Την Κυριακή 23 Ιουνίου 2024, στον Ομαλό της Βιάννου, στο μοναδικής ομορφιάς οροπέδιο με την παρουσία του Μητροπολίτη Αρκαλοχωρίου Καστελλίου και Βιάννου κ.κ. Ανδρέα, του Δημάρχου Βιάννου κ. Παύλου Μπαριτάκη, εκπροσώπων των αρχών και πλήθος κόσμου, παράλληλα με τη γιορτή του Αγίου Πνεύματος και της Φύσης, αποδόθηκαν τιμές στους αγωνιστές της Αντίστασης την περίοδο της γερμανοϊταλικής κατοχής 1941-1944.
Ο Δήμαρχος Βιάννου Παύλος Μπαριτάκης, στη διάρκεια του χαιρετισμού του στάθηκε ιδιαίτερα στους Βιαννίτες που αντιστάθηκαν στους Γερμανούς κατακτητές, δίνοντας τη ζωή τους για την Ελευθερία της Πατρίδας μας.
Ο κ. Παύλος Μπαριτάκης μεταξύ άλλων ανέφερε στον χαιρετισμό του: «…ένας αγώνας Αντίστασης, που οδήγησε τους Ναζί στην διάπραξη μιας εκ των χειρότερων θηριωδιών στη σύγχρονη παγκόσμια Ιστορία και σε ένα από τα μεγαλύτερα Ολοκαυτώματα στην Ευρώπη. Για αυτό και η σημερινή ημέρα, είναι μια ακόμη ευκαιρία τιμής και μνήμης.
Μια ημέρα που θυμίζει σε όλους μας όχι μόνο τη θυσία των εκατοντάδων προγόνων μας, αλλά και το χρέος και την ευθύνη που έχουμε, αφενός για να διατηρήσουμε άσβεστη στη μνήμη μας την πράξη ηρωισμού τους, αφετέρου για να συνεχίσουμε τον αγώνα για την δικαίωσή τους, μέσα από την καταβολή των γερμανικών αποζημιώσεων.
Ένα αίτημα δίκαιο, για έναν αγώνα σαν αυτόν των Βιαννιτών που αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση για όλους, παραμένοντας πάντα επίκαιρο και διαχρονικό. Είναι όμως και μια μέρα αφιερωμένη στην Ορθοδοξία, την οποία τιμούμε, αλλά και στο Περιβάλλον.
Μια ημέρα που μας θυμίζει πως η Φύση πλήττεται από την κλιματική κρίση και μαζί και εμείς. Βιώνουμε όλοι τις συνέπειες αυτής της αλλαγής, για αυτό και έχουμε ευθύνη, όχι μόνο να σεβόμαστε το περιβάλλον, αλλά να αναλάβουμε δράση για τη διαφύλαξη και την προστασία του…».
Μπροστά στο μνημείο των ηρώων του Ομαλού Βιάννου, μίλησε ο Πρόεδρος της Ένωσης Θυμάτων και της Δ.Ε. Μουσείου Ολοκαυτώματος Δήμου Βιάννου κ. Αριστομένης Συγγελάκης. Συγκεκριμένα στην ομιλία του, ο κ. Αριστομένης Συγγελάκης ανέφερε τα εξής:
«Σεβασμιότατε, Σεβαστοί πατέρες, κ.κ. Βουλευτές, κ.κ. Δήμαρχοι, κ.κ. Αντιδήμαρχοι, Περιφερειακοί και Δημοτικοί Σύμβουλοι, Κυρίες και κύριοι.
Συγκεντρωθήκαμε σήμερα εδώ, για να γιορτάσουμε όπως κάθε χρόνο, μία από τις μεγαλύτερες γιορτές της Χριστιανοσύνης, τη γιορτή του Αγίου Πνεύματος, την τριαδική υπόσταση του Θεού αλλά και την ηρωική αντίσταση των Ελλήνων ενάντια στα στρατεύματα κατοχής.
