Του Κώστα Φασουλά
Το μουσικό αυτό έργο του Μάνου Χατζιδάκι, ηχογραφήθηκε στην Νέα Υόρκη, τον Απρίλιο του 1965 σε παραγωγή του Κουίνσι Τζόουνς, αν και το αρχικό σχέδιο για την Τζοκόντα, προέβλεπε τραγούδια που θα έλεγε στο Παρίσι η Ζακλίν Ντανό. Πρόκειται για ένα από τα δημοφιλέστερα άλμπουμ της ελληνικής μουσικής, με πωλήσεις που φτάνουν τα 3.000000 αντίτυπα.
«Σε μια παρέλαση στη Νεα Υόρκη, αναφέρει ο Μάνος Χατζιδάκις, με μουσικές, με χρώματα και με πλημμυρισμένη από κόσμο την 5 η Λεωφόρο, βρισκόμουν μια Κυριακή απόγευμα το Φθινόπωρο του 1963, όταν συνάντησα μια γυναικούλα να περπατάει μοναχή με μια απελπισμένη αδιαφορία για ότι συνέβαινε γύρω της, χωρίς κανείς να την προσέχει, χωρίς κανένα να προσέχει, μόνη έρημη μες στο άγνωστο πλήθος που την σκουντούσε , την προσπερνούσε ανυποψίαστο, εχθρικό, αφήνοντάς την να πνιγεί μες στην βαθιά πλημμύρα της Λεωφόρου, μέσα στην θάλασσα που ακολουθούσε, μέσα στ΄αγέρι που άρχισε να φυσά.
Έμεινα στυλωμένος, συνεχίζει ο Μάνος Χατζιδάκις, ο μόνος που την πρόσεξε, κι έκαμα να την πάρω από πίσω, να την ακολουθήσω και πλησιάζοντας την να της μιλήσω, χωρίς να ξέρω τι θα της πω, μα ίσαμε να αποφασίσω, την έχασα από τα μάτια μου. Έτρεξα λίγο μπρος, ανασηκώθηκα στα πόδια μου, για να την ξεχωρίσω, μα η μεγάλη μαύρη θάλασσα του κόσμου την είχε καταπιεί. Μέσα μου κάτι σκίρτησε οδυνηρά. Χωρίς να καταλάβω, είχα σταθεί έξω από το βιβλιοπωλείο του Ριτζιόλι, και στην βιτρίνα του, απέναντι μου ακριβώς, βρισκόταν ένα βιβλίο για τον Νταβίντσι με την Τζοκόντα στο εξώφυλλό του, να μου χαμογελά απίθανα αινιγματική, αυτόματα μεγεθυμένη, όσο η γυναίκα που χάθηκε στο δρόμο. Δε ξέρω γιατί όλα αυτά μπερδεύτηκαν περίεργα
μέσα μου, μαζί με ένα εξαίσιο θέμα του Βιβάλντι, που είχα ακούσει πριν από λίγες ημέρες, και που εξακολουθούσε να επανέρχεται τυρρηνικά στην μνήμη μου.
Τα δέκα αυτά τραγούδια, γράφτηκαν με ένα συγκερασμό, απελπισίας και
αναμνήσεων. Το θέμα είναι η γυναίκα έρημη μες στην μεγάλη πόλη. Το
κάθε τραγούδι είναι κι ένας μονόλογος της,. Κι όλα μαζί συνθέτουν την
ιστορία της. Μια ιστορία σύγχρονη και παλιά μαζί.
Το «Χαμόγελο της Τζοκόντας» του Μάνου Χατζιδάκι, κυκλοφορεί σε δίσκο το 1965, σε μια Ελλάδα πολιτικά ανάστατη. Καταμεσής του χρόνου, ξεσπούν τα Ιουλιανά, αφού πρώτα ο κυρίαρχος του πολιτικού παιχνιδιού Βασιλιάς Κωνσταντίνος, εξαναγκάζει σε παραίτηση τον τότε πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου. Τον Αύγουστο του 1965, ο Ηλίας Τσιριμώκος σχηματίζει φιλομοναρχική κυβέρνηση, όμως δεν θα ευδοκιμήσει, μήτε θα πάρει ψήφο εμπιστοσύνης από την βουλή. Κι ενώ η πολιτική ζωή στην Ελλάδα του ΄65 δείχνει να απαξιώνεται, ο στρατηγός Ιορδανίδης δημοσιεύει στην εφημερίδα Το Βήμα άρθρο στο οποίο αναφέρει ότι « Αι πλέον πρόσφαται ενδείξεις, πείθουν ότι μια χούντα παρασκευάζει με ευρύτατους ελιγμούς, επιθέσεις κατά της Δημοκρατίας».
