Ένα από τα αεροπλάνα «στούκας», Ju 87, που βομβάρδισαν το Αρκαλοχώρι στις 29 Μαΐου 1941
Ένα από τα αεροπλάνα «στούκας», Ju 87, που βομβάρδισαν το Αρκαλοχώρι στις 29 Μαΐου 1941, στο αεροδρόμιο Ηρακλείου. Τα «στούκας» στον βομβαρδισμό του Αρκαλοχωρίου της 29ης Μαΐου 1941, απογειώθηκαν από το αεροδρόμιο Ηρακλείου που είχαν εγκαταλείψει οι Βρετανοί. Κάθε αεροπλάνο «στούκας», Ju 87, ήταν αεροπλάνο κάθετης εφόρμησης. Όταν βυθίζονταν για να ρίξει τις βόμβες του, με την ταχύτητα του αέρα ενεργοποιούνταν οι σειρήνες που βρίσκονταν στα πάνω καλύμματα των στηριγμάτων του συστήματος προσγείωσης, με αποτέλεσμα τον τρόμο σε όσους τις άκουγαν από το έδαφος. (φωτογραφία Βύρων Τεζαψίδης, Το Ηράκλειο στις μέρες της γερμανικής κατοχής)

Στο αρχείο της Ανεξάρτητης Ομάδος Ανωγείων ΑΟΑ που φυλάσσεται στον Δήμο Ανωγείων, βρίσκεται η Έκθεση του Ανωγειανού γιατρού Γεωργίου Σπύρου Δακανάλη με ημερομηνία 11 Νοεμβρίου 1945 προς τον Αρχηγό της Ομάδας Χριστομιχάλη Ξυλούρη.

Στην Έκθεσή του, ο γιατρός περιγράφει με πολλές λεπτομέρειες τον βομβαρδισμό του Αρκαλοχωρίου και τα αποτελέσματά του στη διάρκεια της Μάχης της Κρήτης, αφού μετά την κήρυξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου εγκαταστάθηκε στο Αρκαλοχώρι και εξασκούσε το επάγγελμα του γιατρού.

(Η Γερμανική αεροπορία, τις τελευταίες ημέρες της Μάχης της Κρήτης βομβάρδιζε τους δρόμους διαφυγής των συμμαχικών στρατευμάτων προς το Λυβικό Πέλαγος και τη μεταφορά τους στην Αφρική. Με την Έκθεση του γιατρού Δακανάλη, αποσαφηνίζεται ο ακριβής αριθμός των νεκρών και τραυματιών των βομβαρδισμών του Αρκαλοχωρίου στις 26 και 29 Μαΐου 1941 και όχι ο αριθμός της μυθοπλασίας ιστορικών ερευνητών και ερευνητριών, που καταγράφεται και επαναλαμβάνεται συνεχώς στα πονήματά τους).

Η Έκθεση του έφεδρου Υπίατρου Γεωργίου Δακανάλη, ταξινομήθηκε στο αρχείο της Ανεξάρτητης Ομάδας Ανωγείων με τους κωδικούς 137/45. Εκτενέστατο βιογραφικό του γιατρού Γεωργίου Σπύρου Δακανάλη, καταγράφει ο σπουδαίος ιστορικός ερευνητής Μανόλης Δακανάλης, συνταξιούχος Αγρονόμος, στην ιστοσελίδα του ΙΔΗ στις 8 Σεπτεμβρίου 2015. Συγκεκριμένα για τον γιατρό Γεώργιο Σπύρου Δακανάλη αναφέρει :

Ο Αντιπτέραρχος Κουρτ Στούντεντ,
Ο Αντιπτέραρχος Κουρτ Στούντεντ, τα στρατεύματα του οποίου κατέλαβαν την Κρήτη την 1η Ιουνίου 1941. Με δική του διαταγή βομβαρδίστηκε το Αρκαλοχώρι στις 26 και 29 Μαΐου 1941, κατά τη διάρκεια της Μάχης της Κρήτης, με αποτέλεσμα 12 νεκρούς και 20 τραυματίες, σύμφωνα με την ΄Εκθεση του γιατρού Γεωργίου Δακανάλη

