Οι φόβοι και ανησυχίες των Γερμανών για απόβαση και απελευθέρωση της Κρήτης ξεκίνησαν αμέσως με την κατάληψη του νησιού. Από τα πρώτα δημοσιεύματα της εφημερίδας «Κρητικός Κήρυξ», (6 Σεπτεμβρίου 1941), μόλις επανακυκλοφόρησε με Γερμανόφιλο εκδότη και αρχισυντάκτη, γίνεται αναφορά στους Βρετανούς και στην «επικείμενη» απόβαση.
Σε πρωτοσέλιδο άρθρο της εφημερίδας αναφέρεται: «…κατά τας τελευταίας ημέρας εξεδόθησαν φήμαι, περί επεικειμένης Αγγλικής επιθέσεως εναντίον της νήσου Κρήτης. Πολλοί επίστευσαν εις τας φήμας ταύτας και εγκατέλειψαν τα μέρη των την νύκτα και κατέφυγον εις τα βουνά.
Αυτό είναι ηλίθιον και αντίθετον προς την πραγματικότητα. Ο Αγγλικός στρατός εις την Κρήτην ηττήθη οριστικώς. Ο Γερμανικός στρατός παραμένει σταθερός και ακλόνητος. Οι Άγγλοι ηττώνται και αποκρούονται παντού. Ο Γερμανός στρατιώτης κρατεί σταθερώς την Κρήτην. Πάσα ανησυχία, ως εκ τούτου είναι αδικαιολόγητος.
Περίπατοι ομάδων κατά την νύκτα απηγορεύθησαν. Ο Γερμανικός στρατός κατοχής επιθυμεί να μη διαδίδωνται ψευδείς φήμαι και ανησυχητικαί ειδήσεις. Οι διαδοσίαι τοιούτων ειδήσεων θα διωχθούν και θα τιμωρηθούν. Ο καθείς λοιπόν να παύση να φλυαρή, περί δήθεν επικειμένης αφίξεως των Άγγλων. Οι Άγγλοι δεν έρχονται…”.
Τα προπαγανδιστικά δημοσιεύματα της εφημερίδας «Κρητικός Κήρυξ», με αναφορά στους Άγγλους, την περίθαλψη που δέχονται από τους Κρητικούς, (την ονομάζει ερωτοτροπία) και τη στάση που υποδεικνύει ο αρθογράφος να κρατήσει ο πληθυσμός, συνεχίζονται όλα τα χρόνια της κατοχής να καταγράφονται στις στήλες της. Έτσι, σε άρθρο του Κρητικού Κήρυκα, (12 Φεβρουαρίου 1942), διαβάζουμε:
«…μια ανακοίνωσις του Στρατιωτικού Διοικητού Κρήτης την οποίαν δημοσιεύομεν εις άλλην στήλην, πρέπει να προκαλέση την ιδιαιτέραν προσοχήν μας διότι εν αυτή θίγεται εν σοβαρότατα ενδιαφέρον, την γαλήνην του πληθυσμού της Κρήτης, ζήτημα.
Η ανακοίνωσις αύτη αναφέρει ότι προσφάτως ακόμη παρά τας υπαρχούσας απαγορευτικάς διαταγάς των Στρατιωτικών αρχών Κρήτης, χωρικοί τινες μιας επαρχίας του νομού μας περιέθαλψαν εξηκριβωμένως Άγγλους στρατιώτας, συνεπεία της οποίας περιθάλψεως το σύνολον του πληθυσμού της περιφερείας αυτής κατεδικάσθη εις βαρύτατον πρόστιμον.
Η ανακοίνωσις του κ. Στρατιωτικού Διοικητού εφιστά εν συνεχεία την προσοχήν του πληθυσμού επί των σοβαρών συνεπειών ας συνεπάγεται το αδίκημα τούτο, ουχί μόνον επί της γαλήνης και της οικονομικής καταστάσεως των κατοίκων, αλλά και επί της ζωής αυτών, η όποια διατρέχει μέγαν κίνδυνον βάσει του εφαρμοζομένου συστήματος της ομαδικής ευθύνης.
