Του Κώστα Φασουλά
Το Καπνισμένο Τσουκάλι, μουσική εργασία του Χρήστου Λεοντη σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου, κυκλοφορεί σε δισκο το 1975, με ερμηνευτές το Νίκο Ξυλούρη, την Τάνια Τσανακλίδου και τον Βασίλη Μπαρνή. «Καρπός της εξορίας του ποιητή το 1948 στη Λήμνο, τα ποιήματα του κύκλου είναι γνωστά στους φίλους του Γιάννη Ρίτσου», γράφει η εφημερίδα Καθημερινή, στις 17 Ιουνίου 1975, προαναγγέλλοντας την έκδοση του άλμπουμ. «Το Φεβρουάριο του 1973 είχα μελοποιήσει μόνο τρία ποιήματα και είχα σταματήσει». Θα πει στην εφημερίδα ο Χρήστος Λεοντής. «Η απομόνωση λειτουργούσε σε όλους μας αρνητικά».
Σε μια μικρή μπουάτ, χώρο συνάντησης και ελευθερίας ταχρόνια της δικτατορίας, ο Λεοντής έπαιξε και τραγούδησε τα τρία πρωτα τραγούδια, το βράδυ που έγινε η κατάληψη της Νομικής. «Τέλειωσα και δεν άκουσα κανένα χειροκρότημα» θα πει ο συνθέτης. «Μόνο τους λυγμούς από έξι αγκαλιασμένα αγόρια.
Την άλλη μέρα συνέχισα να γράφω το έργο». Το καπνισμένο Τσουκάλι, τραγουδήθηκε στην μπουάτ Αγρύπνια, και άρχισε να γράφεται σε δίσκο μετά την πτώση της δικτατορίας. Ο ίδιος ο Ρίτσος όταν πρωτάκουσε τη μουσική σε κασέτα, ζήτησε να είναι ο απαγγελάτορας. Ο ρόλος του απαγγελάτορα, είναι οργανικά δεμένος με το τραγούδι, κάνει διάλογο με τον τραγουδιστή και προσθέτει ένα ειδικό ενδιαφέρον στο δίσκο. Το κείμενο αυτό της Καθημερινής καταλήγει με τον χαρακτηρισμό του συνθέτη για το ίδιο του το έργο ότι δηλαδή πρόκειται για τραγούδια ελεύθερα, μερικά σε μορφή αυτοσχεδιασμού.
Ο δίσκος το Καπνισμένο Τσουκάλι κυκλοφορεί το 1975 σε μια Ελλάδα που βιώνει τις πρώτες μεταπολιτευτικές της στιγμές, βαδίζοντας με το φως μιας νέας εποχής και με ιδιαίτερα νωπές τις μνήμες του χουντικού σκοταδισμού. Τον ίδιο χρόνο σύμφωνα με απόφαση της ηγεσίας του Ελληνικού ναυτικού, η Γιάρος θα απαλλαγεί από τις θλιβερές της μνήμες, καθότι θα κονιορτοποιηθούν όλα τα κτίσματα που κατά καιρούς χρησιμοποιήθηκαν σαν φυλακές, μέσα στις οποίες μαρτύρησαν χιλιάδες κρατούμενοι. Τα κτίσματα αυτά, θα χρησιμοποιηθούν σαν στόχοι των γυμνασίων του στόλου, σε επίγειες απ΄ ευθείας βολές των διαφόρων όπλων των ναυτικών μας μονάδων.
Τον Ιούλιο του 1975, ο υπουργός εθνικής άμυνας Ευάγγελος Αβέρωφ, δήλωσε στην Ελληνική Βουλή, ότι «Υπάρχουν οικογένειες αγνοουμένων στρατιωτικών της κυπριακής τραγωδίας, οι οποίες καίτοι συμπληρώνεται χρόνος, αρνούνται να υποβάλλον αιτήσεις συνταξιοδοτήσεως, ελπίζοντας πάντοτε ότι οι δικοί τους είναι εν ζωή», ενώ δυο περίπου μήνες πριν, πιο συγκεκριμένα στις 24 Μάιου, διαβάζουμε στην εφημερίδα Μακεδονία ότι «ο δικτάτορας Πατακος, δεν άντεξε και έλυσε την απεργία πείνης, που είχε κηρύξει στις φυλακές Κορυδαλλού πριν από τέσσερις ημέρες».