Εδώ στον Ομαλό νιώθουμε την άγρια ομορφιά της αυθεντικής Κρήτης, μακριά από οποιαδήποτε αστική ανθρώπινη δραστηριότητα. Ένα οροπέδιο ακατοίκητο, ερημικό, ανέγγιχτο, με μια λέξη μυστηριακό. Ένα τοπίο που αλλάζει χίλια πρόσωπα, ανάλογα με την εποχή ή τις καιρικές συνθήκες.
Όταν τα χιόνια λιώνουν, στο κέντρο του οροπεδίου σχηματίζεται μια μικρή αλπική λίμνη που αποστραγγίζεται ως το καλοκαίρι. Έχουμε λοιπόν την τύχη και τη χαρά να βρισκόμαστε σ’ αυτό το πανέμορφο μέρος, με τις χιλιάδες μουσικές και χρώματα, λες και ο πλάστης τα συνταίριαξε να ζουν αρμονικά το ένα δίπλα στο άλλο, να κρατούν τους επισκέπτες στην αγκαλιά τους.
Γιορτάζει λοιπόν η πλάση, η μητέρα φύση, γιορτάζει η Ορθοδοξία, τιμούμε την Εθνική Αντίσταση.
Ο Σεβασμιότατος όπως πάντα μας απέδωσε με θαυμαστή πληρότητα και σαφήνεια το νόημα της Πεντηκοστής. Είναι λοιπόν η σημερινή μέρα, μια μέρα αφύπνισης του πνεύματος, μια μέρα μνήμης, περίσκεψης και περισυλλογής γιατί τιμά η πατρίδα μας τους αγώνες για την Aντίσταση και την Ελευθερία της.
Αυτή τη μέρα την αφιερώνουμε στους δολοφονηθέντες αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης από τα Γερμανικά Στρατεύματα κατοχής στη θέση Οροπέδιο Ομαλού, η θυσία των οποίων τιμάται από τον Δήμο Βιάννου ανήμερα του Τιμίου Σταυρού.
Ο βράχος αυτός δίπλα από το Άγιο Πνεύμα είναι χώρος ιερός, είναι φάρος που οδηγεί τις νέες γενιές στο δρόμο των υψηλών ιδανικών της Ελευθερίας, της Εθνικής Ανεξαρτησίας και Αξιοπρέπειας του τόπου μας. Ο Ομαλός Βιάννου και ολόκληρος ο μαρτυρικός δήμος μας είναι πλέον ένα σύμβολο ήθους, φιλοπατρίας, αγωνιστικής συνέπειας για τις νεότερες γενιές.
Ο Ομαλός αποτελεί μία περιοχή σπάνιου φυσικού κάλλους αλλά και μία σημαντική και πλούσια κτηνοτροφική περιοχή τους θερινούς μήνες. Σ’ αυτόν καταφεύγουν οι κτηνοτρόφοι των γύρω χωριών και κυρίως από τ’ Αμιρά, το Κεφαλοβρύσι, τον Πεύκο, τη Σύμη και το Μηλιαράδω, όπου διατρέφονται χιλιάδες αιγοπρόβατα.
Η σπάνιας ομορφιάς αυτή περιοχή με κατάλληλες, φιλικές προς το περιβάλλον και την ιστορία του τόπου και ήπιες παρεμβάσεις, μπορεί να αποτελέσει χώρο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Μπορεί επίσης να αποτελέσει χώρο έρευνας από ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας και όχι μόνο.
Κύριε Δήμαρχε, Σεβασμιότατε, σεβαστοί πατέρες, εκλεκτοί προσκεκλημένοι, κυρίες και κύριοι.
Το εξαιρετικά επιτυχημένο Συνέδριο που έγινε την 1η Ιουνίου στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, έδειξε την αναθέρμανση του κινήματος διεκδίκησης των γερμανικών οφειλών.