«Ο Γιώργης Σπύρου Δακανάλης γεννήθηκε στα Ανώγεια Μυλοποτάμου το 1884. Ο πατέρας του ήταν ο παπά Σπυρίδος με επταμελή πολύτεκνη οικογένεια, τέσσερα αγόρια και τρία κορίτσια. Όλοι τους δημιούργησαν οικογένειες, εκτός από τον Αναστάση, που στις αρχές του 1900 ξενιτεύτηκε στις ΗΠΑ για καλύτερη τύχη, αρρώστησε όμως και πέθανε.

Το 1907 όπως ο ίδιος γράφει στα δακτυλογραφημένα απομνημονεύματά του, σελ. 23, υπήρξε γραμματέας του Δήμου Ανωγείων με Δήμαρχο τον Αριστείδη Βρέντζο. Στην καταγραφή των αιγοπροβάτων που έγινε, καταμετρήθηκαν 72.000 αιγοπρόβατα και τουλάχιστο 40.000 αμνοερίφια.

Σπούδασε ιατρική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και υπηρέτησε στο στρατό ξηράς ως έφεδρος Ανθυπίατρος για τέσσερα χρόνια, 1919-1923. Παντρεύτηκε την Αικατερίνη Τριγώνη από τη Δαμάστα και απέκτησε δυο γιους, τον Σπύρο που σπούδασε ιατρική στη Γερμανία και έζησε εκεί μέχρι τον θάνατό του το 2010 και το Χρήστο που ήταν αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού και κατοικεί στην Αθήνα. Ήταν εξαίρετο μέλος της κοινωνίας των Ανωγείων και του Ηρακλείου, όπου επί πολλά χρόνια ασκούσε το επάγγελμα του γιατρού Κατά κοινή ομολογία ήταν καταξιωμένος επιστήμονας με μεγάλη φήμη και έχαιρε γενικής εκτιμήσεως.

Νεαρός συμμετείχε ως εθελοντής μαζί με άλλους Ανωγειανούς στον Μακεδονικό Αγώνα 1904-1908.

Το 1916 επήλθε ο Εθνικός Διχασμός και με την επικράτηση των Βενιζελικών ακολούθησαν διώξεις των Φιλοβασιλικών – Γουναρικών. Ο γιατρός Γεώργιος Δακανάλης εκτοπίστηκε για τέσσερα χρόνια στην Πελοπόννησο για πολιτικούς λόγους, με την αιτία, ότι συνεπλάκη με ιερέα και τον έπιασε από τα γένια.

Μετά την κήρυξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου, για οικογενειακούς λόγους εγκαταστάθηκε στο Αρκαλοχώρι, όπου εξασκούσε το επάγγελμα του γιατρού. Στο Αρκαλοχώρι τον βρήκε η Μάχη της Κρήτης, που για πρώτη φορά παγκοσμίως χρησιμοποιήθηκαν από τον Χίτλερ αλεξιπτωτιστές για κατάληψη του νησιού. Από τότε, όπως ο ίδιος αναφέρει, στην από 11-11-1945 Έκθεσή του προς την Ανταρτική Ομάδα Ανωγείων, άρχισε η αντιστασιακή του δράση κατά των Γερμανών.

Στο Ηράκλειο επέστρεψε τον Οκτώβριο του 1941 και εξασκούσε το επάγγελμά του. Κυνηγημένος από τους Γερμανούς με την απειλή να εγκαταλείψει το σπίτι του εντός τριών ημερών, έφυγε από το Ηράκλειο τον Δεκέμβριο του 1942 και εγκαταστάθηκε στα Ανώγεια , όπου ανέπνευσε τον ελευθέρα και καθαρό αέρα του Ψηλορείτη.

Η πλήρης καταστροφή των Ανωγείων στις 13-8-1944 που μετατράπηκε σε ολόμαυρη ράχη από τις ορδές των γερμανικών φουσάτων, τον βρίσκει στην Ιερά Μονή Χαλέπας στο Μυλοπόταμο. Ηγούμενος της Μονής ήταν ο Τιμόθεος Δακανάλης ο οποίος είχε μετατρέψει το μοναστήρι σε κέντρο διερχομένων ανταρτών και καταδιωκομένων κατοίκων της περιοχής.

