειδική εκπαίδευσή τους σε στρατόπεδο της Παλαιστίνης και μετά την πρώτη αποτυχημένη προσπάθεια να αποβιβαστούν στα νότια παράλια της Κρήτης, τελικά λόγω της επιμονής τους να προσφέρουν στο συμμαχικό αγώνα, την 1ην Απριλίου του 1943, απο την τορπιλάκατο που τους μετέφερε, αποβιβάστηκαν στο καθορισμένο σημείο της νότιας παραλίας της Σητείας.
Εκεί τους ανέμεναν, ο Σταύρος Καζαναράκης και ο Γιάννης Παξιμαδάκης, προϊστάμενος και στέλεχος του άλλου Ελληνικού Μυστικού Ασυρμάτου που λειτουργούσε στα ορεινά της Επαρχίας Σητείας.
Αφού τους ενημέρωσαν για την υπάρχουσα κατάσταση στο νομό Λασιθίου και το δρομολόγιο που πρέπει να ακολουθήσουν για να αποφύγουν συνάντηση με κατακτητές μέχρι να φτάσουν στο χώρο, δηλαδή στη δυτική πλευρά των Λασηθιώτικων βουνών, τους έδωσαν τον κατάλληλο οδηγό.
Με οδηγό τον Γεώργιο Τερζάκη αναχώρησαν. Πέρασαν απο την Θριφτή, τους Μεσελέρους και ξημερώματα της επόμενης έφθασαν στο Οροπέδιο «Καθαρό».
Από εκεί και πάλι με ολονύκτια πορεία, έφθασαν στο Τζερμιάδω και έκαμαν σύντομη στάθμευση στο σπίτι του Ειρηνοδίκη Χαλκιαδάκη, ενεργού και δραστήριου μέλους της Εθνικής Αντιστάσεως.
Πέρασαν τον κάμπο του Λασιθίου και χωρίς να συναντήσουν κατακτητές, έφθασαν στο χωριό Γεροντομουρί, τον σημερινό Άγιο Χαράλαμπο. Εκεί συνάντησαν το δραστήριο μέλος της Εθνικής Αντιστάσεως, τον Ευάγγελο Καρυωτάκη, αγροφύλακα και κατέλυσαν στο σπίτι του. Απο εκεί ο Γεώργιος Τερζάκης επέστρεψε στη βάση του.
Στο σπίτι του Ευαγγέλου Καρυωτάκη, ξεκουράστηκαν και η σύζυγός του, η κυρία Μαρία, τους ετοίμασε πλούσιο φαγητό και κρεβάτια να κοιμηθούν.
Την επόμενη, την 4ην Απριλίου, με οδηγό τον πάντα πρόθυμο Ευάγγελο Καρυωτάκη, ανεχώρησαν και έφθασαν στην ορεινή τοποθεσία «στης Καράς το Πηγάδι», στη βορειοδυτική πλευρά των Λασηθιώτικων βουνών, όπου θα ήτο και η έδρα του Ασυρμάτου.
Τους υπεδέχθησαν με πατριωτικό ενθουσιασμό οι κτηνοτρόφοι της περιοχής και προσεφέρθησαν να τους προσφέρουν κάθε δυνατή βοήθεια.
Τα μέσα του Απριλίου του 1943, «στης Καράς το Πηγάδι» ο Ασύρματος του Θωμά Ταμιωλάκη, οργάνωσε δίκτυο πληροφοριών γύρω και μέσα στο Αεροδρόμιο Καστελλίου και με τον ασύρματο μετέδιδε με κρυπτογραφικά σήματα πολύτιμες πληροφορίες.
