Την Τετάρτη 24 Νοεμβρίου 2021, ο Γεώργιος Εμμανουήλ Μιζεράκης ένας από τους τελευταίους Αντιστασιακούς της Κρήτης με συμμετοχή σε πολλά γεγονότα της περιόδου 1941-1944, μας παρέδωσε χειρόγραφο κείμενο εννέα σελίδων. Ο Γεώργιος Μιζεράκης γεννήθηκε στο χωριό Σκινιάς Μονοφατσίου πριν από 98 χρόνια, (το 1923). Το χωριό του ο Σκινιάς, ήταν ένα από τα «ανταρτοχώρια» της Κρήτης με σημαντική συμμετοχή τα κατοχικά χρόνια στον αντιφασιστικό αγώνα.
Στο κείμενό του ο Γεώργιος Μιζεράκης περιγράφει εικόνες και γεγονότα του χωριού του, όπως την απόκρυψη και περίθαλψη 173 συμμάχων στρατιωτών (Αυστραλών, Νεοζηλανδών και Άγγλων), που περιπλανούνταν μετά τη Μάχη της Κρήτης στο νησί. Καταγράφει τους συγχωριανούς του που βοήθησαν στην τροφοδοσία των μαχητών.
Περιγράφει το Επαναστατικό Συμβούλιο που πραγματοποιήθηκε στο χωριό Φιλίπποι και την ίδρυση της Κρητικής Εθνικής Επαναστατικής Επιτροπής, Κ.Ε.Ε.Ε.
Σημειώνει την επίσκεψη του Καπετάν Μανόλη Μπαντουβά και των ανδρών του στον Σκινιά, στις 15 Μαρτίου 1943.
Αποκαλύπτει τα ονόματα των χωριανών του που παρέδιδαν κριθάρι για να ετοιμαστεί το ψωμί των Ανταρτών. Τις γυναίκες που καθάριζαν, ζύμωναν και έψηναν τα καρβέλια και τους άντρες που τα μετέφεραν στο λημέρι.
Ο Γεώργιος Μιζεράκης διηγείται την περιπέτειά του στις 8 Σεπτεμβρίου και τη σύλληψή του στην Κάτω Βιάννο. Διηγείται τη λειτουργία που πραγματοποίησε ο Αρχιμανδρίτης Ευγένιος Ψαλιδάκης στον Σκινιά στις 11 Σεπτεμβρίου 1944 και την απελευθέρωση του χωριού.
Συνεχίζει με την μετάβαση των ανταρτών και του ίδιου στο Αλάγνι, την Επισκοπή, το Σκαλάνι και την είσοδό του στην πόλη του Ηρακλείου με συναγωνιστές του, πριν ακόμη εγκαταλείψουν οι Γερμανοϊταλοί τον νομό Ηρακλείου στις 11 Οκτωβρίου 1944.
Μετά την κατοχή, το έτος 1946 και σε ηλικία είκοσι τριών χρονών, γίνεται μέλος της Ελληνικής Χωροφυλακής, υπηρετεί τριάντα ένα χρόνια. Αποστρατεύεται με τον βαθμό του Αντισυνταγματάρχη. Παντρεύτηκε την Ιερονίκη (Γεωργίου Χαριτάκη) και απέκτησαν δύο παιδιά, εξαίρετους επιστήμονες. Σήμερα διαμένει στο χωριό Ευαγγελισμός (Μουχτάρω).
Το χειρόγραφό του χρήζει ιδιαίτερης προσοχής και για πληρέστερη ενημέρωση των αναγνωστών, το παρουσιάζουμε διατηρώντας την ορθογραφία και τη σύνταξη του πρωτοτύπου:
«Γεώργιος Εμμανουήλ Μιζεράκης.
Γεννήθηκε στις 15 Σεπτεμβρίου 1923. Εφοίτησε στο Δημοτικό Σχολείο του Σκινιά και στο Γυμνάσιο της Βιάννου.
Το 1941 με ένα παλαιό όπλο Γκρα του γαμπρού του Κωνσταντίνου Καραμανωλάκη, στρατιώτη στην Αλβανία, παρουσιάστηκε στον Σταθμάρχη του Σταθμού Χωροφυλακής Σκινιά, Έφεδρο Υπενωμοτάρχη Παπαδάκη Μιχαήλ και εντάχθηκε στη δύναμη του Σταθμού Στην περιοχή μας όμως δεν παρουσιάστηκαν Γερμανοί.