Εκεί νοσήλευσε τον Μανόλη Σπιθούρη ή Νταμπακομανόλη σοβαρά τραυματία του σαμποτάζ της Δαμάστας για ένα μήνα. Νοσοκόμες ήταν η Βιργινία Δακανάλη, (μητέρα του γράφοντα), και η Θεονύμφη Δακανάλη – Στρατάκη. Επίσης νοσήλευσε τον Θανάση Δραμουντάνη, τραυματία του σαμποτάζ της Πυργούς.

Οι Γερμανοί, τα κάποτε θηρία του βορά υποχωρούσαν από Ηράκλειο προς την “Οχυρά θέση των Χανίων”. Τότε κλήθηκε από τον στρατιωτικό υπεύθυνο του Μυλοποτάμου ταγματάρχη Γιώργη Βάμβουκα ως γιατρός της ομάδας των ανταρτών και έφτασαν στο Ρέθυμνο.

Στο μοναστήρι της Χαλέπας παρέμεινε μέχρι τον Αύγουστο του 1945, παρέχοντας δωρεάν ιατρική φροντίδα στους πυροπαθείς κατοίκους των Ανωγείων, της Δαμάστας και όποιο άτομο είχε ανάγκη νοσηλείας στο Μυλοπόταμο και την ευρύτερη περιοχή. Για να επιζήσει την οικογένειά του, οι κάτοικοι του έδιναν όσπρια κηπευτικά, ψωμί, ξύλα για τη φωτιά και ότι άλλο είχαν γιατί χρήματα δεν υπήρχαν.

Με την από 14-11-45 δήλωσή του ο γιατρός Γ. Δακανάλης προς την Ένωση Πυροπαθών Ανωγείων γνωστοποίησε, ότι δεν επιθυμεί να πολιτευτεί και μεταξύ των λόγων που επικαλείται, αναφέρει και τα εξής : “πόθος μου διακαείς είναι να ίδω τους Ανωγειανούς ηνωμένους και εις τον Πολιτικόν Αγώνα, όπως και εις τον κατά του εχθρού τοιούτον… Αυτό φρονώ ότι θα επιτευχθή μόνον δια της εκλογής ενός και μόνου εκπροσώπου του ηρωικού τούτου χωριού…”.

Η δεύτερη από τις πέντε σελίδες της Έκθεσης του γιατρού Γεωργίου Δακανάλη, με πληροφορίες για τον βομβαρδισμό του Αρκαλοχωρίου στις 26 και στις 29 Μαΐου 194
Η δεύτερη από τις πέντε σελίδες της Έκθεσης του γιατρού Γεωργίου Δακανάλη, με πληροφορίες για τον βομβαρδισμό του Αρκαλοχωρίου στις 26 και στις 29 Μαΐου 1941. Εμπεριέχεται στο αρχείο της Ανεξάρτητης Ομάδος Ανωγείων και φυλάσσεται στον Δήμο Ανωγείων

Όπως προκύπτει από το μητρώο της Αντάρτικης Ομάδας Ανωγείων, ο γιατρός Γ. Δακανάλης ήταν μέλος της με αύξοντα αριθμό μητρώου 7. Επίσης ήταν και ο γιος του Σπύρος με αριθμό 32, ο οποίος ήταν ένοπλος σύνδεσμος στο Ηράκλειο. Πήρε μέρος στη μάχη της Φοινικιάς στις 30-9-44. Και οι δυο τιμήθηκαν και παρασημοφορήθηκαν από το Γενικό Επιτελείο Στρατού ως αντιστασιακοί κατά των Γερμανών.

Το Ελληνικό Κράτος με το από 29-11-1947 Βασιλικό Διάταγμα αναγνώρισε την Κοινότητα Ανωγείων σε Δήμο Τιμής Ένεκεν. Παράλληλα απένειμε τον Πολεμικό Σταυρό Α΄ Τάξεως στον Δήμο για την αντίσταση κατά των Γερμανών και το ολοκληρωτικό ολοκαύτωμα των Ανωγείων.