Όμως τον Σεπτέμβριο του 1943, στην παραλία του Αγίου Νικήτα, νότια του Αχεντριά, αποβιβάστηκε ο Άγγλος Λοχαγός Αλεξάντερ Ρέντελ ή Αλέξης, με ασύρματο και ασυρματιστή, ο οποίος τελικά κατέληξε να κάμει τη βάση του στην ορεινή τοποθεσία «Βατονερό», στη δυτική πλευρά των Λασηθιώτικων βουνών, κοντά στη μάντρα του Ιωάννου Σηφάκη ή Σηφογιάννη απο την Κασταμονίτσα και στην ίδια ορεινή περιοχή που λειτουργούσε και ο Ασύρματος του Θωμά Ταμιωλάκη.
Οι Γερμανοί φαίνεται οτι είχαν διαπιστώσει την ύπαρξη εχθρικού ασυρμάτου κάπου στα Λασιθιώτικα βουνά και έστελναν αποσπάσματα στις ύποπτες περιοχές, να ερευνήσουν, μήπως τον ανακάλυπταν.
Οι κανόνες ασφαλείας απαγόρευαν αυστηρότατα την ύπαρξη δύο μυστικών ασυρμάτων στην ίδια περιοχή και επεβάλετο ο ένας να μετακινηθεί.
Συναντήθηκαν οι δυο επικεφαλείς των Ασυρμάτων και αποφάσισσαν να μετακινηθεί ο Ασύρματος του Θωμά Ταμιωλάκη και αναζητώντας κατάλληλο τόπο για να μετακινηθεί, πήγε στο Σκινά Μονοφατσίου.
Εκεί στον Σκινιά συναντήθηκε με τον φλογερό πατριώτη τον Ανδρέα Δημ. Γαλανάκη, που ήτο ιδρυτικό μέλος της Κρητικής Εθνικής Επαναστατικής Επιτροπής (Κ.Ε.Ε.Ε.), σημαντικός τροφοδότης των Ε.Α.Ο. Μπαντουβάδων, συνεργάτης στην Εθνική Οργάνωση Πληροφοριών Δολιοφθοράς (Ε.Ο.Π.Δ.), των Δουνδουλάκη- Ακουμιανάκη και των Άγγλων αξιωματικών κατασκοπείας και μαζί του συζήτησε το πρόβλημά του.
Ο Ανδρέας Γαλανάκης επρότεινε στο Θωμά Ταμιωλάκη, να μεταφέρει τον ασύρματο στο Φαράγγι του Αναποδάρη και συγκεκριμένα στον «Πλακόσπηλιο», που βρίσκεται στην ορεινή πλευρά του φαραγγιού, κάτω απο τον κρημνό της «Πετριθιάς».
Στον « Πλακόσπηλιο», οι Σκινιανοί έκρυβαν και τροφοδοτούσαν μέχρι το Μάη του 1943, δυο πολεμιστές της Μάχης της Κρήτης, έναν Αυστραλό και ένα Νεοζηλανδό και εκρίνετο κατάλληλος να στεγάσει τον ασύρματο.
Ο Θωμάς Ταμιωλάκης δέχτηκε την πρόταση του Ανδρέα Γαλανάκη και επέστρεψε στης «Καράς το Πηγάδι» για να ετοιμαστούν προς αναχώρηση.
Ο «Πλακόσπηλιος» είχε πλεονεκτήματα αλλά και μειονεκτήματα. Ήτο στην περιοχή του Σκινιά, οι κάτοικοι του οποίου είχαν ακμαίο εθνικό και αγωνιστικό φρόνημα, ήσαν μονιασμένοι με πλούσια αντιστασιακή δράση. Ήτο ευρύχωρος και λόγω της θέσης του, απέναντι απ’ το Λιβυκό πέλαγος, τα σήματα εδίδοντο και ελαμβάνοντο καθαρά.
Η στέγη του όμως δεν ήτο στεγανή και είχε υγρασία. Το σοβαρότερο και σπουδαιότερο όμως μειονέκτημά του ήτο οτι, δεν ήτο προφυλαγμένος απο όλες τις πλευρές. Εάν οι Γερμανοί τον αναζητούσαν κινούμενοι προς το φαράγγι απο την περιοχή της Πέρα- Μέσης, ή απο τον Χόνδρο, ήτο δυνατόν να φθάσουν απαρατήρητοι σε μικρή απόσταση απο τον ασύρματο και τότε τα πράγματα θα ήταν πολύ επικίνδυνα, εάν ο ασύρματος λειτουργούσε.