Μετά τη Μάχη της Κρήτης, οι πολεμιστές, Έλληνες, Άγγλοι, Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί, όσοι δεν πρόφτασαν να φύγουν για την Αίγυπτο και όσοι δεν συνελήφθησαν αιχμάλωτοι από τους Γερμανούς, έφυγαν προς το εσωτερικό της νήσου, υποθαλπόμενοι και τροφοδοτούμενοι από τους κατοίκους, παρά την τρομοκρατία του θανάτου που εξαπέλυσαν οι Γερμανοί κατακτητές.
Στον Σκινιά ο Ιωάννης Σταύρου Συμισακάκης ή Συμισακογιάννης, ήτο άγαμος και είχε έτοιμο άδειο το σπίτι του. Σ’αυτό διανυκτέρευαν και τροφοδοτούνταν οι 173 Άγγλοι, Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί, κατευθυνόμενοι στον Τσούτσουρο. Ο Συμισακογιάννης όμως ήτο πτωχός. Πρώτοι που τον βοήθησαν με τρόφιμα ήταν ο Γεώργιος Εμμανουήλ Μιζεράκης και ο συνομήλικός του Εμμανουήλ Ιωάννου Ζαμπουλάκης.
Αυτοί οι δύο πρώτοι, έπαιρναν από τα σπίτια τους ψωμί και όσπρια και τα πήγαιναν στον Συμισακογιάννη. Τα όσπρια τα μαγέρευε η γρια μάνα του και τροφοδοτούνταν οι ηρωικοί πολεμιστές της Μάχης της Κρήτης. Στη συνέχεια τροφοδότες ήτανε:
- Γαλανάκης Ανδρέας του Δημητρίου
- Παπαδημητρόπουλος Εμμανουήλ του Ιπποκράτη
- Μιζεράκης Εμμανουήλ του Γεωργίου
- Ζαμπουλάκης Ιωάννης του Νικολάου
Στον Τσούτσουρο συγκεντρώθηκαν πολλοί πολεμιστές της Μάχης της Κρήτης τροφοδοτούμενοι από τους κατοίκους των γύρω χωριών.
Από τον Σκινιά τροφοδότες ήτανε:
- Συμισακάκης Ιωάννης του Σταύρου
- Παπαδημητρόπουλος Εμμανουήλ του Ιπποκράτη
- Γαλανάκης Ανδρέας του Δημητρίου
- Μιζεράκης Εμμανουήλ του Γεωργίου
- Χανιαλάκης Μιχαήλ του Νικολάου
- Χαλαμπαλάκης Αριστόδημος του Νικολάου
- Μιζεράκης Γεώργιος του Εμμανουήλ
- Ζαμπουλάκης Εμμανουήλ του Ιωάννου
Την 3η Αυγούστου του 1941, πραγματοποιήθηκε στο χωριό Φιλίππου Μυστικό Επαναστατικό Συμβούλιο και αποφασίστηκε η Ίδρυση της Μυστικής Κρητικής Εθνικής Επαναστατικής Επιτροπής.
Στην Κρητική Εθνική Επαναστατική Επιτροπή αν και δεν κλήθηκαν στο Επαναστατικό Συμβούλιο της 3ης Αυγούστου 1941 στους Φιλίππους, μετείχαν ως δυναμικοί τροφοδότες οι Σκινιανοί:
- Παπαδημητρόπουλος Εμμανουήλ του Ιπποκράτη
- Συμισακάκης Ιωάννης του Σταύρου
- Γαλανάκης Ανδρέας του Δημητρίου
- Μιζεράκης Εμμανουήλ του Γεωργίου
- Χανιαλάκης Μιχαήλ του Νικολάου
- Χαλαμπαλάκης Αριστόδημος του Νικολάου
- Μιζεράκης Γεώργιος του Εμμανουήλ
- Μπριτζολάκης Εμμανουήλ του Κωνσταντίνου
- Κατσιρντάκης Απόστολος του Γεωργίου
Η Κ.Ε.Ε.Ε. την αρχή λειτουργούσε καλά, χάρις στους πρωτοπόρους
- Αλέξανδρον Ραφτόπουλον
- Κουτεντάκην Γεώργιον του Ιωάννου
- Φάκαρον Αντώνιο
- Σουρή Νίκο
Με την πάροδο του χρόνου, και κυρίως με την μεταφορά από την Εληά στο Μαριδάκι, για να φύγουν για την Αίγυπτο, των δύο μοιραίων γυναικών που τελικά συνεργάστηκαν με τον Γερμανό Ταγματάρχη Χάρτμαν και την διέλυσαν και έστειλαν στο εκτελεστικό απόσπασμα 14 πατριώτες.
