Του Κώστα Φασουλά
Το Μεγάλο μας Τσίρκο, έργο εμβληματικό του Ιάκωβου Καμπανελη, ανέβηκε το καλοκαίρι του 1973 στο θέατρο Αθήναιον με τον θίασο της Τζενης Καρέζη και του Κώστα Καζάκου, με τη μουσική του Σταύρου Ξαρχάκου, τους στίχους του συγγραφέα, ενώ τα τραγούδια της παράσταση ερμήνευαν ο Νίκος Ξυλούρης, ο Νίκος Δημητράτος και τα μέλη του θιάσου. Τα εμπνευσμένα σκηνικά, ήταν του Ευγένιου Σπαθάρη και στο θίασο πρωταγωνιστικούς ρόλους είχαν ο Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, ο Στέλιος Κωνσταντόπουλος, ο Νίκος Κούρος, ο Τίμος Περλέγκας και ο Χρήστος Καλαβρούζος.
«Ήταν κάτι σαν λαϊκό πανηγύρι» θα πει η Τζενη Καρεζη για το Μεγάλο μας Τσίρκο , «που έκλεινε μέσα του πολλή Ρωμιοσύνη και μέσα από τη σάτιρα, το γέλιο, τον αυτοσαρκασμό και το δάκρυ μιλήσαμε για τους καημούς και τα όνειρα της φυλής μας, για προδομένους αγώνες, για προδομένες ελπίδες…»
* Το Μεγάλο μας Τσίρκο κυκλοφορεί σε μια Ελλάδα που προσπαθεί να πάρει τις πρώτες βαθιές και ελεύθερες ανάσες της, όμως ο επιθανάτιος ρόγχος της χούντας, θα συνοδευτεί με την Τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Το 1974, θα κληθεί από το Παρίσι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ενώ στις 17 Νοεμβρίου του ίδιου χρόνου, κερδίζει τις πρώτες δημοκρατικές εκλογές με την Νέα Δημοκρατία να λαμβάνει ποσοστό 54,37% και 219 έδρες. Το 1974 η διδασκαλία της δημοτικής γλώσσας, γίνεται υποχρεωτική στο δημοτικό σχολείο και ελεύθερη στο γυμνάσιο και τις ανώτατες σχολές, ο Μητροπολίτης Ιωαννίνων Σεραφείμ εκλέγεται από την Ιερά σύνοδο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος, την ίδια στιγμή που το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο της Τουρκίας έκρινε ότι «τα θρησκευτικά ιδρύματα δεν δύνανται να αποκτήσουν ακίνητη περιουσία, εάν η δυνατότητα προσκτήσεως ακίνητης περιουσίας, δεν αναφέρεται ρητά στις δηλώσεις τις οποίες υποχρεώθηκαν να υποβάλλουν το 1936.» .
Τον ίδιο χρόνο, η Τυνησία και η Λιβύη ανακοινώνουν επίσημα ότι ενώνονται και δημιουργούν την Ισλαμική Αραβική Δημοκρατία, απόφαση που δεν υλοποιήθηκε ποτέ, ενώ στη Κίνα, ο Μάο κηρύττει νέα πολιτική επανάσταση.
Το 1974 η Ελλάδα αποσύρεται από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, ενώ σε κυβερνητική ανακοίνωση για το θέμα αυτό αναφέρεται
ότι «Το ΝΑΤΟ αποδείχτηκε ανίκανο να παρεμποδίσει την Τουρκία από την εξάπλωση νέας βάρβαρης και απρόκλητης επίθεσης κατά της Κύπρου
*Το Μεγάλο μας Τσίρκο, έρχεται στο δισκογραφικό τοπίο, σχεδόν ταυτόχρονα με την νομιμοποίηση του Κομουνιστικού
Κόμματος Ελλάδος, αλλά και με το πρώτο νόμιμο φύλλο της εφημερίδας Ριζοσπάστης. Συμπίπτει μάλιστα με την ίδρυση του Δημοτικού περιφερειακού θεάτρου Κρήτης. Πρώτη παράσταση του θεάτρου ήταν η Θυσία του Αβραάμ του Βιτσέντζου Κορνάρου με σκηνοθέτη και πρωταγωνιστή τον Αλέξη Μινωτή.