Για το σοβαρό αυτό μειονέκτημα μετά δίμηνη παραμονή στον «Πλακόσπηλιο», αποφάσισαν να μετακινηθούν στην απέναντι πλευρά του φαραγγιού, στην ανατολική θέση της βουνοκορυφής «Χούσακας» των Αστερουσίων στην τοποθεσία «Μερτίδι».
Η τοποθεσία αυτή παρείχε πλήρη ασφάλεια, γιατί κάθε κίνηση των Γερμανών προς αναζήτηση του ασυρμάτου υποχρεωτικά έπρεπε να περάσει απο τον Σκινιά ή το Δεμάτι, οι κάτοικοι των οποίων ήσαν όλοι καλοί πατριώτες και αγωνιστές της Εθνικής Αντιστάσεως και αμέσως θα ειδοποιούσαν τον ασύρματο να διακόψει τη λειτουργία του και να λάβει μέτρα ασφαλείας του.
Στο «Μερτίδι» επελέγη ένας σπηλαιώδης βράχος, σε μικρή απόσταση απο την πηγή με το καθαρό νερό και αμέσως ο Αθουσάκης, πρωτομάστορας άρχισε να κτίζει ξεροπέτρι μπροστά σ’ αυτόν το βράχο, ένα μικρό δωμάτιο.
Το έκτισε, το στέγασε με χώμα, έκοψε αστιβίδες, τις πάτησε και έφτιαξε τρία «αναπαυτικά» κρεβάτια, ένα για το Θωμά, το άλλο για τον Αντώνη και το τρίτο για δικό του. Τοποθέτησε την κεραία του ασυρμάτου σε δυο δένδρα και ο ασύρματος άρχισε να λειτουργεί. Οι βοσκοί της περιοχής, που ήταν όλοι Δεματιανοί, έγιναν οι άγρυπνοι φρουροί του ασυρμάτου.
Ο Θωμάς Ταμιωλάκης, αναδιοργάνωσε το κατασκοπευτικό δίκτυό του στους νομούς Ηρακλείου και Λασηθίου, με κέντρα για μεν την ύπαιθρο χώρα, τον Σκινιά και για το Ηράκλειο είχε κέντρο το Ζαχαροπλαστείο του Βασιλείου Ραφτόπουλου, στο τέλος της οδού 1866, στη Πλατεία Κορνάρου.
Στη συνέχεια άρχισε εντατική δουλειά. Παρά το γεγονός οτι τον βασάνιζαν ακόμη κάπου-κάπου τα κρυοπαγήματα που είχε πάρει στο Αλβανικό μέτωπο, ήτο άξιος εγγονός του παππού του,του Παπά-Τζηρίτη. Ήτο αεικίνητος και πανταχού παρών. Σήμερα στο Καστέλλι, αύριο στο Ηράκλειο και μεθαύριο στο Ασήμι ή στο Τυμπάκι.
Μάζευε πληροφορίες, τις διασταύρωνε και αμέσως έφευγε για το Μερτίδι για να συντάξει και να αποστείλει τα κρυπτογραφικά σήματα. Ο ακούραστος ασυρματιστής, ο Αντώνης Αγγελικούσης τις καθορισμένες ώρες επαφής μετέδιδε τα αποκρυπτογραφημένα σήματα στο Σ.Σ.Μ.Α. (Συμμαχικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής) και όλα πήγαιναν μια χαρά.