Επί όλων αυτών θα ηθέλαμεν να προσθέσωμεν τα εξής: Η Γερμανία κάμνει σήμερον ένα πόλεμον με την Αγγλίαν η οποία είναι ο κυριώτερος αντίπαλός της εις την περιοχήν μας. Η Αγγλία έδωσεν την μάχην της και ηττήθη εις την νήσον μας, ο δε γερμανικός στρατός εγκατεστάθη εν αυτή και έχει όπως θα είχε κάθε στρατός το δικαίωμα να μη επιτρέπη εις τον πληθυσμόν ερωτοτροπίας και οιασδήποτε φύσεως επικοινωνίας με τους εναπομείναντας τυχόν εν τη νήσω μας Άγγλους.
Διατί λοιπόν ωρισμένα διαμερίσματα της, της νήσου μας εννοούν να παραβαίνουν τας διαταγάς ταύτας; Διατί οι παρέχοντες την περίθαλψίν των προς τους Άγγλους πολίτας δεν εννοούν ν’ αντιληφθούν ότι με τας γελοίας αυτάς ενεργείας των, δεν αποκτούν περγαμηνάς πατριωτισμού, αλλά μόνον πρόξενοι κακού και ζημίας γίνονται εις τον πολυπαθή τόπον μας;
Τι θέλουν επί τέλους οι ολίγοι αυτοί ταραξίαι; Θέλουν να μας δείξουν ότι αγαπούν τους Άγγλους; Αλλ’ εν τοιαύτη περιπτώσει έπρεπε να φύγουν μαζύ των εις την Αγγλίαν και να αποβάλλουν την Ελληνικήν υπηκοότητα, αφού η αγάπη των προς τους Βρετανούς είναι τόσον ισχυρά, ώστε να τους εξωθεί εις πράξεις και ενεργείας εκθετούσας εις τόσον μεγάλον κίνδυνον τας οικογενείας των και ολόκληρον τον Ελληνικόν Κρητικόν πληθυσμόν.
Ας κάμουν επιτέλους μίαν δήλωσιν όσοι παρά τας στάσεις του Στρατιωτικού Διοικητού Κρήτης εννοούν να παρεμβάλλουν προσκόμματα εις την ησυχίαν του πληθυσμού της νήσου μας και ας γνωστοποιήσουν ότι είναι περισσότερον Άγγλοι και ολιγώτερον Έλληνες, δια να τους μεταχειρισθούν αναλόγως αι γερμανικαί αρχαί. Ο Ελληνικός πληθυσμός ο γνησίως Ελληνικά και πατριωτικά σκεπτόμενος, δεν έχει ούτε την διάθεσιν ούτε την όρεξιν να πληρώνη τα σπασμένα των δήθεν υπερπατριωτών τούτων…».
Μετά την απόβαση των συμμαχικών δυνάμεων στη Σικελία, τον Ιούλιο του 1943, θα ανέμενε κανείς ότι οι φόβοι των Γερμανών για συμμαχική απόβαση στην Κρήτη θα καταλάγιαζαν. Αντιθέτως, οι ανησυχίες μεγάλωναν και τα δημοσιεύματα στον Κρητικό Κήρυκα διαδέχονταν το ένα το άλλο. Στις 8 Αυγούστου 1943, διαβάζουμε στην εφημερίδα:
«Από γερμανικής στρατιωτικής πλευράς ανακοινούται: Καθ’α εξάγεται εκ πληροφοριών του ραδιοφωνικού σταθμού του Καϊρου, οι Άγγλοι προσπαθούν εκ νέου να προκαλέσουν ταραχάς εις Κρήτην, δηλούντες ότι η αποκαλουμένη «κρητική οργάνωσις» εις Κρήτην δέον να θεωρηθή ως τμήμα των δυνάμεων των ηνωμένων εθνών. Αι οδηγίαι δια την δράσιν της θα εδίδοντο υπό του γενικού στρατηγείου των Συμμάχων εν Καϊρω. Σχετικώς προς τούτα διασπιστούται, ότι ο δρων, παρά την σύμβασιν της Χάγης, ως ελεύθερος πυροβολητής, με το όπλον ανά χείρας, ή εις επιχειρήσεις σαμποτάζ, ή αποπειράται να πράξη τούτον τι, θα τυφεκίζεται.
