Στους παρακάτω έξι στίχους του κρητικού τραγουδιού αφιερωμένου στη Μάχη της Κρήτης, ο ποιητής διαπιστώνει τον όλεθρο και την καταστροφή που άφησαν πίσω τους οι Γερμανοί αλεξιπτωτιστές από τις 20 ως τις 31 Μαΐου κατά τη διάρκεια της Μάχης, αλλά και το καλοκαίρι που ακολούθησε, αφού παρέμειναν στην Κρήτη εκτελώντας εκατοντάδες Κρητικούς με το αφήγημα των αντιποίνων και πυρπολώντας δεκάδες χωριά.
…πουλάκια διαβατάρικα κι εσείς πουλιά τση Κρήτης
αυτό το θέρος το πικρό στους κάμπους να μην πάτε
γιατί στερέψαν οι πηγές, καρβούνιασαν οι σπόροι
και δεν υπάρχουν φράχτες πια να σπάζουν τον αγέρα
μπαλκόνια για να χτίζετε στον ίσκιο τις φωλιές σας
κι ορθά κλαδιά να κάθεστε το Μάη να τραγουδείτε…
´«Είσθε οι εκλεκτοί του Γερμανικού Στρατού. Θα αναζητείτε τον αγώνα και θα εκπαιδεύσετε τους εαυτούς σας ώστε να αντέχετε σε οποιαδήποτε δοκιμασία. Για σας η μάχη είναι η εκπλήρωση…».
Μ’αυτές τις φράσεις ξεκινά ο δεκάλογος του γερμανού αλεξιπτωτιστή. Αυτόν τον δεκάλογο σε γραπτό κείμενο, είχαν στην εσωτερική τσέπη του χιτώνα τους οι αλεξιπτωτιστές που έπεσαν στην Κρήτη, με σκοπό να την καταλάβουν το τρίτο δεκαήμερο του Μάη το 1941.
Πλησιάζοντας ο γερμανός αλεξιπτωτιστής την πόρτα του αεροπλάνου και λίγο πριν πηδήσει στο κενό, επαναλάμβανε τη φράση που είχε μάθει από τους αξιωματικούς του:
´«..είσθε οι εκλεκτοί του γερμανικού στρατού…»
Για να πεισθεί ο Αδόλφος Χίτλερ να διατάξει την κατάληψη της Κρήτης, χρειάστηκε η παρέμβαση του Αντιπτεράρχου και Αρχηγού των αλεξιπτωτιστών Κουρτ Στούντεντ. Ένα από τα επιχειρήματα του Στούντεντ ήταν ότι η κατάληψη της Κρήτης θα ήταν εύκολη δουλειά για τους άντρες του, τους εκλεκτούς του γερμανικού στρατού.
Έτσι ο Χίτλερ αποφασίζει την επιχείρηση «ΕΡΜΗΣ» και εκδίδει τη σχετική διαταγή στις 25 Απριλίου 1941. Σ’αυτό το εγχείρημα παίρνει μέρος το σύνολο σχεδόν της γερμανικής αεροπορίας και καταγράφεται σαν η μεγαλύτερη επιχείρηση αερομεταφοράς στρατιωτικών δυνάμεων στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Οι αλεξιπτωτιστές ρίχτηκαν σε τρεις νομούς της Κρήτης. Στα Χανιά ο πρώτος αλεξιπτωτιστής έπεσε τα ξημερώματα της 20ης Μαΐου 1941. Στο Ρέθυμνο στις δύο και μισή το μεσημέρι και στο Ηράκλειο, ο πρώτος αλεξιπτωτιστής πέφτει ακριβώς στις τέσσερις παρά είκοσι η ώρα το απόγευμα.
Στόχοι των επιδρομέων ήταν τα αεροδρόμια του Μάλεμε, της Πηγής Ρεθύμνου, του Ηρακλείου, καθώς και τα λιμάνια της Κρήτης. Πριν την πτώση των αλεξιπτωτιστών, είχαν προηγηθεί βομβαρδισμοί μεγάλης έντασης και διάρκειας για να προετοιμαστεί η επιχείρηση.