Πολλά απ’ αυτά τα σήματα ήσαν σημαντικά και βοήθησαν σοβαρά στην καταστροφή των Γερμανοϊταλικών δυνάμεων στη Βόρειο Αφρική και ο Θωμάς Ταμιωλάκης και οι συνεργάτες του πολλές φορές δέχτηκαν τα ευχαριστήρια και τα συγχαρητήρια του Σ.Σ.Μ.Α. και της Ελληνικής Κυβερνήσεως για την πολύτιμη προσφορά τους.
Ενώ όμως ο Ελληνικός Μυστικός Ασύρματος του Θωμά Ταμιωλάκη στο «Μερτίδι» λειτουργούσε και συνεχώς μετέδιδε σημαντικές πληροφορίες για τον συμμαχικό αγώνα, τα γερμανικά ραδιογωνιόμετρα είχαν ανακαλύψει τη λειτουργία κατασκοπευτικού σταθμού ασυρμάτου, στα νότια του νομού Ηρακλείου, αλλά δεν κατάφερναν να εντοπίσουν την ακριβή θέση του.
Για να εντοπίσουν ειδικευμένοι Γερμανοί Αξιωματικοί κινούνταν συνεχώς απο το Τυμπάκι ως τα Βιαννίτικα με ραδιογωνιόμετρα, αλλά ματαιοπονούσαν, γιατί τα δίκτυα πληροφοριών του Θωμά Ταμιωλάκη λειτουργούσαν πολύ καλά και κάθε ύποπτη κίνηση των Γερμανών, φτεροπόδαροι αγγελιοφόροι, την γνωστοποιούσαν έγκαιρα και ο Αντώνης Αγγελικούσης αμέσως διέκοπτε την λειτουργία του ασυρμάτου.
Σε μια συγκέντρωση των Προέδρων Κοινοτήτων στο Αρκαλοχώρι, ο Γερμανός Φρούραρχος Ηρακλείου, είπε στον τότε Πρόεδρο της Κοινότητας Σκινιά, τον Κωνστ/νο Ιωάν. Παπαδάκη: «Πρόεδρε στην περιοχή σου κρύβεται ένα σοβαρό μυστικό, μα αν το ανακαλύψω, θα το πληρώσετε ακριβά!».
Ο Κων/νος Ι. Παπαδάκης, ήτο ένας πανέξυπνος άνθρωπος, αλλά και καλός πατριώτης, αν και γνώριζε την ύπαρξη και την λειτουργία του ασυρμάτου, ως και την ενεργή δράση στην Εθνική Αντίσταση των χωριανών του, με το θαρραλέο ύφος που τον διέκρινε, απαντώντας στο Γερμανό Φρούραρχο, του είπε: «Κύριε Φρούραρχε, στην περιοχή της Κοινότητός μου, σας βεβαιώνω εγώ οτι δεν κρύβεται μυστικό. Αν υπήρχε θα το εγνώριζα. Σας βεβαιώνω λοιπόν και δεύτερη φορά, μυστικό στην περιοχή της Κοινότητος δεν υπάρχει!».
Όμως παρά τις διαβεβαιώσεις του Προέδρου της Κοινότητος που μάλλον δεν έγιναν πιστευτές, τα γερμανικά ραδιογωνιόμετρα συνεχώς ερευνούσαν και αναζητούσαν το μυστικό ασύρματο.
Ένα πρωινό του Απρίλη του 1944, ένα γερμανικό αυτοκίνητο με 3-4 Γερμανούς αξιωματικούς έφθασε στο Σκινιά. Οι αξιωματικοί αυτοί με οδηγό τον τοπογραφικό χάρτη που κρατούσαν, ανέβηκαν στο ύψωμα «Κεφάλα». Εκεί βρήκαν το τοπογραφικό σημείο και απ’ αυτό με γωνιόμετρο άρχισαν να ερευνούν την περιοχή.
Μόλις όμως έφθασαν στο Σκινιά οι παραπάνω Γερμανοί Αξιωματικοί, ο Ιωάννης Σταύρου Σιμισακάκης, τρέχοντας έφυγε για τον ασύρματο και πληροφόρησε τον Αντώνη Αγγελικούση κι αυτός διέκοψε αμέσως τη λειτουργία του ασυρμάτου.