Στο Συνέδριο αυτό ο Δήμος Βιάννου, η Ένωση Θυμάτων Ολοκαυτώματος Βιάννου, ο Δικηγορικός Σύλλογος Ηρακλείου, έδωσαν δυνατό παρών μαζί με άλλους δικηγορικούς συλλόγους, μαρτυρικούς δήμους, το Δίκτυο Μαρτυρικών Δήμων και το Εθνικό Συμβούλιο Διεκδίκησης των Γερμανικών Οφειλών.
Όπως δήλωσε ο τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας και Επίτιμος Πρόεδρος της Ένωσης Θυμάτων Ολοκαυτώματος Δήμου Βιάννου Προκόπιος Παυλόπουλος: “Οι αξιώσεις της Ελλάδας προς τη Γερμανία, από τις οποίες ουδέποτε και καθ’ οιονδήποτε τρόπο έχουμε παραιτηθεί, είναι πάντα νομικώς ενεργές – πράγμα που σημαίνει ότι δεν τίθεται κανένα θέμα παραγραφής – και δικαστικώς επιδιώξιμες.
Η άρνηση της Γερμανίας η οποία αγνοεί τα πλήρως τεκμηριωμένα νομικά επιχειρήματα της χώρας μας, είναι παντελώς αναιτιολόγητη και έρχεται σε κραυγαλέα αντίθεση προς την Ευρωπαϊκή και Διεθνή Νομιμότητα”.
Κρατάμε επίσης τη δήλωση του Δημάρχου Βιάννου Παύλου Μπαριτάκη, ότι “Οφείλουμε να μην ξεχνάμε την ιστορία μας, γιατί όταν ξεχνάμε την ιστορία μας δεν έχουμε κανένα μέλλον”.
Τη δήλωση του Γιάννη Σταθά, Δημάρχου Διστόμου ότι “Οφείλει η ελληνική κυβέρνηση με τη στήριξη των δημοκρατικών κομμάτων να εφαρμόσει το ομόφωνο Ψήφισμα της Βουλής των Ελλήνων της 17ης Απριλίου 2019 διεκδικώντας σθεναρά και αποφασιστικά τις γερμανικές οφειλές”.
Τη δήλωση του Προέδρου του Δικηγορικού Συλλόγου Πειραιά Ηλία Κλάππα, ότι “Όταν δεν τιμωρούνται τα εγκλήματα πολέμου και όταν δεν αποζημιώνονται τα θύματά τους, τότε τα εγκλήματα επαναλαμβάνονται”.
Και τέλος τη δήλωση του Αριστομένη Συγγελάκη, Συγγραμματέα του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Γερμανικών Οφειλών, ότι “η διεκδίκηση των γερμανικών οφειλών είναι πράξη ανάδειξης της μνήμης και υπεράσπισης της ιστορικής αλήθειας· απόδοσης δικαιοσύνης· ανάκτησης της εθνικής ανεξαρτησίας· θωράκισης της δημοκρατίας από τη φασιστική απειλή και διαρκές διάβημα υπέρ της Ειρήνης”.
Σας δίνουμε τη διαβεβαίωση ότι όσα χρόνια κι αν περάσουν, εμείς θα δίνουμε τον αγώνα μας μέχρι να δικαιωθούμε.
Χρόνια πολλά σε όλους. Σας ευχαριστώ πολύ».
Την 1η Ιουνίου 1941 η Κρήτη βρισκόταν κάτω από την κατοχή των Γερμανοϊταλών. Τους νομούς Χανίων, Ρεθύμνου και Ηρακλείου κατείχαν οι Γερμανοί και το νομό Λασιθίου οι Ιταλοί. Σε μικρό χρονικό διάστημα, από την κατάληψη της Κρήτης ως την αποχώρηση των στρατευμάτων κατοχής, οι Βρετανοί οργάνωσαν και ανέπτυξαν στην Κρήτη σταθμούς ασυρμάτου με υπεύθυνους αξιωματικούς Συνδέσμους και χειριστές υπαξιωματικούς.