O Παττακός, , γράφει η εφημερίδα, που έστειλε χιλιάδες δημοκρατικών πολιτών στις φυλακές, τις εξορίες και τα βασανιστήρια, δεν άντεξε τη τρίμηνη προφυλάκιση του. Τα νεύρα του έχουν σπάει και όπως έγινε γνωστό, μέσα στο κελί του εκφωνεί λόγους σε ανύπαρκτο ακροατήριο, και ομιλεί με τον εαυτό του.
Όπως εγνώσθη, ο Πατακός κάνει πολλά χιλιόμετρα την ημέρα, βαδίζοντας μέσα στο κελί του, και απαγγέλλοντας αρχαίους συγγραφείς. Μόλις ακούσει βήματα τρέχει και σκεπάζεται ολόκληρος κάτω από τις κουβέρτες. Αμέσως μετά, πετά τις κουβέρτες και συνεχίζει τους βηματισμούς και τους διαλόγους με τον αέρα…
Τον Ιούνιο του 1975, ο Υπουργός Εργασίας Κωνσταντίνος Λάσκαρης, θα μεταβεί στην Γερμανία προκειμένου να εξετάσει τα προβλήματα που απασχολούν τους εκεί εργαζομένους Έλληνες και ειδικότερα το ενδεχόμενο των ομαδικών απολύσεων και του επαναπατρισμού, την ίδια στιγμή που το ελληνικό δημόσιο θα καταβάλει 22 δισεκατομμύρια δραχμές για την εξαγορά της Ολυμπιακής. Το Ιανουάριο του ίδιου χρόνου, τα γραφεία συνοικεσίων στην Δυτική Γερμανία αναστατώθηκαν όταν έγινε για πρώτη φορά μια ιδιότυπη εκπομπή στην Γερμανική τηλεόραση. Πράγματι, η τηλεόραση ανήγγειλε
ότι τίθεται στην διάθεση ανδρών και γυναικών, προκειμένου να συνδράμει στην αναζήτηση συντρόφου. Όπως ήταν επόμενο, προκλήθηκαν αντιδράσεις. Διευθυντές και προσωπικό των γραφείων φοβήθηκαν ότι θα χάσουν τη δουλειά τους, και κινητοποιήθηκαν για να θέσουν τέρμα στο νέο αυτό ανταγωνιστή.
Τον Ιούλιο του 75 στο Βιετνάμ, εκδίδεται το πρώτο γυναικείο περιοδικό με τίτλο «Οι γυναίκες της Σαϊγκόν», στην Ονδούρα η ένωση γυναικών της χώρας οργανώνει μορφωτικά μαθήματα ενάντια στον αναλφαβητισμό, ενώ στην Ελλάδα με απόφαση του υπουργού εθνικής άμυνας Ευάγγελου Αβέρωφ, παρασημοφορείται η Δέσποινα Αχλαδιώτη, γνωστή ως η κυρά της Ρω, για τις υπηρεσίες που προσέφερε στην πατρίδα, υψώνοντας κάθε πρωί
την ελληνική σημαία στην ερημονησίδα Ρω.
Το 1975 χρονιά που κυκλοφορεί ο δίσκος, Καπνισμένο Τσουκάλι. η τριετής φοίτηση στο γυμνάσιο είναι πλέον υποχρεωτική, , στον Καναδά, καταργείται η θανατική ποινή , ενώ τον μήνα Ιούλιο πραγματοποιείται στο Άλσος Κηφισιάς η πρώτη παγκόσμια έκθεση πολιτικής
γελοιογραφίας. Στις 18 Νοεμβρίου του 1975 πραγματοποιήθηκε 24ωρη πανεργατική απεργία στην Ελευσίνα, για τον άδικο όπως υποστήριζαν οι κάτοικοι της πόλης υποβιβασμό στην Δεύτερη κατηγορία, της ποδοσφαιρικής ομάδας του Πανελευσινιακού,, ο Παναιτωλικός πανηγυρίζει την άνοδο του στην πρώτη Εθνική κατηγορία, ενώ σύμφωνα με ανταπόκριση της εφημερίδας Το Βήμα από το , Ναϊρόμπι τα μάγια μαστίζουν το ποδόσφαιρο στην Κένυα.
Το 1975, ο Πάπας Ιωάννης Παύλος ο Β΄, γίνεται ο πρώτος προκαθήμενος της καθολικής εκκλησίας που επισκέπτεται τον Λευκό Οίκο, ενώ στην Ελλάδα υπάρχουν 2000 χωριά χωρίς ιερέα. Για την αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης, η Διαρκής Ιερά Σύνοδος κατήρτισε νομοσχέδιο αντιμετώπισης εκκλησιαστικών αναγκών εφημεριακού κλήρου, σε δυσπρόσιτα χωριά κάτω των 500 κατοίκων.