Τον Ιούνιον του 1942 προερχόμενοι από την περιοχή των Χανίων, αφίχθησαν στο εξωκκλήσι Αγίας Παρασκευής στο Σκινιά δύο πολεμιστές της Μάχης της Κρήτης. Παρελήφθησαν από τον Ιωάννη Συμισακάκη, μετεφέρθησαν και εγκαταστάθηκαν στον «Πλακόσπηλιο» στο φαράγγι του Σκινιά.
Την περίθαλψη και τροφοδοσία ανέλαβαν οι δύο νεαροί, ο Γεώργιος Εμμανουήλ Μιζεράκης και ο Εμμανουήλ Ιωάννου Ζαμπουλάκης, μέχρι που εστάλησαν με υποβρύχιο στην Αίγυπτο. Ο ένας ήτο Αυστραλός και ο άλλος Νεοζηλανδός.
Την 15 – 3 – 1943 ο Εμμανουήλ Μπαντουβάς με μια ομάδα επιλέκτων στελεχών του, ήλθε στον Σκινιά, στην αγροτική τοποθεσία «Στραβάδα». Τους υποδέχθησαν:
- Συμισακάκης Ιωάννης του Σταύρου
- Χανιαλάκης Μιχαήλ του Νικολάου
- Χαλαμπαλάκης Αριστόδημος του Νικολάου
- Μιζεράκης Γεώργιος του Εμμανουήλ
- Ζαμπουλάκης Εμμανουήλ του Ιωάννου
Με προπορευόμενους τους Μιζεράκη και Ζαμπουλάκη, ωδηγήθησαν στο σπίτι του Αριστόδημου. Μετά το δείπνο και την συζήτηση της πορείας της Εθνικής Αντιστάσεως Κρήτης, ο Αρχηγός Εμμανουήλ Μπαντουβάς με οδηγό τον Γεώργιο Μιζεράκη, μετέβη στο σπίτι του Ιωάννου Συμισακάκη, όπου μυστικά διέμεναν η Ζωή σύζυγος Χρίστου Μπαντουβά με την θυγατέρα της Ρένα (Ειρήνη), για να τους χαιρετήσει.
Στη συνέχεια, από το σπίτι του Αριστόδημου την 2α ώρα μεταμεσονύκτιο, με προπορευομένους τους νεαρούς Γεώργιον Εμμανουήλ Μιζεράκη και Εμμανουήλ Ιωάννου Ζαμπουλάκη, πέρασαν από την άκρη του χωριού και μετά τον ποταμό συναντήσαν τους Μαχαιριανούς στελέχη της Εθνικής Αντιστάσεως και τους ωδήγησαν στην Μαχαιρά.
Από τον ιατρό Εμμανουήλ Παπαδημητρόπουλο, Μέλος της Νομαρχιακής Επιτροπής, Πρόεδρος της Επαρχιακής και της Κοινοτικής Επιτροπής, παρέλαβα ονομαστική κατάσταση των κατοίκων του Σκινιά, και ανάλογα με την οικονομική κατάσταση, έναντι του ονόματος εσημειώνετο οι οκάδες κριθάρι που θα παρέδιδε έκαστος για το ψωμί των ανταρτών του Μπαντουβά και των οικογενειών των ανταρτών.
Με τον Σηφάκη Δημήτριο του Γεωργίου, την ημέρα ειδοποιούσαμε δύο ή τρεις, ότι την νύκτα θα πηγαίναμε να μας δόσει το κριθάρι που έγραφε η κατάσταση. Την νύκτα πηγαίναμε, παίρναμε την ποσότητα και με τον ώμο μας το μεταφέραμε στο φουρνόσπιτο του Εμμανουήλ Γ. Μιζεράκη (πατέρα μου) που είχε μετατραπεί σε αποθήκη των Ανταρτών. Μαζέψαμε όλο το κριθάρι στην αποθήκη και κανείς μα κανείς δεν αρνήθηκε να το παραδόσει.