Από την «Κεφάλα» οι Γερμανοί Αξιωματικοί, επέστρεψαν στον Σκινιά σκυθρωποί, μπήκαν στο αυτοκίνητό τους και έφυγαν άπρακτοι.
Μετά από λίγες ημέρες, ήλθαν πάλι στον Σκινιά τρεις Γερμανοί Αξιωματικοί και ένας Ιταλός. Αγγάρεψαν δυο μουλάρια και τον Ζαχαρία Εμμ. Μιζεράκη, οργανωμένο στην Εθνική Αντίσταση, φόρτωσαν στο ένα μουλάρι δυο καδρόνια που ξεκάρφωσαν απο το καφενείο των Πετράκηδων, τα οποία άλλοτε κρατούσαν την κεραία του μοναδικού προπολεμικά ραδιοφώνου στην περιοχή και στο άλλο το ραδιογωνιόμετρο και τον Χωροβάτη και ξεκίνησαν για το Δεμάτι.
Ενώ όμως έφευγαν για το Δεμάτι ο Μιχαήλ Νικ. Χανιαλάκης, τρεχάτος έφυγε για το «Μερτίδι» και διέκοψε τη λειτουργία του ασυρμάτου.
Οι Γερμανοί με οδηγό και πάλι τον τοπογραφικό χάρτη, πέρασαν απο το Δεμάτι και απο ένα υποτυπώδη αγροτικό δρόμο κατευθύνθηκαν και ανέβηκαν στο ύψωμα «Μουρί» της οροσειράς των Αστερουσίων, κοντά στην τοποθεσία «Μάχα» και το εξωκλήσι του Αγ. Γεωργίου.
Εκεί βρήκαν το τοπογραφικό σημείο και έθεσαν σε λειτουργία το ραδιογωνιόμετρο και τον Χωροβάτη, αλλά χωρίς αποτέλεσμα γιατί ο ασύρματος είχε σιγήσει.
Απογοητευμένοι για την δεύτερη αποτυχία τους, αφού στήριξαν τα καδρόνια στο τοπογραφικό σημείο, πήραν το δρόμο της επιστροφής. Κατέβηκαν στα Φαβριανά, όπου είχε πάει το αυτοκίνητό τους και τους περίμενε και έφυγαν για το Ηράκλειο.Ο αγγαρεμένος Ζαχαρίας Μιζεράκης, πήρε τα δυο μουλάρια, επέστρεψε στο Σκινιά και ανέφερε στην Οργάνωση της Εθνικής Αντιστάσεως, όλα τα παραπάνω.
Οι Γερμανοί πεισματωμένοι, αποπειράθηκαν και τρίτη φορά, να ανακαλύψουν τη θέση του Ελληνικού Μυστικού Ασυρμάτου, αλλά και την τρίτη απέτυχαν, γιατί ο ασύρματος έγκαιρα σιγούσε και απογοητευμένοι εγκατέλειψαν κάθε άλλη προσπάθεια.
Ο Ελληνικός Μυστικός Ασύρματος που είχε την συνθηματική ονομασία ΕΤΟΝ, με τέλειο σύστημα ασφαλείας και δίκτυο πληροφοριοδοτών, εξακολουθούσε να λειτουργεί και να μεταδίδει στο Σ.Σ.Μ.Α. σπουδαίες πληροφορίες.
Για να λειτουργήσει όμως το μοτεράκι και να γεμίσει τις μπαταρίες του ασυρμάτου, χρειάζονταν βενζίνη και τη Γερμανική κατοχή βενζίνη είχαν μόνο οι κατακτητές, οι Γερμανοί, αλλά και εδώ το ελληνικό δαιμόνιο βρήκε τον τρόπο να εξοικονομεί το πολύτιμο υγρό.