Αναγνώρισις των εις Κρήτην τη εντολή των ‘Αγγλων δρώντων ως τακτικών στρατευμάτων ίσταται εκτός πάσης συζητήσεως. Εις το πλαίσιον τούτο εμπίπτει και μία προκήρυξις, η οποία απευθύνεται υπό το ανωτέρω πνεύμα προς τον κρητικόν πληθυσμόν και προσπαθεί, μεταξύ άλλων, να παραστήση τας σχέσεις των στατευμάτων του Άξονος μεταξύ των ως κατ’εξοχήν κακάς.
Το ότι συνιστάται εις τον κρητικόν πληθυσμόν να μην επιτεθή εναντίον των Ιταλών και να μην τους ενοχλήση είναι πολύ ευχάριστον. Μία υποστήριξις των συμμάχων μας δεν δύναται ή να γίνη εκ μέρους μας ευχαρίστως δεκτή και εξυπηρετεί τα κοινά μας συμφέροντα. Κατά τα λοιπά αι σχέσεις μεταξύ Γερμανών και Ιταλών, ακριβώς λόγω της εντατικής εχθρικής προπαγάνδας κατά τον τελευταίον χρόνον, κατέστησαν λίαν εγκάρδιοι και στεναί και περί τούτου δύναται να πείθεται συνεχώς ο πληθυσμός, ιδίως εις το ανατολικόν τμήμα της νήσου.
Και από της απόψεως ταύτης λοιπόν οι Άγγλοι δεν ηδύναντο να μετέρχονται καλλιτέραν προπαγάνδαν προς όφελός μας. Ως παράδειγμα της ψευδολόγου ειδησεογραφίας των άγγλων χρησιμεύει η κατωτέρω πληροφορία, η οποία μετεδόθη υπό του ραδιοφωνικού σταθμού του Λονδίνου εις διαφόρους γλώσσας εις ολόκληρον τον κόσμον:
«Εις Κρήτην διεξάγονται μεταξύ γερμανικών και ιταλικών στρατευμάτων σφοδραί μάχαι δια την κατοχήν ενός σημαντικού αεροδρομίου πλησίον του όρμου της Σούδας». Και εις την περίπτωσιν ταύτην η μαρτυρία του πληθυσμού απειλεί το καλλίτερον αποδεικτικόν μέσον του εναντίου. Τέλος προστίθεται ακόμη, ότι και τα στρατεύματα του Άξονος αναμένουν το «σύνθημα». Το παν είναι έτοιμον δια μίαν κατ’εξοχήν «εγκάρδιον» υποδοχήν».
Σε άλλο δημοσίευμα, για τα γεγονότα της συνθηκολόγησης της Ιταλίας και τις ενέργειες των συμμαχικών δυνάμεων (αποβάσεις στα Δωδεκάνησα), ο Κρητικός Κήρυκας αναφέρει:
´”Γνωρίζεται ότι οι Άγγλοι, επωφελούμενοι της κρισίμου στιγμής, μετά την συνθηκολόγησιν της προδότιδος κυβερνήσεως του Μπαντόλιο, απεβίβασαν τα στρατεύματά των επί διαφόρων νήσων των Δωδεκανήσων και του Αιγαίου, διότι κατά την εποχήν εκείνην ήτο εύκολος η αποβίβασις εις τας εν λόγω νήσους. Απέφυγον όμως, ως προσεκτικοί άνθρωποι, να επιχειρήσουν μίαν αποβίβασιν, εις τας οχυρωμένας νήσους, ως η Κρήτη…».1
Το ίδιο συμβαίνει ως το τέλος της κατοχής. Οι αρθογράφοι του Κρητικού Κήρυκα, με ευρηματικούς τίτλους στα γραφτά τους, αναφέρονται συνεχώς στην Βρετανική απόβαση που την ανέμεναν από μήνα σε μήνα, από μέρα σε μέρα. Ενδεικτικό είναι το παρακάτω δημοσίευμα στις 2 Μαρτίου 1944, με τον τίτλο «Πάλι δεν ήλθαν»:
«…οι διαδοσίαι και οι παντοειδείς σπερμολόγοι των τριόδων είναι αναντίρρητον ότι εις οιανδήποτε εποχήν και περίοδον και αν δρουν, καθίστανται επικίνδυνοι και άκρως επιβλαβείς δια την γαλήνην ενός τόπου… Ήτοι λοιπόν μέσα εις την τριετίαν περίπου που διέρρευσεν από της γερμανικής κατοχής της Κρήτης, ακούσαμε πολλάκις τους διαδοσίας αυτούς να μας φέρνουν και πάλιν τους Άγγλους εις την Κρήτην δια να μας ελευθερώσουν!