Οι βομβαρδισμοί δεν σταμάτησαν ποτέ τις ημέρες της Μάχης από 20 ως 31 Μαΐου. Εκατοντάδες ήταν τα θύματα στις τρεις μεγάλες πόλεις της Κρήτης, (Χανιά, Ρέθυμνο και Ηράκλειο). Δεκάδες θύματα υπήρξαν από τους βομβαρδισμούς και σε χωριά της ενδοχώρας της Κρήτης όπως στο Αρκαλοχώρι, στο Καστέλλι Πεδιάδος, στα Πάρτηρα, στον Χάρακα, στην Παναγιά, στο Μεταξοχώρι, στα Περιβόλια Ρεθύμνου, στα Μισίρια, στον Πλατανέ, στο Ατσιπόπουλο, στην Επισκοπή Ρεθύμνου, στις Βρύσες Αγίου Βασιλείου, στον Άγιο Κωνσταντίνο, στην Καρωτή, στις Μέλαμπες, στα Μουρτζανά, στη Σούδα, στο Καστέλλι Κισσάμου, στο Παλαιόκαστρο Χανίων, στο Πολεμάρχι, στο Συρίλι, στην Αγυιά, στον Σταλό, στον Φουρνέ, στα Μεγάλα Χωράφια, στο Μάλεμε, στη Λιτσάρδα Αποκορώνου.
(Από βόμβα που έπεσε στο σπίτι του Στυλιανού Μαραβελάκη στο χωριό Καρωτή Ρεθύμνου την πρώτη ημέρα της Μάχης, σκοτώθηκε ο ίδιος, η γυναίκα του Αικατερίνη και πέντε από τα εφτά παιδιά του. Ο Δημήτρης, ο Γιάννης, η Σοφία, η Ρουμπίνα και η Ελένη. Άλλη βόμβα στις 30 Μαΐου 1940 που έπεσε στο χωριό Μέλαμπες Μυλοποτάμου, σκοτώθηκε η Ψυλλάκη Αργυρή και τα παιδιά της Αρετή και Ευελπία.
Οι Κρητικοί, αδιαφορώντας για όλα τα σκληρά πιθανά μελλούμενα, πολέμησαν ηρωικά ίσως και απερίσκεπτα, αλλά πάντα τίμια μπρος στις μεγάλες παραδόσεις τους. Ήταν άοπλοι, ανεφοδίαστοι, αβοήθητοι, χωρίς επιμελητεία, χωρίς ελπίδα. Κι όμως πολέμησαν δέκα ολόκληρες μέρες με καρτερία αφάνταστη και με πείσμα απίστευτο. Το ίδιο έκαναν και οι σύμμαχοι Αυστραλοί, Νεοζηλανδοί και Άγγλοι.
Όλοι ήσαν γενναία παλικάρια. Κανείς δεν υστέρησε στον αγώνα. Η μάχη θα είχε άλλη τροπή αν οι Κρητικοί ήταν οπλισμένοι. Γιατί τα όπλα από τις στρατιωτικές αποθήκες του νησιού είχαν μεταφερθεί στην ηπειρωτική Ελλάδα στη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού πολέμου. Ας είχαν ένα όπλο ! ψέλλιζαν διαρκώς τα χείλη τους.
Ο ιστορικός Γιάννης Μουρέλλος γράφει: «´…τραγικές σκηνές ήσαν για τους Κρητικούς οι στιγμές που αγωνιζόντανε να’βρουν ένα τουφέκι! Μόνο οι μη Κρητικοί μπόρεσαν να καταλάβουν τι αξίζει το τουφέκι στα χέρια του Κρητικού και πόσο πολλαπλασιάζεται η αξία του, σαν το μεταχειρίζεται για να υπερασπίζεται την ελευθερία του…».
Οι Γερμανοί δεν μπορούσαν να δεχτούν αυτό που έβλεπαν τα μάτια τους. Άντρες γυναίκες και παιδιά, νέοι και γέροι, όλοι να τους πολεμούν.
Ο ίδιος ο Στούντεντ χαρακτήρισε τους Κρήτες μαχητές στο βιβλίο του σαν «οπλισμένους καταδίκους φυλακών, ληστές και κλέφτες».
Από τον ουρανό έπεφταν διαφορετικού χρώματος αλεξίπτωτα. Άσπρα, μαύρα, κόκκινα και πράσινα. Τα άσπρα αλεξίπτωτα κατέβαζαν αξιωματικούς, τα μαύρα στρατιώτες. Τα κόκκινα πυρομαχικά και τα πράσινα τρόφιμα και φάρμακα. Όταν το κατάλαβαν αυτό οι υπερασπιστές του νησιού, άκουγες μεταξύ τους φωνές όπως:
-Χτυπάτε τα άσπρα αλεξίπτωτα! Γιατί πολυτιμότεροι στόχοι θεωρούνταν οι Γερμανοί αξιωματικοί. Σαν τέλειωναν οι σφαίρες και τα πυρομαχικά φώναζαν:
-Τα κόκκινα, τα κόκκινα αλεξίπτωτα! Γιατί αυτά είχαν τα πολεμοφόδια.