Τον ίδιο χρόνο, οι Αμερικανοί, με αυστηρό διάβημα τους προς την Κυπριακή κυβέρνηση, ζητούν την ακύρωση της αγοράς σοβιετικών πυραύλων, ενώ ταυτόχρονα ο Σοβιετικός πρεσβευτής στην Κύπρο, τάσσεται σε δηλώσεις τους, εναντίον της ένωσης με την Ελλάδα. Στο Βιετνάμ οι Αμερικανοί, ρίχνουν την βαριά πολεμική τους άγκυρα,ενώ η Ινδία κηρύττει τον πόλεμο στο Πακιστάν.
Το 1965, καθιερώνεται στην Ελλάδα η 35ετία των δημοσίων υπαλλήλων. Σχεδόν ταυτόχρονα, σύμφωνα πάντα με τις τότε κυβερνητικές αποφάσεις, ανάβει το πράσινο φως για την κατασκευή της γέφυρας που θα συνδέσει το Ρίο με το Αντίρριο, φως που έμεινε αναμμένο για αρκετές δεκαετίες ώσπου να ολοκληρωθεί το εν λόγω έργο.
Τον ίδιο χρόνο, εγκαινιάζεται η μεγαλύτερη οδική σήραγγα στον κόσμο, στα σύνορα Γαλλίας – Ιταλίας, ενώ κορυφώνεται η χρήση των δημόσιων συγκοινωνιών στην Αθήνα, σημειώνοντας μάλιστα ρεκόρ επιβατικής κίνησης. Το Χαμόγελο της Τζοκόντας του Μάνου Χατζιδάκι είναι δίσκος συνομήλικος του μυθιστορήματος του Αντώνη Σαμαράκη «Το Λάθος», έκδοση που φτάνει στα δισκοπωλεία σχεδόν ταυτόχρονα με την τελευταία ποιητική συλλογή του Κώστα Βάρναλη με τίτλο «Ελεύθερος κόσμος».
Το 1965, ο Γιώργος Μιχαηλίδης, δημιουργεί το θέατρο Νέας Ιωνίας, στην ομώνυμη συνοικία της Αθήνας, το πρώτο λαϊκό περιφερειακό θέατρο της Ελλάδας, ο Θόδωρος Αγγελόπουλος ξεκινά την πρώτη του σκηνοθετική απόπειρα με την ταινία «Φόρμιξ στόρι», φίλμ που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, επειδή ο σκηνοθέτης ήρθε σε ρήξη με τον παραγωγό, την ίδια εποχή που ο Παντελής Βουλγαρης συμμετέχει στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης με την πρώτη του μικρού μήκους ταινία με τίτλο «Ο κλέφτης».
Είναι η χρονιά που ο Νίκος Κούρκουλος κερδίζει το βραβείο πρώτου ανδρικού ρόλου για την ταινία «Οι Αδίστακτοι», ο Γιάννης Μαρκόπουλος κερδίζει το βραβείο μουσικής για το φίλμ του Γρηγόρη Γρηγορίου «Η μοίρα του Αθώου», σε ένα φεστιβάλ που χαρακτηρίστηκε ταραγμένο, εξαιτίας των δηλώσεων και αντιδηλώσεων ορισμένων παραγωγών ότι θα αποσύρουν τις ταινίες τους
επειδή κληρώθηκαν σε κακές ημέρες.
Τον Απρίλιο του 1965 η κυβέρνηση Παπανδρέου, αποφασίζει την αξιοποίηση του σταθμού της ΔΕΗ και δρομολογεί την προκήρυξη διεθνούς διαγωνισμού. Λίγο μετά γίνεται εγκατάσταση
τηλεοπτικής κεραίας στην ταράτσα της γεωγραφικής υπηρεσίας στρατού, και εκπέμπει στα κανάλια 11 και 12, ενώ τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου, ξεκινούν οι πειραματικές εκπομπές του ΕΙΡ από τον 5 ο όροφο του Πύργου του ΟΤΕ στην 3 ης Σεπτεμβρίου.