Και μάλιστα να τάσσουν και χρονολογικάς προθεσμίας της ελεύσεώς των. Όπως διεδόθη και ήκουσε και ο υποφαινόμενος, μία από τας προθεσμίας αυτάς που εδόθησαν ως τώρα ων ουκ έστιν αριθμός, ήτο και η 15η Φεβρουαρίου 1944. Παρ’ελπίδα όμως επέρασε και αυτή η ημερομηνία και οι φίλοι μας οι Άγγλοι ΠΑΛΙΝ ΔΕΝ ΗΛΘΑΝ !! Τι να λέγουν άραγε οι ευφάνταστοι αυτοί κύριοι διαδοσίαι κατόπιν και της μυριοστής αυτής διαψεύσεώς των;
Αλοίμονον όμως και τρισαλοίμονον εις εκείνους εκ των αφελών οίτινες τείνουν ευήκοον ους εις τας καταστρεπτικάς αυτάς διαδόσεις και προ παντός εις εκείνους οίτινες πιστεύουν ότι οι Άγγλοι θα έλθουν εδώ δια να μας ελευθερώσουν. Αυτοί δυστυχώς προσφέρουν την χειροτέραν υπηρεσίαν εις το σύνολον του πληθυσμού. Ποίου είδους αισθήματα τρέφουν οι Άγγλοι δι ημάς τους Έλληνας και τους Κρήτας δεν περιμένομεν ασφαλώς να το ακούσωμεν από τους ανοήτους διαδοσίας της προπαγάνδας.
Το αποδεικνύουν οι αδιάκριτοι βομβαρδισμοί των στερουμένων παντός στόχου ελληνικών και κρητικών πόλεων και οι καταβυθίσεις των μικρών μας ιστιοφόρων που απειρώνται ματαίως με μυρίους κινδύνους να μας φέρουν μερικά τρόφιμα από την άλλην Ελλάδα. Όταν λοιπόν η σκληρά πραγματικότης των γεγονότων ομιλεί τόσον κατηγορηματικά, ποίαν θέσιν μπορούν να έχουν δια τους νοήμονας και εθνικώς σκεπτομένους ανθρώπους αι κακοήθεις διαδόσεις ωρισμένων αργυρωνήτων υποκειμένων που έχουν κάθε συμφέρον να κρατούν τον κρητικόν λαόν σε ανησυχία;…».
Ως τον Απρίλιο του 1944, λίγους μήνες πριν την κατάρρευση του Γ΄ Ράιχ, ο αρθογράφος της εφημερίδας «Κρητικός Κήρυξ» δημοσίευε πρωτοσέλιδα άρθρα εναντίον των Άγγλων. Με τα δημοσιεύματά του, προτρέπει τους Κρητικούς να παραμείνουν Έλληνες, να αποστασιοποιηθούν από τους Βρετανούς οι οποίοι το μόνο που κάνουν είναι να παραδώσουν την Ελλάδα στους «Μπολσεβίκους». Για πληρέστερη αντίληψη του περιεχομένου του, παραθέτουμε αυτούσιο το παρακάτω άρθρο της εφημερίδας:
«…οι Άγγλοι δεν είναι φίλοι μας διότι ανέκαθεν περιεφρόνησαν τα εθνικά μας δίκαια και πάντοτε μας εξεμεταλλεύθησαν δια τα συμφέροντά των. Τώρα που δεν μπορούν πλέον να μας μεταχειρισθούν, μας παραδίδουν στους μπολσεβίκους, οι οποίοι απειλούν να εξαφανίσουν την ιστορική Ελλάδα μας και την Ευρώπη ολόκληρον. Αυτοί είνε οι δήθεν φίλοι μας που εξακολουθούν ακόμη να μας νομίζουν ως υποτακτικούς των. Φυλαχθήτε λοιπόν από την καταστρεπτική προπαγάνδα των και ΠΑΡΑΜΕΙΝΑΤΕ ΜΟΝΟΝ ΕΛΛΗΝΕΣ, πιστοί εις τας παραδόσεις και τον πολιτισμόν της ιστορικής μας Πατρίδος που είνε αποφασισμένη να μη επιτρέψη την βεβήλωσι των ιερών της από τους βαρβάρους εβραιομπολσεβίκους…».2
Η διασπορά των φημών για απόβαση και απελευθέρωση της Κρήτης από τις συμμαχικές μυστικές υπηρεσίες ήταν τόσο επιτυχημένη, ώστε ακόμη και οι Βρετανοί αξιωματικοί Σύνδεσμοι που υπηρετούσαν στην Κρήτη τις είχαν πιστέψει. Ο υπεύθυνος αξιωματικός του συμμαχικού σταθμού ασυρμάτου του νομού Χανίων Ζαν Φήλντιγκ, (Αλέκος), αναφέρει σε μια παράγραφο του βιβλίου του:
«…με αποθάρρυνε ακόμη περισσότερο η πολιτική της δικής μας κυβέρνησης, από την οποία έβγαζα το συμπέρασμα ότι είχαν πάψει πια να εξετάζουν την πιθανότητα μιας μεγάλης συμμαχικής απόβασης στα Βαλκάνια και το άνοιγμα ενός δεύτερου μετώπου στη Δυτική Ευρώπη. Η Κρήτη συνεπώς ήταν καταδικασμένη να παραμείνει στα χέρια του εχθρού μέχρι το τέλος του πολέμου, οπότε οι Γερμανοί που ήσαν σταθμευμένοι εκεί, απλούστατα θα παρέδιδαν τα όπλα τους. Ήταν μια πικρή απογοήτευση μετά τα όνειρα που έτρεφα για έναν μεγαλειώδη εσωτερικό ξεσηκωμό που θα υποστηριζόταν από μια βρετανική απόβαση και για τον οποίο κάθε πατριώτης στο νησί συνέχιζε να προετοιμάζεται…».3
Το ίδιο πίστευαν και οι Αρχηγοί της Κρητικής Αντίστασης. Ο Αρχηγός της ΕΟΡ Ρεθύμνης, Χρήστος Τζιφάκης, στέλνει δακτυλογραφημένη επιστολή στον Αρχηγό Ανωγείων Γιάννη Δραμουντάνη Στεφανογιάννη. Στην επιστολή, ο Χρήστος Τζιφάκης, δεν αφήνει καμιά αμφιβολία ότι και ο ίδιος πιστεύει σε συμμαχική απόβαση την οποία προσδιορίζει χρονικά, «εν αναμονή συντόμου ενεργείας των Συμμάχων και εις την Νήσον μας». Από την επιστολή του Χρήστου Τζιφάκη, πληροφορούμαστε:
«Αύγουστος 1943 Άκρως Εμπιστευτική – Επείγουσα
Λόγω της εξελήξεως των γεγονότων εν τη Μεσογείω, δέον να τελούμεν εν αναμονή συντόμου ενεργείας των Συμμάχων και εις την Νήσον μας. Ανάγκη επομένως να έχη συντελεσθή η Στρατ. Οργάνωσις των διαμερισμάτων εντός ελαχίστου χρονικού διαστήματος ίνα μη καταληφθώμεν υπό των γεγονότων ανέτιμοι και προς πρόληψιν των θλιβερών παραλείψεων του παρελθόντος.