Το 1974 ο Γαλίλ Γκιμπράν εκδίδει το μυθιστόρημα του ο ΅Προφήτης΅, ο Πάολο Κοέλιο φυλακίζεται για υπονομευτικές δραστηριότητες, κατά της Βραζιλιανής δικτατορίας, ενώ δημοσιεύεται για πρώτη φορά η δημοφιλέστερη φωτογραφία του Τσε Γκεβάρα, φωτογραφία που θεωρείται ως η πλέον διάσημη στον κόσμο. Τον ίδιο χρόνο η Πορτογαλία γιορτάζει την πρώτη Πρωτομαγιά μετά από μισό αιώνα δικτατορίας, στην Βουλγαρία εγκαινιάζεται ο πυρηνικός σταθμός του Κοζλοντούι, την ίδια στιγμή που το χωριό Κάλιο, πνίγεται μέσα στα νερά της τεχνητής λίμνης του Μόρνου, με του κατοίκους του να μετακινούνται σε γειτονικές περιοχές.
* Στις 30 Μαίου του 1974 δημοσίευμα της εφημερίδας Μακεδονία με τίτλο «Απόρρητα έγγραφα του Μέτερνιχ δια τη δράσιν του Μπάυρον
ανεκαλύφθυσαν στην Βιέννη» αναφέρει μεταξύ άλλων ότι « Απόρρητα έγγραφα αφορώντα εις τον Λόρδο Βύρωνα και τας σχέσεις του προς την επαναστατημένη Ελλάδα, αναβρέθησαν εις την καγκελαρία του Μέτερνιχ, υπό του καθηγητού του πανεπιστημίου της Βιένης Π. Κ. Επενεκίδη.
Τα άγνωστα μέχρι τούδε έγγραφα προέρχονται από τα υπουργεία εξωτερικών και τας πρεσβείας της Αυστρίας και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας εις την Κωνσταντινούπολη, το Λονδίνο, την Πετρούπολη, το Βερολίνον, καθώς και τα προξενεία Λιβόρνου, Πίζης, Πρεβέζης και Μεσολογγίου. Τα έγγραφα συνεχίζει η εφημερίδα περιλαμβάνουν εκθέσεις των μυστικών υπηρεσιών δια την φιλελληνικήν δράσιν του Λόρδου Βύρωνος εις τα Ιταλικάς πόλεις, κατά το 1823, καθώς και επισήμους τουρκικάς διαμαρτυρίας, δια την παραμονή και δραστηριότητα του εις την Ελλάδα, μέχρι του θανάτου την 19 η Απριλίου 1824.
Ο Άγγλος ποιητής αναδύεται από τας νέας αυτάς πηγάς, ως μια κεντρική προσωπικότης της ευρωπαϊκής πολιτικής, η οποία είχε προκαλέσει ανησυχίας εις τας χώρας αι οποίαι αντέδρων, κατά της ελληνικής επαναστάσεως.
Σπανίως ποιητής, αναστάτωσε τόσον τα κυβερνήσεις και τα στρατιωτικάς αρχάς μεγάλων δυνάμεων, όσον ο Λόρδος Βύρων, χάριν του Ελληνικού ιδεώδους.
* Το 1974 σε δημοψήφισμα που γίνεται στην Ιταλία, το 59% των πολιτών ψήφισε υπερ της διατήρησης του νόμου που επιτρέπει το διαζύγιο, ενώ στην Ελλάδα, μόλις το 0,5% των
γάμων που έγιναν το 1974 κατέληξε σε διαζύγιο. Την ίδια χρονιά, η τιμή της βενζίνης σούπερ αξίζει τις 17 δραχμές, ο Αριστοτέλης Ωνάσης καταγγέλλει την σύμβαση της Ολυμπιακής Αεροπορίας με το Ελληνικό Δημόσιο, ενώ το Φ-Β Κνωσός πραγματοποιεί το πρώτο του ταξίδι από τον Πειραιά στο Ηράκλειο. Το 1974 δραπετεύει από τις φυλακές Κορυδαλλού, ο Θόδωρος Βενάρδος, γνωστός ως «Ο ληστής με τις γλαδιόλες», ενώ στα ανάκτορα του Μπάκιχαμ, πραγματοποιείται μια αποτυχημένη απόπειρα απαγωγής της πριγκίπισσας Άννας και του συζύγου της Λοχαγού Μαρκ Φίλιπς. Τον ίδιο χρόνο ξεκινά στην Αμερική η μέτρηση της τηλεθέασης, ασθένεια ανίατη, γνωστή για την μεταδοτικότητα της, όμως η είδηση που θα εκτοξεύσει την τηλεθέαση στα ύψη, έχει να κάνει με έρευνα του Αμερικανικού κογκρέσου, που ανέφερε πως το 1974 έγιναν στη Αμερική 2.400000 άσκοπες εγχειρήσεις, που προκάλεσαν τον θάνατο 4.900 ατόμων