Η πρώτη μέρα της μάχης για τους Γερμανούς στην Κρήτη, κατέληξε σε τραγωδία. Από τους χιλιάδες αλεξιπτωτιστές που έπεσαν, σώθηκαν ελάχιστοι. Οι εκλεκτοί του γερμανικού στρατού, άρχισαν να δυσκολεύονται από την πρώτη κιόλας ημέρα.
Ο Μασταμπάς, τα Καμίνια, το Ατσαλένιο, ο Αη Γιάννης, η Χανιόπορτα, η Καινούρια Πόρτα, η Θέρισσος, η Πλατιά Στράτα, το Μεϊντάνι, η περιοχή αεροδρομίου, του Κοκκίνη το Χάνι στο Ηράκλειο.
Η πόλη του Ρεθύμνου, το αεροδρόμιο της Πηγής, ο Λατζιμάς, τα Περιβόλια, η περιοχή ΒΙΟ, ο Σταυρωμένος, το Άδελε, το Παγκαλοχώρι, το Αστέρι στο Ρέθυμνο.
Η πόλη των Χανίων, το Καστέλλι Κισσάμου, η Μονή Γωνιάς στο Κολυμπάρι, το αεροδρόμιο του Μάλεμε, ο Γαλατάς, η κοιλάδα του Αλικιανού, ο Ταυρωνίτης, η Αγυιά, η Κάντανος, ο Κακόπετρος, τα Φλώρια,, στα Χανιά.
Όλοι οι παραπάνω τόποι ηρωισμού και θυσιών,
αν μπορούσαν θα διηγούνταν πολλά απ’αυτά που έγιναν εκείνο το φοβερό δεκαήμερο του Μαΐου. Στις μάχες με τους ´εκλεκτούςª του γερμανικού στρατού, που κράτησαν από τις 20 ως τις 31 Μαΐου 1941.
Ύστερα από δέκα μέρες σκληρών μαχών, η Κρήτη άρχισε να λυγίζει. Οι σύμμαχοι αποχωρούν για να συνεχίσουν αλλού τον αγώνα. Για το Ηράκλειο, είναι σημαντικό να αναφερθεί πως, όταν οι συμμαχικές δυνάμεις εγκαταλείπουν το Ηράκλειο, το αεροδρόμιο δεν έχει πέσει ακόμη στα χέρια του εχθρού. Την ώρα της επιβίβασης των Βρετανών στα πλοία, ο γερμανός διοικητής του 1ου Συντάγματος αλεξιπτωτιστών Συνταγματάρχης Μπρούνο Μπρόγερ, ετοίμαζε την τελική του επίθεση για την κατάληψη του αεροδρομίου.
Η μάχη της Κρήτης κρίθηκε στην κατάληψη του αεροδρομίου του Μάλεμε. Τότε αρχίζει η αντίστροφη μέτρηση. Γερμανικά μεταγωγικά αεροσκάφη προσγειώνονται ανενόχλητα κουβαλώντας εκατοντάδες στρατιώτες. Τελικά την Κρήτη δεν την κατέλαβαν οι ´εκλεκτοίª του Γερμανικού στρατού, οι αλεξιπτωτιστές, αλλά οι δυνάμεις του Ιούλιου Ρίγκελ, οι ονομαζόμενοι «Κυνηγοί» της 5ης Ορεινής Μεραρχίας, που μεταφέρθηκαν με τον βαρύ τους οπλισμό στο νησί.
Ένα καινούριο στοιχείο που χρήζει περισσότερης έρευνας και ήταν καθοριστικό για την κατάληψη της Κρήτης, αλλά και της απόφασης των Γερμανών αξιωματούχων να σχεδιάσουν αυτήν ακριβώς την επιχείρηση, δηλαδή την από αέρος κατάληψη, είναι η μη καταστροφή των αποθηκών βενζίνης της εταιρείας Σελ.
Οι αποθήκες βρίσκονταν στον Πειραιά και οι Άγγλοι φεύγοντας από την Αττική, δε φρόντισαν να τις καταστρέψουν. Έπεσαν στα χέρια του εχθρού και τα γερμανικά αεροσκάφη χρησιμοποίησαν για την επιχείρηση Ερμής, τα εκατομμύρια γαλόνια καυσίμων που βρήκαν αποθηκευμένα.
Η 1η Ιουνίου 1941 έχει μείνει στην ιστορία ως αποφράδα ημέρα για τους Γερμανούς. Οι ´εκλεκτοίª του γερμανικού στρατού, αφήνουν 5.500 νεκρούς στα πεδία των μαχών. Θύματα των «οπλισμένων καταδίκων των φυλακών, ληστών και κλεφτών» όπως σημειώνει ο Αντιπτέραρχος Στούντεντ στο βιβλίο του.