Το κοσκίνισμα και καθάρισμα του κριθαριού έκαναν οι Σκινιανές γυναίκες. Στο εργοστάσιο του Γιατρού αλέθετο στους φούρνους των:
- Μιζεράκη Εμμανουήλ
- Ζαμπουλάκη Ιωάννη
- Καρτσάκη Μακαρίας (καλογριάς)
- Πετράκη Ζαχαρία,
Εκεί εζυμώνετο και εψήνετο. Την φροντίδα μεταφοράς μέχρι να ψηθεί σε ψωμί, είχεν ο Εμμανουήλ Μιζεράκης με βοηθό τον υιό του Γεώργιο Μιζεράκη. Οι μεταφορείς, παρελάμβαναν το ψωμί και άλλα τρόφιμα και τα μετάφερναν στην Κάτω Σύμη στο Λημέρι.
Μετά την Μάχη της Κάτω Σύμης, ο Εμμανουήλ Μπαντουβάς έφυγε στην Αίγυπτο και Αρχηγός ανέλαβε ο αδελφός του Ιωάννης Μπαντουβάς. Το λημέρι έγινε στην τοποθεσία «Σπαθιά», ο Μιζεράκης Γεώργιος και ο Σηφάκης Δημήτριος ήσαν τακτικοί σύνδεσμοι, από τον Σκινιά στο νέο Λημέρι στα Σπαθιά.
Την 8-9-1944 ο Μιζεράκης Γεώργιος ήτο σύνδεσμος και πήγε από τον Σκινιά επιστολή του Ιωάννου Μπαντουβά στον Συνταγματάρχη Πλεύρη στην Άνω Βιάννο. Στην Κάτω Βιάννο, άνδρες του ΕΛΑΣ συνέλαβαν τον Γεώργιο Μιζεράκη και συνοδεία τεσσάρων με περίστροφα τον ωδήγησαν στην Άνω Βιάννο.
Του πήραν την επιστολή και τον κράτησαν φρουρούμενο στη «Ρούσα Κεφάλα» όλη την ημέρα. Το απόγευμα τον άφησαν. Παρουσιάστηκε στον Πλεύρη και την επομένη έφυγε με τον Δημήτριον Γαρεφαλάκη για τον Σκινιά, να ετοιμάσουν οι Σκινιανοί συσσίτιο για 500 άνδρες.
Την 11 – 9 – 1944, όλη η ένοπλη δύναμη της Εθνικής Αντιστάσεως Κρήτης με αρχηγούς τον Ιωάννη Μπαντουβά και τον Συνταγματάρχη Νικόλαο Πλεύρη και πολλά Μέλη της Νομαρχιακής Επιτροπής από το Ηράκλειο, ήλθαν στον Σκινιά. Έγινε δοξολογία στον ναό του Αγίου Αντωνίου. Και ο Σκινιάς ήτο το πρώτο Ελεύθερο Τμήμα του Νομού Ηρακλείου.
Ο Γεώργιος Μιζεράκης κατετάγη ένοπλος αντάρτης και μαζί με όλη τη δύναμη πήγε Αλάγνι – Επισκοπή – Σκαλάνι.
Στο Σκαλάνι με ομαδάρχη τον Ιωάννη Εμμανουήλ Παπαδάκη – Σκινιανό – με περίστροφα μπήκαμε μυστικά στο Ηράκλειο δέκα αντάρτες, ενώ στο Ηράκλειο ήσαν ακόμη Γερμανοί και την 11 – 10 – 1944 έφυγαν οι Γερμανοί.
Την 19 – 2 – 1946 κατετάγην στην Ελληνική Χωροφυλακή και μετά από 31 χρόνια υπηρεσίας, τη αιτήσει μου, απεστρατεύθην με τον βαθμό του Αντ/ρχου εν αποστρατεία.
Τώρα μένω με την γυναίκα μου στο χωριό Ευαγγελισμός Πεδιάδος, στα γεράματα.
Να ήσαν τα νιάτα δυο φορές
τα γερατιά καμία.
Θα τελευτήσει όπου και όταν ο Θεός ορίσει
4 Νοεμβρίου 2021
Γεώργιος Εμμανουήλ Μιζεράκης.
………………….