Το 1965 η Γιουροβίζιον μεταδίδεται για πρώτη φορά στις χώρες του ανατολικού μπλοκ, ξεπερνώντας τα 100 εκατομμύρια τηλεθεατές, στο Φεστιβάλ τραγουδιού Θεσσαλονίκης το πρώτο βραβείο
κερδίζει το τραγούδι «Ήταν μεγάλη νύχτα», του Νότη Μαυρουδή σε στίχους Γιάννη Κακουλίδη, ενώ στον κόσμο του ελληνικού σινεμά δεσπόζουν ταινίες όπως «Μοντέρνα Σταχτοπούτα», «Το ρεμάλι της Φωκίωνος Νέγρη», «Το χώμα βάφτηκε κόκκινο», «Υπάρχει και φιλότιμο», ενώ ο Λάμπρος Κωνσταντάρας, ο Διονύσης Παπαγιανόπουλος, ο Αντρέας Μπάρκουλης και η Τζένη Καρέζη, συμπρωταγωνιστούν στην ταινία Τζένη – Τζένη
Το1965 ο Μπομπ Ντίλαν εμφανίζεται για πρώτη φορά στη σκηνη με κιθάρα ηλεκτρική, όμως οι θεατές δεν θα ενθουσιαστούν με το νέο αυτό εγχείρημα του τραγουδοποιού. Την ίδια εποχή οι Μπιτλς, κερδίζουν το πρώτο τους βραβείο Γκράμι, ενω λίγο αργότερα θα εμφανιστούν στην Νέα Υόρκη υπερηφανευόμενοι, καθότι θα αποτελέσουν το πρώτο συγκρότημα που παίζει σε στάδιο μπέιζμπολ. Τον ίδιο χρόνο, παρουσιάζεται η θεωρία του Μπίγκ Μπάνγκ, σύμφωνα με την οποία το σύμπαν προέκυψε από μια τρομακτικά θερμή και πυκνή κατάσταση πριν 14 δισεκατομμύρια χρόνια, θεωρία που ολίγον ενδιέφερε τον Ράντι Γκάρντνερ, που θα μείνει άυπνος την χρονιά αυτή 11 συναπτές ημέρες, και θα γίνει κάτοχος του ρεκόρ αϋπνίας. Είναι η χρονική εκείνη στιγμή, που ο
Λουτσιάνο Παβαρόττι δίνει τις πρώτες του μουσικές παραστάσεις στην Αμερική, ενώ στην Ελλάδα ο Στέλιος Καζαντζίδης εγκαταλείπει τα νυχτερινά κέντρα, ενώ βρίσκεται στο απόγειο της καριέρας του.
Τον Δεκέμβριο του 1965 ο Πάπας Παύλος ο Δ γίνεται ο πρώτος
πάπας που επισκέπτεται την Αμερική, ενώ λίγο μετά 60 τυφώνες,
θα πλήξουν έξι πολιτείες των ΗΠΑ σκοτώνοντας 256 άτομα.
Τον ίδιο χρόνο η UNICEF τιμάται για την προσφορά της με το Βραβείο Νόμπελ, στην Κίνα θα γεννηθούν 6,5 εκατομμύρια παιδιά, η Μόσχα ζει σε ρυθμούς Ευρωμπάσκετ, ενώ στην Ελλάδα ο
τερματοφύλακας του Παναθηναϊκού Τάκης Οικονομόπουλος βλέπει το ρεκόρ του να τερματίζεται μετά από 1.088 λεπτά ανέπαφης εστίας
Ο δίσκος «Το Χαμόγελο της Τζοκόντας», φτάνει στις προθήκες των δισκοπωλείων, την ίδια περίπου στιγμή που ο Δημήτρης Ψαθάς εκδίδει το βιβλίο του «Η γη του Πόντου», όπου ο συγγραφέας
μιλά για την ιδιαίτερη πατρίδα του την Τραπεζούντα, ενώ το κοσμικό γεγονός της χρονιάς έχει να κάνει με το γάμο του Δημήτρη Παπαμιχαήλ με την Αλίκη Βουγιουκλάκη.
Τον ιδιο χρονο, εγκαινιάζεται η νέα λαχαναγορά του Ρέντη, στο στάδιο Καραϊσκάκη, πραγματοποιείται ο πρώτος νυχτερινός τελικός κυπέλου, μεταξύ Ολυμπιακού- Παναθηναϊκού, υπό το φως των
προβολέων, την ίδια στιγμή που οι Άγγλοι χρησιμοποιούν για πρώτη φορά, πόρτες εκκίνησης σε ιπποδρομιακούς αγώνες.
Τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου, ο Σαλβαδόρ Νταλί, θα προσκληθεί από τον διοικητή σωφρονιστηρίων της Νέα Υόρκης προκειμένου να επισκεφτεί τους κρατούμενους στην φυλακή του Rikers Island.
Εκεί θα ζωγραφίσει ένα πίνακα που φέρει την αφιέρωση « Για την τραπεζαρία των κρατουμένων στο Rikers Island», έργο που κοσμεί
μέχρι σήμερα την αίθουσα του επισκεπτηρίου των φυλακών.
Το 1965 η Μαρία Κάλας θα εγκαταλείψει οριστικά την Όπερα, ο Νίκος Ξυλούρης βραβεύεται στο φεστιβάλ του Σαν Ρέμο, ενώ ο Μάνος Χατζιδάκις ενθουσιασμένος από την φωνή του Στέλιου
Καζαντζίδη δηλώνει ότι « Φωνές σαν τον Καζαντζίδη, εμφανίζονται κάθε δύο αιώνες».
Τον ίδιο χρόνο, η διάλεκτος Χίντι γίνεται επίσημη γλώσσα της Ινδίας, ο πρωτοπυγμάχος Κάσιους Κλέι, ασπάζεται τον μουσουλμανισμό και μετονομάζεται σε Μοχάμετ Άλι, την ίδια εποχή που ο Φιντελ
Κάστρο, ορίζεται γενικός γραμματέας του Κομμουνιστικού κόμματος Κούβας.
- Ο Κώστας Φασουλάς είναι στιχουργός και ραδιοφωνικός παραγωγός