Πρώτος Δήμαρχος ορίστηκε ο Καπετάν Μιχάλης Ξυλούρης ή Χριστομιχάλης , Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου ο γιατρός Γεώργιος Σπυρ. Δακανάλης και Μέλη του Συμβουλίου οι Βασίλης Εμμ. Καλλέργης, Μιχάλης Γεωργίου Δακανάλης Χαράλαμπος Ιωάν. Κουνάλης, Κώστας Βασ. Κεφαλογιάννης, Γιώργης Μιχαήλ Μανουράς, Σωκράτης Δημ. Σαλούστρος και Γιώργης Ιωάννου Χαιρέτης.

Ο γιατρός Γεώργιος Δακανάλης έχει γράψει την πολύτιμη Συμβολή στην Ιστορία των Ανωγείων, λίγο πριν από τον θάνατό του στις 23 Μαρτίου 1963. Η κηδεία του έγινε στα Ανώγεια Μυλοποτάμου με τις δέουσες τιμές».

Ο γιατρός Γεώργιος Σπύρου Δακανάλης, στην Έκθεσή του των πέντε σελίδων προς τον Αρχηγό της Ομάδος Χριστομιχάλη Ξυλούρη με αριθμό 137/45, αναφέρει τα παρακάτω :

«Προς τον αξιότιμον κύριον Μιχ. Χ. Ξυλούρην,

Αρχηγόν Ανωγείων

Μετά προφορικήν υμών αίτησιν όπως υποβάλω υμάς έκθεσιν περί της δράσεώς μου κατά τον χρόνον της υπό της Γερμανικής καταλήψεως της Κρήτης ως και κατά τον χρόνον της αποχωρήσεως τούτων λαμβάνω την τιμήν να εκθέσω εν σχετική περιλήψει ταύτα.

Μετά την κήρυξιν του Ελληνοϊταλικού πολέμου, λόγοι οικογενειακοί με ηνάγκασαν να εξέλθω της πόλεως και να εγκατασταθώ εις Αρκαλοχώρι Μονοφατσίου ένθα ευρέθην κατά τον χρόνον της καταλήψεως της νήσου υπό των ορδών του Χίτλερ.

Κατά την μάχην της Κρήτης κληθείς υπό του ανθυπολοχαγού Αρχαύλη, ηκολούθησα σώμα πολιτοφυλάκων εις δύο εξορμήσεις τούτων προς συνάντησιν αλεξιπτωτιστών. Την πρώτην προς το Αστρίτσι και την δευτέραν προς Μαχαιράν, χωρίς εντούτοις να γίνει πτώσις τούτων εις τα σημεία αυτά.

Την 26ην Μαΐου άφησαν βόμβας 2-3, ετραυμάτισαν την κόρην του Ερωδιάδου ην επέδεσα ως και τας ημέρας εκείνας πολλούς διερχομένους τραυματίας των μαχών του Ηρακλείου εν οις τον υπολοχαγόν Αριστείδην Πατερόπουλον και ανθυπολοχαγόν Μαλαγαρδήν.

Την 29ην Μαΐου ώραν 7ην πρωινήν ήρχισεν σφοδρός βομβαρδισμός του Αρκαλοχωρίου με θύματα 12 νεκρούς και περίπου 20 τραυματίας. Πάντας τούτους ενώ αι βόμβαι έπιπτον βροχηδόν και επακολούθουν πολυβολισμοί συνεχείς, συνεκέντρωσα μόνος άνευ ουδεμιάς βοηθείας σε παρακείμενον ελαιόφυτον επιδέσας τούτους και παρασχών πάσαν δυνατήν ιατρικήν βοήθειαν με όσα ατομικά διέθετα μέσα.