*Το 1974 το Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης φιλοξενεί ταινίες όπως η Φόνισσα του Κώστα Φέρρη, η Δίκη των Δικαστών του Πάνου Γλυκοφρίδη, Τα Μέγαρα του Γιώργου Τσεμπερόπουλου, όμως το πρώτο βραβείο εν μέσω διαφωνιών κερδίζει η ταινία ΅Κιέριον΅ του Γιώργου Παπαλιού και του Δήμου Θέου. Τον ίδιο χρόνο, ο Μικελάντζελο Αντονιονι
ολοκληρώνει την ταινία του ΅Επάγγελμα ρεπόρτερ΅, ενώ ο Σουηδός μυθιστοριογράφος και ποιητής Χαρι Μάρτινσον τιμάται με το Νόμπελ λογοτεχνίας
Στις 12 Φεβρουαρίου του 1974 διαβάζουμε στην Εφημερίδα Απογευματινή, ότι φορητά μαγνητόφωνα θα αντικαταστήσουν από τον Αύγουστο τους ξεναγούς του Αρχαιολογικού μουσείου των Αθηνών και οι ξένοι επισκέπτες του θα περιφέρονται και θα θαυμάζουν τα αρχαιολογικά ευρήματα με το ακουστικό στο αυτί τους. Το σύστημα αυτό, γράφει η εφημερίδα, εφαρμόζεται ήδη σε μουσεία του εξωτερικού, χωρίς όμως να είναι γνωστή η αποτελεσματικότητα του. Πάντως στην Ελλάδα καθιερώνεται για πρώτη φορά τώρα. Το 1974, το θερμόμετρο στην Ανταρκτική αγγίζει τους 15 βαθμούς Κελσίου, σπάζοντας κάθε προηγούμενο ρεκόρ, με την περιοχή να βιώνει έναν πρωτόγνωρο καύσωνα, ενώ σε ακόμα πιο θερμές συνθήκες, το Βατικανό δίνει στην δημοσιότητα έγγραφα που αποδεικνύουν, ότι οι συνεργάτες του Πάπα Πίου ΙΒ , πιθανόν και ο ίδιος ο Πάπας, να γνώριζαν τις αθρόες εκτελέσεις των Εβραίων από τους Ναζί.
* Το 1974 ο Μίκης Θεοδωράκης πραγματοποιεί τις πρώτες συναυλίες του και παρουσιάζει τα απαγορευμένα έως τότε τραγούδια του. Στις 2 Αυγούστου του 1974, ο δημοσιογράφος Κώστα Πάρλας γράφει στην εφημερίδα το Βήμα «Από σήμερα όλοι οι δίσκοι του Μίκη Θεοδωράκη και συγκεκριμένα όσοι
κυκλοφορήσει μέχρι το 1967 μαζί με τα 18 Λιανοτράγουδα της Πικρής Πατρίδας σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου, κυκλοφορούν ελεύθερα σύμφωνα με απόφαση του υφυπουργού Παναγιώτη
Λαμπρία που υπεγράφει χθες το πρωί. Όλα τα άλλα έργα του, δηλαδή αυτά που έχουν γραφεί στο εξωτερικό, θα
ακολουθούσουν την διαδικασία που ισχύσει για όλους τους δίσκους, καθώς θα εκδίδονται σιγά- σιγά. ».
Ο δίσκος Το Μεγάλο μας Τσίρκο, είναι συνομήλικος με την ποιητική συλλογή του Οδυσσέα Ελύτη « Τα ετεροθαλή», με Την Ωδή στον Ήλιο του Νικηφόρου Βρεττάκου, με το Καπνισμένο Τσουκάλι του Γιάννη Ρίτσου, με τα πεζογραφήματα του Γιώργου Ιωάννου «Ημόνη κληρονομιά», με το βιβλίο τουΤάσου Βουρνά «Η ιστορία της Νεότερης Ελλάδας (1821- 1909) με τα δοκίμια του Γιάννη Δάλλα «Καβάφης και Ιστορία» και το βιβλίο του Ασημάκη Πανσέληνου «Τότε που ζούσαμε».
*Στις 2 Ιούλιου του 1974 η εφημερίδα το Βήμα σε πρωτοσέλιδο δημοσίευμα αναφέρεται στις δεκάδες γεωτρήσεις που γίνονται για το μετρό της Αθήνας. Τα γεωτρύπανα των δυο εταιρειών που διενεργούν την έρευνα στο υπέδαφος της πρωτεύουσας και στα σημεία απο όπου θα περάσει η υπόγειος γραμμή του μετρό, θα περατώσουν σε δύο μήνες περίπου την αποστολή που ανέλαβαν.
Ως σήμερα, γράφει η εφημερίδα, έχουν διενεργηθεί περί τις 100 δειγματολογικές γεωτρήσεις και υπολείπονται ακόμη, άλλες τόσες περίπου. Απόλυτη μυστικότητα κρατείται για τα αποτελέσματα των γεωτρήσεων. Ούτε το υπουργείο κάνει καμία ανακοίνωση, ούτε φυσικά οι υπεύθυνοι της κοινοπραξία των δύο εταιρειών είναι διατεθειμένοι να μιλήσουν.