…
Επειδή παρετηρήθη αυτόβουλος ενέργεια συναγωνιστού εις διαμέρισμα του Νομού προκαλέσασα την λήψιν μέτρων εκ μέρους των Γερμανών εις βάρος του πληθυσμού, συνιστάται εις τους συναγωνιστάς μας άκρα προσοχή προς αποφυγήν φθοράς των δυνάμεών μας, πάσα δε ενέργεια εναντίον του εχθρού δέον απορρέη εκ διαταγών εκδιδομένων παρά βαθμούχων της Οργανώσεώς μας των οποίων δέον να ζητείται προηγουμένως η έγκρισις».4
Αλλά και ο Αρχηγός των Ανωγείων Γιάννης Δραμουντάνης – Στεφανογιάννης, σε εγκύκλιο προς τον Χρήστο Τζιφάκη ένα μήνα αργότερα, στις 19 Σεπτεμβρίου 1943, ελπίζει και αναμένει συμμαχική απόβαση. Μεταξύ άλλων στην εγκύκλιο τονίζεται:
«Προς τον Αρχηγόν εξ. Επείγουσα
Εις εκτέλεσιν της από 11-9 ε.ε. διαταγής υμών, λαμβάνομεν την τιμήν να φέρωμεν εις γνώσιν υμών τας κατωτέρω σκέψεις και αποφάσεις των παραγόντων των τμημάτων της περιφερείας και της Επαρχιακής Επιτροπής, κλειθέντων προς τούτο άμα τη λήψει της υμετέρας …
Στρατωτικά μέτρα εις περίπτωσιν Συμμαχικής αποβάσεως
- Δυνάμεις εχθρικαί: Εις την περιφέρειαν Άνω Μυλοποτάμου υπάρχει εν Γαράζω Τάγμα Μηχανικού … δυνάμεως 100-160 ανδρών κυμαινομένης αναλόγως των εκάστοτε μετακινήσεών του εις Γενί Γκαββέ και Σίσες φυλάκια μικτά με δύναμιν 25 ανδρών έκαστον εκ των οποίων οι Γερμανοί είναι 13 αστυνομικοί.
- Διακοπή Συγκοινωνειών, Γεφύρας Δαμάστας κ.τ.λ. Δια την διακοπήν της Συγκοινωνείας Ρεθύμνης Ηρακλείου και τανάπαλιν θα διατεθούν περί τους 250 άνδρας. Συνεργασία δε και καθοδήγησιν των τμημάτων της Δυτ. Επαρχίας Μαλεβυζίου, υπάρχει από πολού υφ’ημών, επομένως και σύμπραξι.
- Αμαξητή οδός Ηρακλείου-Ανωγείων και εις θέσιν Φαράγγι Γωνιών. Δια την παρεμπόδισιν εχθρικών τμημάτων να διέλθωσιν εκείθε και ευρεθώσιν εις τα νώτα του άνω διαμερίσματος, θα διατεθή δύναμις 100 ανδρών.
- Αμαξητή οδός Μυλοποτάμου-Ρεθύμνης και εις θέσιν Αγ. Σύλλας-Γέφυρα το μέρος προσφέρεται δύναμις 120 ανδρών, δι’οδοφραγμάτων αποκοπή της Συγκοινωνίας
- Εκ της δυνάμεως του διαμερίσματος, ανάλογος δύναμις 130 ανδρών, κατατοπισμένοι προ πολού θα διατεθή δια την τήρησιν της τάξεως εν τη πόλει Ρεθύμνης εν περιπτώσει ταραχών ή εκδηλουμένης διαθέσεως των Κομουνιστών προς κατάληψιν ή κατάργησιν των αρχών…
Η Ε.Ε. Ανωγείων
Ι Δραμουντάνης».
1 Εφημερίδα «Κρητικός Κήρυξ», άρθρο με τίτλο «ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΟΛΙΤΑΙ», 14 Δεκεμβρίου 1943.
2 Εφημερίδα «Κρητικός Κήρυξ», άρθρο με τίτλο «ΚΡΗΤΕΣ», 4 Απριλίου 1944.
3 Ζαν Φήλντιγκ, «Το Κρυφτό – η αντίσταση στην Κρήτη», μετάφραση Αλεξάνδρα Φιάδα, σελ. 228.
4 Άκρως εμπιστευτική επιστολή του Χρήστου Τζιφάκη προς τον Αρχηγό Ανωγείων Γιάννη Δραμουντάνη – Στεφανογιάννη, με την ένδειξη, Αύγουστος 1943.
* O Γιώργος Α. Καλογεράκης είναι Δρ. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων διευθυντής Δημοτικού Σχολείου Θραψανού.