Οι Κρήτες, άντρες μικροί και μεγάλοι, οι γυναίκες, τα παιδιά, όλοι όσοι ξεσηκώθηκαν για να αντιτάξουν τα στήθη τους στον εναέριο εισβολέα, για τον Αντιπτέραρχο Στούντεντ δεν υπεράσπιζαν τα σπίτια και τις περιουσίες τους, δεν στάθηκαν πιστοί στις παραδόσεις των προγόνων τους, αλλά ήταν οπλισμένοι κατάδικοι φυλακών, ληστές και κλέφτες.
Να το στυγνό πρόσωπο και ο τρόπος σκέψης του γερμανού κατακτητή. Το πρόσωπο του φασισμού και του ναζισμού.
Από την αντίπερα όχθη, ο Αρχηγός των Συμμαχικών δυνάμεων που υπεράσπιζαν το νησί, Νεοζηλανδός Στρατηγός Μπέρναρντ Φράιμπεργκ, γράφει προς τον αρχιστράτηγο Ουέιβελ:
«…δεν έχω παρά λόγια επαίνου δια τον τρόπον με τον οποίον ο Ελληνικός στρατός και ο πληθυσμός της Κρήτης προσεπάθησε να υπερασπισθεί το τελευταίον φρούριον του Έθνους των. Ολίγα Έθνη έχουν τα ευγενικά των προτερήματα και είμαι βέβαιος ότι εν καιρώ τίποτε δεν θα τους εμποδίζει από του να επανακτήσουν πλήρη ελευθερίαν…».
Οι Γερμανοί, μετά την κατάληψη του νησιού, άρχισαν τις ομαδικές εκτελέσεις. Δεν μπορούσαν να συγχωρήσουν την αυθόρμητη συμμετοχή του λαού σ’αυτήν τη μεγαλειώδη μάχη. Αποκαλύπτουν σχεδόν αμέσως τις προθέσεις τους. Για να ακολουθήσουν τέσσερα χρόνια σκλαβιάς μα και ηρωισμού από τους ανυπότακτους Κρήτες που ανέβηκαν στα Λασιθιώτικα βουνά, στον Ψηλορείτη, στα Λευκά Όρη, στα βουνά της Σητείας και δημιούργησαν ένα νέο έπος, το έπος της Κρητικής Αντίστασης.
Ο σπουδαίος Χανιώτης συγγραφέας Ι. Δ. Αναστασάκης, σε άρθρο του που τιτλοφορείται «Οι νέοι στη Μάχη της Κρήτης» και περιέχεται στην ετήσια περιοδική έκδοση του Δήμου Χανίων “Ελλωτία”, (τόμος 7, Χανιά 1998, σελ. 219-225), αναφέρεται στη δράση των κρητικόπουλων από 16 ως 20 χρονών, στη διάρκεια της Μάχης της Κρήτης.
Καταγράφει τον βαρύ φόρο αίματος που ανήκει στους ηρωικούς έφηβους, που πολέμησαν έναν βάρβαρο φασιστικό στρατό, υπακούοντας στις πατροπαράδοτες αξίες της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας της Κρήτης.
Ο Ι. Δ. Αναστασάκης αποδίδει με τη φράση
ήλιος ολόλαμπρος και αβασίλευτος
τη μεγαλειώδη Μάχη της Κρήτης και τα γεγονότα που σημάδεψαν τις έντεκα ημέρες αγώνα και θυσιών. Για τον συνολικό απολογισμό των θυμάτων της τετράχρονης κατοχής της Κρήτης από τα κατοχικά στρατεύματα, ο Ι. Δ. Αναστασάκης γράφει:
«…θα ήταν μεγάλη η σειρά, αν ανατρέχαμε στους χώρους που έδρασαν τα γερμανικά εκτελεστικά αποσπάσματα στην Κρήτη. Αρκεί όμως ν’αναφέρομε, ότι, από το σύνολο των 8.580 (ή και περισσότερων), θυμάτων της Κρήτης, τα 869 ήταν παιδιά, από τη βρεφική ηλικία ως την εφηβική.
Άνδρες 6593, γυναίκες 1118. Από Χανιά: 3017. Άνδρες 2220, γυναίκες 480, παιδιά 317. Από Ρέθυμνο: 2705. Άνδρες 1897, γυναίκες 405, παιδιά 403. Από Ηράκλειο: 2357. Άνδρες 2045, γυναίκες 183, παιδιά 129. Από Λασίθι: 501. Άνδρες 431, γυναίκες 50, παιδιά 20. Μια τρομακτική θυσία στον ανθό της νιότης».