Μεταξύ των τραυματιών ενθυμούμαι τους Ατσαλάκην ξυλουργόν εξ Ηρακλείου θανόντα εις το Νοσοκομείον Ηρακλείου εκ των τραυμάτων του, την κορασίδαν Γεωργίου Παπαδάκη ή Κεντήρη, τον Εμμ. Καρουζάκην, τον διδάσκαλον Μπαριτάκην υποκύψαντα στα τραύματά του μετά διήμερον και τον Ν. Κοσμαδάκην πρωτοξάδελφον του δικηγόρου Ηρακλή Κοσμαδάκην, περί τους 20 εν όλω.

Με πικρίαν αναφέρω ότι καίτοι είχον περί τους 40 νοσοκόμους ασκήσεως αμφοτέρων των φύλων, ουδείς παρουσιάσθη κατά την δύσκολην ταύτην στιγμήν.

Παρέμεινα εις την θέσιν που με έταξε το καθήκον μέχρι την 11ην ώραν ότε πλέον ούτε τραυματίαι υπήρχον ούτε κάτοικοι, διότι είχον πάντες εξαφανισθή τραπέντες και διασκορπισθέντες όπου έκαστος ενόμιζεν ασαφαλέστερον τον εαυτόν του.

Την επομένην είχεν πλέον συντελεσθή η κατάληψις και με την καρδιάν σφιγμένην όπως πάντες οι Έλληνες ήρχισα την βιοπάλην προς συντήρησιν της οικογενείας μου με εν σοβαρόν επεισόδιον 40 ημέρας μετά την πλήρην καθυπόταξιν της Κρήτης.

Εις το καφενείον της χήρας Μαρίας, συνεστήθη υπό του Σταθμάρχου Αρκαλοχωρίου Κουραχάνη προς Γερμανόν λοχαγόν επιτάσσοντα κρέατα δια εορτήν που θα εγένετο προς τιμήν των αλεξιπτωτιστών, έτσι έλεγε.

Γνώστης ούτος της Ελληνικής – διδάκτωρ της Ελληνικής αρχαιολογίας εξ Αμβούργου, μου εζήτησε πληροφορίας περί της ετυμολογίας του Αρκαλοχωρίου και άλλων αρχαιολογικών χώρων, ας και τις έδωκα. Ούτος λίαν απότομος και σκληρός … τον ατυχή Κουραχάνη να επισπεύση την επίταξιν. Δια να εύρη δικαιολογίας του είπεν ότι οι εν τω καφενείω δεν είναι κάτοικοι Αρκαλοχωρίου αλλά πρόσφυγες εξ Ηρακλείου των οποίων τα στούκας έκαυσαν τας οικίας και ιδιαιτέρως ετόνισεν ότι και του καυμένου του ιατρού αποτέφρωσαν τα σπίτια.

Απήντησεν τότε ιταμώς “τα στούκας έκαμαν την δουλειάν των”. Εις την φράσιν του ταύτην δεν ηδυνήθην να συγκρατήσω τον πόνον και την οργήν μου και με το θάρρος του δικαίου του είπον “Ναι, τα στούκας έκαμαν την δουλειάν των αλλά ημείς που τινά περί πολιτισμού γνωρίζομεν δεν περιμέναμεν να έλθουν από κει πάνω οι Γερμανοί και να μας κάμουν αυτά τα χάλια – επιδείξας συγχρόνως τα ερείπια του βομβαρδισμού δια των δακτύλων μου”.

Αυτή μου η πονεμένη παρατήρηση … να μου εστοίχιζε την ζωήν. Ηγέρθη αμέσως και με την χείρα επί του πιστολίου του και φωνήν επιτακτικήν και μεγάλην μου είπεν : Μην πολιτικολογήτε, εκλαβών με ως πολιτικολογούντα επειδή οι παρευρισκόμενοι εγέλασαν και επεδοκίμασαν τρόπον τινά τα υπ’εμού λεχθέντα. Επί 5 τουλάχιστον λεπτά ίστατο εις την στάσιν ταύτην του απειλούντος και τέλος αφρίζων εκάθισεν. Η επίταξις είχε τελειώση και το θηρίον επέβη αυτοκινήτου και ανεχώρησεν αφού οι πάντες οι επί τω καφενείω έγιναν άφαντοι πλην του Σταθμάρχου του γέρω Σουκατζίδου και ημών.