Η βρετανική προπαγάνδα, καθ’όλα τα χρόνια της κατοχής, διέρρεε ότι οι σύμμαχοι προετοίμαζαν απόβαση για την ανακατάληψη της Κρήτης. Με απόβαση των συμμαχικών στρατευμάτων η Κρήτη θα αποκτούσε και πάλι την ελευθερία της.
Το μετέδιδαν στις Ανταρτικές οργανώσεις, στους Αρχηγούς των ανταρτικών ομάδων, στους Κρητικούς, στα στρατεύματα κατοχής. Με προκηρύξεις, με έγγραφα που «από λάθος» κατέληγαν στα χέρια των Γερμανών, με εκπομπές σε ραδιοφωνικούς σταθμούς.
Οι Γερμανοί πίστεψαν αυτές τις φήμες το ίδιο και οι Αρχηγοί των ανταρτικών ομάδων. Σκοπός της βρετανικής αντικατασκοπείας ήταν να διατηρούν οι κατακτητές στην Κρήτη μεγάλο αριθμό στρατευμάτων, τα οποία θα μπορούσαν να είναι χρήσιμα σε άλλα μέτωπα του πολέμου.
Το Σεπτέμβρη του 1943 ο Στρατηγός Κάρτα, επικεφαλής των ιταλικών δυνάμεων του Λασιθίου, με τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας παραδόθηκε στους συμμάχους. Ο Πάτρικ Λη Φέρμορ τον φυγάδευσε στη Μέση Ανατολή.
Ο Καπετάν Μανόλης Μπαντουβάς, πιστεύοντας ότι η ώρα της απόβασης είχε φτάσει, διέταξε μικρή ομάδα ανδρών του να μεταβεί στη Σύμη Βιάννου και να αιχμαλωτίσει τους στρατιώτες του γερμανικού φυλακίου που ήταν εκεί.
Οι αντάρτες πήγαν αλλά στην προσπάθειά τους να αιχμαλωτίσουν τους δύο Γερμανούς του φυλακίου, μπλέχτηκαν μαζί τους σε πάλη σώμα με σώμα και τους σκότωσαν. Την επόμενη ημέρα, οργανωμένος γερμανικός στρατός ανέβηκε στο χωριό Σύμη της Βιάννου, αναζητώντας τους στρατιώτες του φυλακίου.
Οι αντάρτες με επικεφαλής τον Καπετάν Χρήστο Μπαντουβά δίδουν σκληρή, ολοήμερη, νικηφόρο μάχη με τους Γερμανούς στη Σύμη.
Τέσσερις δεκάδες Γερμανοί νεκροί και δέκα αιχμάλωτοι. Μετά τη μάχη οι κατακτητές καίνε τα χωριά της Βιάννου και εκτελούν τους κατοίκους. Οι Βρετανοί αξιωματικοί Σύνδεσμοι αποφασίζουν να φυγαδεύσουν τον Καπετάν Μανόλη Μπαντουβά και τους άντρες του στη Μέση Ανατολή.
Η καταστροφή της Βιάννου συνδέθηκε με την απόδοση ευθυνών από μέρους του πληθυσμού στο πρόσωπό του. Έπρεπε να απομακρυνθεί γρήγορα από την Κρήτη. Η πρώτη προσπάθεια από τα νότια του νομού Ηρακλείου, (παραλία Τρυπητή), αποτυγχάνει. Αποφασίζουν να τον φυγαδεύσουν από την παραλία του Ροδάκινου.
Στην αποστολή φυγάδευσης συμμετέχει ο επικεφαλής των Βρετανών Συνδέσμων Ταγ/χης Τομ Ταμπάμπιν (Ιωάννης) με τον ασυρματιστή του Τζων Λιούις. Ο Λοχαγός Ζαν Φήλντιγκ (Αλέκος) με τον ασυρματιστή του Νεοζηλανδό Κιούι Πέρκινς. Ο Λοχαγός Ραλφ Στόκμπριτζ (Σήφης) με τον ασυρματιστή του Τζων Στάνλεϋ και ο Λοχαγός Άλεξ Ρέντελ (Αλέξης).