Ένα ακόμη χειρόγραφο κείμενο μας παρέδωσε ο Γεώργιος Εμμανουήλ Μιζεράκης πριν από δώδεκα χρόνια, το Σάββατο 27 Ιουνίου 2009. Περιγράφει τη ζωή και τον θάνατο του δεκαοχτάχρονου παλικαριού από τον Σκινιά Ιωάννη Μαρκατάτου στα καταναγκαστικά έργα του αεροδρομίου Καστελλίου Πεδιάδος. Στις αναγκαστικές ´δεκαπενταμερίεςª των κατοίκων που έστελνε ο Σκινιάς στο αεροδρόμιο, συμμετείχε και ο Γιάννης Μαρκατάτος. Οι βάρβαροι Γερμανοί υποχρέωναν τους «υπόδουλους» να εργάζονται από το ξημέρωμα ως το βράδυ.
Οι συνθήκες ήταν σκληρές και ιδιαίτερα δύσκολες τους χειμερινούς μήνες. Βαριές πνευμονίες ταλαιπωρούσαν τους καταναγκαστικούς εργάτες. Ο Γιάννης Μαρκατάτος, σε μία δεκαπενταμερία στο Καστέλλι τον χειμώνα του 1943, αρρώστησε από πνευμονία. Σε ηλικία δεκαοκτώ χρονών, το Σκινιανό παλικαράκι πέθανε από την αρρώστια και τις κακουχίες. Ο Γεώργιος Μιζεράκης γράφει για τον Γιάννη Μαρκατάτο:
´«Μαρκατάτος Ιωάννης του Κωνσταντίνου
Γεννήθηκε το 1925 στον Σκινιά όπου και έζησε. Ενώ ήτο ακόμη παιδί, ο πατέρας του πέθανε και η μάνα του ήλθε σε δεύτερο γάμο.
Ο μικρός Γιάννης και τα δύο μεγαλύτερα αδέλφια του, η Φωτεινή και ο Μιχάλης, έμειναν κοντά στον παππού τους, τον Ιωάννη Εμμ. Μαρκατάτο. Στη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής (1941-1945), η Κοινότητα Σκινιά κατόπιν διαταγής των κατακτητών, ήτο υποχρεω
μένη να στέλνει ανά 15/θήμερο 30 κατοίκους της να εργάζονται (αγγαρεία) στο αεροδρόμιο Καστελλίου Πεδιάδος.
Στην αγγαρεία αυτή με τη σειρά πήγαιναν όλοι οι χωριανοί. Πήγαινε και ο Ιωάννης Κωνσταντίνου Μαρκατάτος, αν και ήτο μόλις 18 ετών.
Τον χειμώνα του 1943 ήλθε και η σειρά του και παρά τη φτώχεια του, αναγκαστικά πήγε. Η εργασία-αγγαρεία ήτο πολύ σκληρή. Από τα ξημερώματα ως το ηλιοβασίλεμα και για φαγητό οι κατακτητές πρόσφεραν κάθε μεσημέρι λίγα νερόβραστα ρεβύθια και ζουμί. Ο Γιάννης κακοντυμένος και πεινασμένος, μέσα στο κρύο και τον φόβο, εργαζόμενος σκληρά από το πρωί ως το βράδυ, πήρε βαρύ κρυολόγημα, το οποίο λόγω των κακουχιών εξελίχτηκε σε πνευμονία.
Βαριά άρρωστος με πνευμονία, αδύνατος και με πυρετό, έφυγε μόνος του και επέστρεψε στο χωριό του.
Στον Σκινιά, ο γιατρός διαπίστωσε βαριάς μορφής πνευμονία, αλλά φάρμακα και καλή δίαιτα δεν υπήρχαν και μετά από λίγες μέρες, τον χειμώνα του 1943, ο Γιάννης Κων. Μαρκατάτος πέθανε.
Εάν ο Γιάννης Κωνσταντίνου Μαρκατάτος δεν πήγαινε αναγκαστικά στην αγγαρεία του αεροδρομίου και να εργάζεται σκληρά, πεινασμένος και κακοντυμένος μέσα στο κρύο και το φόβο, δεν θα κρύωνε, δεν θα προσβάλλονταν με πνευμονία και δεν θα πέθαινε. Ο Ιωάννης Κωνσταντίνου Μαρκατάτος υπήρξε ένα ακόμη θύμα του πολέμου και των κακουχιών του.
Σκινιάς, 27 Ιουνίου 2009
Γεώργιος Εμμανουήλ Μιζεράκης.
* Ο Γεώργιος Α. Καλογεράκης είναι δρ Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, διευθυντής Δημοτικού Σχολείου Θραψανού Πεδιάδος