Την ίδια εποχή ο Ανδρέας Παπανδρέου απειλεί ότι θα βγάλει στο αέρα πειρατικό σταθμό, κατά την διάρκεια συζήτησης στην βουλή για το άρθρο 15 του Συντάγματος, σύμφωνα με το οποίο η ραδιοφωνία τελεί υπό τον άμεσο έλεγχο του κράτους, ενώ στην ΕΙΡΤ ξεκινά η μετάδοση της τηλεοπτικής σειράς « Ο Χριστός ξανασταυρώνεται».
Τον ίδιο χρόνο, ο Παντελής Πρεβελάκης τιμάται με το βραβείο Χέρντερ στην Ακαδημία επιστημών στην Βιέννη, ο Αντρέι Ζαχάρωφ, τιμάται με το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης, ο Ίταλο Καλβίνο γίνεται μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας, ενώ η Βασίλισσα Ελισάβετ απονέμει στον Τσάρλι Τσάπλιν τον τίτλο του ιππότη. Στην Ελλάδα του 1975, η ταινία Εμμανουέλα, βρίσκεται στο επίκεντρο της δημοσιότητας, με τις δικαστικές απόψεις να διίστανται για την καταλληλόλητα του εν λόγω φιλμ.
Το μεσημέρι μάλιστα της 18ης Μάιου του 75 η ταινία Εμμανουέλα θα προβληθεί στον κινηματογράφο «Ορφέα», για λόγους αυτοψίας των δικαστών του Ε΄ Τριμελούς πλημμελειοδικείου Αθηνών, που θα αποφανθεί μετά το πέρας της διαδικασίας, για την ενοχή ή όχι, έντεκα κατηγορουμένων αιθουσαρχών που πρόβαλαν την ταινία. Η αυτοψία έγινε μετά από πρόταση του εισαγγελέα.
Το 1975 το Φεστιβάλ Επιδαύρου ανοίγει τις πύλες του στο θέατρο τέχνης. Ο Κάρολος Κουν παρουσιάζει τους Όρνιθες σε απόδοση Βασίλη Ρώτα σκηνικά και κοστούμια του Γιάννη Τσαρούχη, και μουσική Μάνου Χατζιδάκι, στο θέατρο Κάπα, ανεβαίνει η όπερα της πεντάρας σε σκηνοθεσία Ζιλ Ντασέν με τη Μελίνα Μερκούρη και το Νίκο Κούρκουλο, ενώ στο Εθνικό Θέατρο ο Αλέξης Μινωτής σκηνοθετεί και πρωταγωνιστεί στην παράσταση «Οιδίπους επι Κολωνώ».
Ο Δίσκος Καπνισμένο Τσουκάλι, είναι συνομήλικος με την ταινία Θίασος του Θόδωρου Αγγελόπουλου, με τον Ειρηνοποιό του Γούντι Άλεν, με τον Καθρέπτη του Άντρεϊ Ταρκόφσκι ενώ μετράει τα ίδια ακριβώς χρόνια με την ποιητική σύνθεση του Νικηφόρου Βρεττάκου «Ο χρόνος και το ποτάμι» και την συλλογή Χρονικό του Τάκη Σινόπουλου.
Το 1975 η ταινία του Μίλος Φόρμαν, η «Φωλιά του Κούκου» κέρδισε και τα πέντε μεγάλα βραβεία (ταινίας, σκηνοθεσίας, σεναρίου, Α'
ανδρικού και Α' γυναικείου ρόλου), γεγονός που έχει γίνει μόνον άλλες δύο φορές, το 1934 με το «Συνέβη μια νύχτα» και το 1991 με τη «Σιωπή
των αμνών ».
Για να επιτευχθεί αυτός ο οσκαρικός άθλος, η Ακαδημία χρειάστηκε να ξεπεράσει τη φοβία που έτρεφε πάντα προς τον εκρηκτικό
και ανεξάρτητο Τζακ Νίκολσον και να προσέξει την άγνωστη έως τότε Λουίζ Φλέτσερ, η οποία ενσάρκωσε την αυταρχική νοσοκόμα αποφεύγοντας τις έντονες εξάρσεις.
Η 40χρονη ηθοποιός προσέφερε μάλιστα μια από τις πιο συγκινητικές στιγμές στην ιστορία των Όσκαρ, καθοτι χρησιμοποίησε τη νοηματική γλώσσα για τον ευχαριστήριο λόγο της, προκειμένου να την καταλάβουν οι κωφάλαλοι γονείς της.
- Ο Κώστας Φασουλάς είναι στιχουργός και ραδιοφωνικός παραγωγός