Τελικά, η φυγάδευσή του Καπετάν Μανόλη επιτεύχθηκε στα μέσα Νοεμβρίου του 1943.
Τόσο πολύ ανακουφίστηκε ο Γερμανός Διοικητής Στρατηγός Μπρόγερ όταν βεβαιώθηκε ότι ο καπετάν Μανόλης Μπαντουβάς βρισκόταν στη Μέση Ανατολή, ώστε στις 17 Νοεμβρίου 1943, απευθύνει Έκκληση στον κρητικό λαό. Η «ΕΚΚΛΗΣΙΣ» του Μπρόγερδημοσιεύεται στις φιλογερμανικές εφημερίδες «Κρητικός Κήρυξ» του Ηρακλείου και «Παρατηρητής» των Χανίων.
Διαβάστηκε στις εκκλησίες από τους ιερείς, τοιχοκολλήθηκε σε όλους τους δημόσιους χώρους της Κρήτης, ανακοινώθηκε από τους δασκάλους στα καφενεία και σκορπίστηκε σε χιλιάδες αντίγραφα με ένα μικρό αεροπλάνο στην ύπαιθρο του νησιού.
Στην έκκλησή του, ο Μπρόγερ υπογραμμίζει:
«Ο Αρχισυμμορίτης Μπαντουβάς εγκατέλειψε μετά της σωματοφυλακής του την Νήσον. Ούτως η Κρήτη απηλλάγη από το πουλημένο αυτό υποκείμενον, το οποίον προεκάλεσε τόσα δεινά εις τον φιλήσυχον πληθυσμόν. Εάν εχήρευσαν τόσαι γυναίκες και εάν απορφανίσθησαν τόσα παιδιά, αίτιος είναι ο εγκληματίας αυτός.
Ο αγών εναντίον των υπολειμμάτων της συμμορίας του συνερίζετε με αμείλικτον σκληρότητα.
Προς τον φιλήσυχον πληθυσμόν τείνω εκ νέου την χείρα δια την αποκατάστασιν μιας τακτικής, το άτομον και την ιδιοκτησίαν εγγυωμένης ζωής.
Τα πρώτα μέτρα ελήφθησαν. Αι απηγορευμέναι ζώναι εις τας περιοχάς των συμμοριών καταργούνται. Η κατάστασις του σχετικώς απόρου πληθυσμού θα βελτιωθή δια μεγαλοψύχων μέτρων κοινωνικής προνοίας. Ποιούμαι έκκλησιν δια την πραγματοποίησιν του σκοπού τούτου προς τον ευκατάστατον πληθυσμόν της Κρήτης, όπως δια προαιρετικών εράνων συμβάλη εις το έργον τούτο της ενεργού αλληλεγγύης.
Συνεισφοραί εις χρήμα και εις είδη δύνανται να παραδίδωνται εις τους Νομάρχας.
Πλην τούτου καλείται ο φιλήσυχος πληθυσμός να υποστηρίξη δι’απάντων των μέσων τον αγώνα του Γερμανικού Στρατού εναντίον του Μπολσεβικισμού, του παγκοσμίου τούτου εχθρού του πολιτισμού, της οικογενείας, της θρησκείας και της ειρηνικής ζωής.
Ο Γερμανικός Στρατός είναι φίλος του Κρητικού λαού. Δεν θα επιτρέψη, όπως η ωραία αύτη νήσος καταστή εκ νέου θέατρον πολέμου, ή τόπος ταραχοποιού δράσεως των συμμοριτών, των εχθρών τούτων του λαού.
Πας, παρέχων την βοήθειάν του εις τον στρατόν κατά τον αγώνα τούτον, είναι ευπρόσδεκτος.