Στο αεροδρόμιο Καστελλίου, αγγαρεμένοι εργάζονταν πολλοί, απο τα γύρω χωριά. Μεταξύ αυτών ήσαν και αρκετοί που ήσαν οργανωμένοι στην Εθνική Αντίσταση. Αυτοί λοιπόν την ώρα που έκαναν την αγγαρεία τους, στο Αεροδρόμιο, ζητούσαν απο τους Γερμανούς λίγη βενζίνη, δήθεν για να ανάβουν τον αναπτήρα τους, κρατούσαν και ένα μικρό μπουκάλι και οι Γερμανοί χωρίς να υποψιάζονται πού μπορούσε να φτάσει η λίγη αυτή βενζίνη, γέμιζαν τα μπουκαλάκια των φτωχών αγγαρεμένων εργατών.
Με αυτόν τον ανυποψίαστο τρόπο συγκεντρώνονταν κάποια ποσότητα βενζίνης. Την βενζίνη αυτή την παραλάμβανε ειδικός προς τούτο μεταφορέας, την μετέφερε στο Σκινιά και απο εκεί στο «Μερτίδι» για τον ασύρματο.
Ένας από αυτούς τους τολμηρούς μεταφορείς της βενζίνης ήτο και ο νεαρός τότε Ηλίας Εμμ. Σφακιανάκης από τον Σκινιά. Μια φορά ο Σφακιανάκης, τα δυο γεμάτα βενζίνη δοχεία τα έβαλε μέσα σε τσουβάλια, τα φόρτωσε στο γάιδαρό του και κίνησε για το Σκινιά με το επικίνδυνο αυτό φορτίο.
Προτού όμως περάσει απο τον Μουχτάρω, τον σημερινό Ευαγγελισμό, αντελήφθη ότι το ένα από τα δυο δοχεία είχε πάθει ζημιά και η βενζίνη χύνονταν. Ήλθε σε δύσκολη θέση, γιατί αν οι Γερμανοί απο τη μυρωδιά ανακάλυπταν το περιεχόμενο του φορτίου, η ποινή ήτο θάνατος.
Στο Μουχτάρω, αν και κατοικούσαν Ιταλοί, πήγε στο σπίτι του Εμμανουήλ Ιωάννου Μιζεράκη, που είχε το παρατσούκλι «Μπαγκόλας». Πήγε στο σπίτι αυτό γιατί γνώριζε οτι ο Μιζεράκης ήτο καλός πατριώτης και η γυναίκα του, η Καλλιόπη κατάγονταν από τον Σκινιά.
Του είπε το μυστικό και αμέσως ξεφόρτωσαν το επικίνδυνο φορτίο, το έβαλαν μέσα στο σπίτι του. Άδειασαν τη βενζίνη από το δοχείο που είχε πάθει τη ζημιά, σε άλλο χάλκινο τσικάλι και το σκέπασαν να μην εξατμισθεί, αλλά και να μη μυρίζει.
Φώναξαν τον επίσης τον επίσης καλό πατριώτη Δράκο Εμμ. Δαργάκη– σιδηρουργό- και αυτός με καλάι έκλεισε τη μικρή ζημιά του δοχείου. Ξανάβαλαν τη βενζίνη στο επισκευασθέν δοχείο, βεβαιώθηκαν οτι δε χύνεται και φόρτωσαν το επικίνδυνο φορτίο στο γάιδαρο.
Επειδή, όπως προαναφέρθηκε στο Μουχτάρω διέμενε ένας Λόχος Ιταλών, οι δυο, ο Μιζεράκης και ο Δαργάκης προπορεύονταν για να διαπιστώσουν οτι δεν υπήρχε κίνδυνος και έτσι ο Ηλίας Σφακιανάκης με τον γάιδαρό του και το επικίνδυνο φορτίο, βγήκε έξω, απομακρύνθηκε απο το χωριό και έφυγε για το Σκινιά».
Ο Γεώργιος Α. Καλογεράκης είναι Δρ. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και Διευθυντής Δημοτικού Σχολείου Καστελλίου