Κλείνοντας το άρθρο του ο Ι. Δ. Αναστασάκης, προτείνει την ανέγερση μνημείου, αφιερωμένου στους έφηβους της Κρήτης, ονομάζοντάς το μνημείο του εφήβου πεσόντος στη Μάχη της Κρήτης.
«…οι έφηβοι, που δεν είχαν όπλα και πείρα για να μετάσχουν στη Μάχη της Κρήτης, ύστερα απ’αυτήν, πολλοί αποκτούν! Κι αρκετοί θ’ανέβουν στα βουνά, θ’αποτελέσουν τους αντάρτες της Κατοχής, την εθνική μας αντίσταση, που θα κρατούν μαζί με όλους τους άλλους Κρητικούς, άοπλους κι ένοπλους, σε συνεχή ένταση κι ανησυχία τους κατακτητές, πέρα από τις απώλειες που θα τους δημιουργούν. Θα τιμήσουν την Κρήτη και την πατρίδα μας γενικότερα, με τη θυσία και τους αγώνες τους και θα γίνουν κι αυτοί συντελεστές στην τελική νίκη.
Γι’αυτό αξίζει, για όλους εκείνους, μικρούς και μεγάλους, άνδρες και γυναίκες, πεσόντες και επιζήσαντες, να τους ξαναθυμούμεθα και να τους τιμούμε, αφού εκείνοι πρώτοι μας τίμησαν, με τον αγώνα και τη θυσία τους.
Η μνήμη και η τιμή όλων όσων προσφέρουν πάντα στον πολιτισμό και στους αγώνες και θυσιάζονται, χωρίς σκοπιμότητες, δολιότητα και ιδιοτέλεια, αποτελεί κινητήρια δύναμη, που κρατά πάντα σε εγρήγορση το λαό μας, για να μπορεί να αντιστέκεται στους επιδρομείς όλων τω καιρών και τους εχθρούς που καραδοκούν, που, ατυχώς, δεν φαίνεται να ξελείπουν…».
……………………………………
Ξαφνικά, πάνω στα ερείπια και στους νεκρούς που άφησαν οι δεκαήμερες μάχες για την κατάληψη της Κρήτης, ορθώνεται το ανάστημα ενός γέρου Κρητικού. Βγαλμένος λες από τους θρύλους και τις παραδόσεις του νησιού μας. Φορώντας το μαύρο μαντήλι στο κεφάλι του, μπήγει μια δυνατή φωνή:
-Ε, σεις που είσασταν οι εκλεκτοί του γερμανικού στρατού. Εμείς οι Κρητικοί δεν έχομε δεκάλογους. Οι πιο πολλοί δε ξέρομε και γράμματα για να τσι διαβάζομε. Έχομε όμως ένα λόγο που πρέπει να σας τόνε πούμε. Είναι η φωνή τση Κρήτης. Την αφουγκραστήκετε ;
Και από τα βάθη της ψυχής του Κρητικού αρχίζει να βγαίνει μια φωνή, δειλά δειλά στην αρχή αλλά όσο πήγαινε και δυνάμωνε, ώσπου έγινε κραυγή και απλώθηκε σ’ολόκληρο το νησί, έφτασε μέχρι τα βάθη της ιστορίας κι ακούστηκε απ’όλους τους κατακτητές αυτού του τόπου.
Κι έλεγε αυτή η φωνή:
…αδάμαστο απροσκύνητο της Ρωμιοσύνης κάστρο
που δε σ’αλλαξοπίστησαν οχθροί ξενοχωρίτες
που δε σ’εξαρματώσανε ούτε και σε ντροπιάσαν
που αν ίσως κι εσκλαβώνουσουν πάλι’στεκες ολόρθο
χωρίς να σκύψεις κεφαλή, χωρίς να προσκυνήσεις
δεν άφησες ποτέ σπαθί στη θήκη να σκουριάνει
κι αμίλητο δεν κρέμασες ποτέ σου το τουφέκι
μα πάντα σφιχταγκαλιαστό κι ακοίμητο στον κόρφο
κι εσύ ορθή το πέλαος τριγύρω ν’αγναντεύεις
Βιγλάτορας, Βαρδιάτορας, Αρχόντισσα κι Αφέντρα
Κ Ρ Η Τ Η !!!
* Ο Γεώργιος Α. Καλογεράκης είναι δρ Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, διευθυντής Δημοτικού Σχολείου Θραψανού Πεδιάδος