17.11.43 Ο ΔΙΟΙΚΗΤΉΣ ΤΟΥ ΦΡΟΥΡΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ
Δίπλα από τον ναό του Αγίου Πνεύματος στον Ομαλό Βιάννου στήθηκε μνημείο για να θυμίζει τη μάχη της 23ηςΣεπτεμβρίου 1943, όταν ομάδα αναρτών του Καπετάν Μανόλη Μπαντουβά συναντήθηκε με γερμανικό απόσπασμα και ακολούθησε μάχη.
Η ομάδα των ανταρτών του Καπετάν Μανόλη Μπαντουβά αποτελούνταν από 8 αντάρτες: Τον Μανόλη Καλλέργη, τον Χαράλαμπο Τσουρακάκη, τον Στέργιο Πιτσιδιανό και τον Ζαχαρία Σχοιναράκη από το χωριό Άγιος Θωμάς. Τον Βασίλη Μαυρόκωστα από το Καλό Χωριό Μονοφατσίου. Τον Χαράλαμπο Παχάκη, τον Μανόλη Λυδάκη και τον Γεώργιο Μουλουδάκη από τις Αρχάνες.
Ο Καπετάν Μανόλης Μπαντουβάς μετά τη μάχη της Σύμης και την καταστροφή της επαρχίας Βιάννου και των χωριών της Δυτικής Ιεράπετρας, συγκέντρωσε τους άντρες του στη θέση Χαμέτη Βρύση των Λασιθιώτικων βουνών και τους έδωσε εντολή να απαγκιστρωθούν κατά ομάδες ή μεμονωμένα με τον οπλισμό τους και να κατευθυνθούν στα χωριά τους.
Η ομάδα των οκτώ αντρών που αναφέρθηκαν πιο πάνω, πήρε τον δρόμο της επιστροφής στις 23 Σεπτεμβρίου 1943. Οι Γερμανοί που βρίσκονταν ακόμη στα Λασιθιώτικα βουνά, περιπολούσαν στην περιοχή. Πάνω σε μια περίπολο του εχθρού, έπεσαν τυχαία οι οχτώ φίλοι. Στη μάχη σκοτώθηκαν ο Μανόλης Καλλέργης και ο Βασίλης Μαυρόκωστας.
Τραυματίστηκε ο Χαράλαμπος Τσουρακάκης και πιάστηκε μετά από προδοσία σε μια σπηλιά μεταξύ Εμπάρου και Κατωφύγι. Εκτελέστηκε κι αυτός αργότερα, πιθανόν στην Αγυιά Χανίων. Οι τρεις Αρχανιώτες από την ομάδα συνελήφθησαν, οι Χαράλαμπος Παχάκης, Μανόλης Λυδάκης και Γεώργιος Μουλουδάκης.
Εκτελέστηκαν κι αυτοί στην Αγυιά Χανίων. Δύο από τους οκτώ, ο Ζαχαρίας Σχοιναράκης και ο Στέργιος Πιτσιδιανός κατόρθωσαν να διαφύγουν.
Οι Μανόλης Καλλέργης και Βασίλης Μαυρόκωστας τάφηκαν μετά από μέρες δίπλα στον ναό του Αγίου Πνεύματος Ομαλού και στο σημείο της ταφής τους στήθηκε λιτό πέτρινο μνημείο.
Στο μνημείο εντοιχίστηκαν μικρές πλάκες με τα ονόματα και των άλλων αντρών της ομάδας που έχασαν τη ζωή τους από τα ναζιστικά και φασιστικά κατοχικά στρατεύματα, των Χαράλαμπου Παχάκη, Μανόλη Λυδάκη, Γεωργίου Μουλουδάκη και Χαράλαμπου Τσουρακάκη.
Γεώργιος Α. Καλογεράκης
Δρ. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Διευθυντής Δημοτικού Σχολείου Καστελλίου