Περίπου κρατικό μυστικό υψίστης σπουδαιότητας θεωρούνται οι δειγματοληψίες, από τις οποίες θα εξαρτηθεί η ταχεία κατάρτιση της τελικής μελέτης του έργου, και η έναρξη της κατασκευής του.
Τον ίδιο μήνα η εφημερίδα Απογευματινή γράφει ότι, η Αθήνα διαθέτει 1647 εκατομμυριούχους, και μεταξύ αυτών 20 πολυεκατομμυριούχους.
Τα στοιχεία αυτά προκύπτουν από τους φορολογικούς καταλόγους του 1973. Ο αριθμός των εκατομμυριούχων, συμπληρώνει η εφημερίδα, αυξάνεται με γοργό ρυθμό από χρόνο σε χρόνο. Το 1972 έφταναν τα 1274 άτομα, ενώ το 1971 μόνο 1015.
*Το 1974 παραιτείται ο Αμερικάνος πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον, εξαιτίας του σκανδάλου Γουοτεργκειτ, παραίτηση που δεν θα του επιτρέψει να χαρεί την σύναψη των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ της χώρας του και της Ανατολικής Γερμανίας, ο Ερνε Ρούμπικ επινοεί ένα από τα μηχανικά του πάζλ, τον περίφημο κύβο του, μια πλαστική κατασκευή, αποτελούμενη από 26 πολύχρωμα κυβάκια, τα οποία περιστρέφονται γύρω από έναν άξονα.’
Κι ενώ ο Ρούμπικ υπερηφανευόταν για τον έξυπνο κύβο του, ο φυσικός Στίβεν Χόκινγκ υπολόγισε ότι οι μαύρες τρύπες δημιουργούν και εκπέμπουν υποατομικά σωματίδια, ωσότου εξαντλήσουν όλης τους την ενέργεια και εξατμιστούν.
Τον ίδιο χρόνο ο βρεφικός πληθυσμός, που ασφαλώς αγνοεί τις μαύρες τρύπες, υποδέχεται με γευστικό ενθουσιασμό την δημιουργία 52 βρεφικών τροφών(σούπες, πιάτα κρέατος, σνακ και λαχανικά), ενώ ιδρύονται νέα παιδικά χωριά SOS στην Αίγυπτο, την Αιθιοπία και το Πακιστάν
*Το 1974 πραγματοποιούνται από τον ΟΤΕ έργα κατασκευής υποβρυχίων και ραδιοηλεκτρικών ζεύξεων, ενώ οι αρμοδιότητες για την υδροδότηση της Αθήνας, που είχε ως τότε η εταιρεία ΟΥΛΕΝ, μεταβιβάζονται εξολοκλήρου στην Ελληνική Εταιρεία Υδροδότησης, η οποία γίνεται αποκλειστικός πλέον φορέας διαχείρισης της ύδρευσης της πόλης. Τον ίδιο χρόνο, τα Κέντρα ανώτερης τεχνικής εκπαίδευσης με τη βραχυγραφία ΚΑΤΕ, αρχίζουν να παρέχουν εκπαίδευση, την ίδια περίπου στιγμή που ο Κορνήλιος Καστοριάδης, γίνεται επισήμως ψυχαναλυτής, και συμμετέχει στην Τέταρτη ομάδα, ένα κίνημα διαφωνούντων μέσα στην σχολή του Λακάν Το 1974, ο Βασιλικός Κήπος, μετονομάζεται σε Εθνικό Κήπο, σχεδόν ταυτόχρονα με την επικύρωση από την Ελλάδα, της σύμβασης για την προστασία των υγροτόπων, βάσει της οποίας προσδιορίστηκαν 11 ελληνικοί υγρότοποι ως διεθνούς σημασίας ενώ στις 18 Αυγούστου του 1974 η εφημερίδα Μακεδονία γράφει ότι η γενετική μόλυνσης απειλεί σοβαρώς την ελληνική πανίδα.
- Ο Κώστας Φασουλάς είναι στιχουργός και ραδιοφωνικός παραγωγός
*** Απαγορεύεται απολύτως η χωρίς έγγραφη άδεια, αντιγραφή, αναδημοσίευση, μετάδοση, αναμετάδοση, αναπαραγωγή (εκτός από τις περιπτώσεις που επιτρέπεται από τα εργαλεία κοινής χρήσης που διαθέτουμε), φόρτωση, αναφόρτωση, διανομή, έκδοση, πώληση, εκμίσθωση, παρουσίαση στο κοινό, δημόσια εκτέλεση, μετάφραση, τροποποίηση ή διασκευή του περιεχομένου.