Εν Αρκαλοχωρίω έμεινα μέχρι του Οκτωβρίου ότε εισήλθον και πάλιν οικογενειακώς εις Ηράκλειον ως άστεγος. Επαναλαβών την εργασία μου παρέμεινα μέχρι του Δεκεμβρίου 1942, ότε και πάλιν με εξεδίωξαν οι Γερμανοί με των απειλών να εκκενώσω το σπίτι που είχον εγκαταστήσει την οικογένειάν μου εντός 3 ημερών και τότε πλέον δεν μου έμενε παρά να μετακινηθώ εις Ανώγεια, ένθα πλέον επίστευα ότι θα ανέπνεον ελευθέρως τον αέρα του Ψηλορείτη.

Και όντως οι υπό τους Ιωάννης Δραμουντάνην ή Στεφανογιάννην και Μιχαήλ Ξυλούρην οργανωθέντες Ανωγειανοί, απετέλουν γωνίαν ελευθέραν της μεγάλης Ελλ. Πατρίδος.

Εξακολούθησαν έκτοτε οι συνεχείς διωγμοί και μπλοκ των Ανωγείων εις α είχον το μέρος μου και η πλήρης καταστροφή του ηρωικού χωριού με εύρε εις Ι. Μ. Χαλέπας.

Ενταύθα ως και εις Χελιανά ενοσήλευσα τον Μανόλην Σπιθούρην τραυματίαν σαμποτάζ Δαμάστας επί μήνα και Αθανάσιον Δραμουντάνην του σαμποτάζ Πυργούς.

Από του Δεκεμβρίου 1942 μέχρι της αποχωρήσεως των Γερμανών ευρισκόμουν εν στενή σχέσει μετά των πρωτοπόρων της ελευθερίας των Ανωγείων Ξυλούρη και Δραμουντάνην και με τον Στρατιωτικόν υπεύθυνον Μυλοποτάμου Γ. Βάμβουκαν.

Ότε πλέον τα θηρία του Βορρά επρόκειτο να αποχωρήσουν και να μας εγκαταλείψουν εις ην μας περιήλαγον αθλιότητα, κληθείς ονομαστικώς υπό του κ. Βάμβουκα ηκολούθησα το Σώμα τούτου καθ’όλον το χρονικόν διάστημα μέχρι της εισόδου του εις Ρέθυμνον παρασχών την ιατρικήν μου βοήθειαν. Έκτοτε, επανελθών εις Χαλέπαν διέθεσα τον χρόνον μου μέχρι του Αυγούστου του 1945 ήτοι εις εν σχεδόν έτος εις την δωρεάν εξυπηρέτησιν των πυροπαθών Ανωγείων και Δαμάστας δι ιδίων μέσων και κατά τους 4 τελευταίους μήνας δια την υπό του Δ. Ερ. Σταυρού διατεθέντων διαφόρων φαρμάκων.

Εν Ηρακλείω τη 11-11-45

Μετά τιμής

Γεώργιος Δακανάλης εφ. Υπίατροςª.

…………………………..

Ανωγειανοί στον Μακεδονικό Αγώνα
Ανωγειανοί στον Μακεδονικό Αγώνα. Στην πρώτη σειρά όρθιος από αριστερά, ο γιατρός Γεώργιος Σπύρου Δακανάλης,(με το άσπρο πουκάμισο χωρίς γιλέκο)

Το σαμποτάζ της Δαμάστας έγινε στις 8 Αυγούστου 1944. Ο Μανόλης Σπιθούρης ή Νταμπακομανόλης τραυματίστηκε βαρύτατα στην κοιλιακή χώρα από βλήμα μυδραλίου. Ο ίδιος ο Νταμπακομανόλης διηγείται για τη Μονή της Χαλέπας και τον γιατρό Δακανάλη που τον περιέθαλψε:

«…Ήρθε και ο αδερφός μου ο Μιχάλης και μας είπε να κάτσουμε και αυτός θα πάει στα Ζωνιανά να βρει αθρώπους να’ρθούνε να με πάρουνε. Ο αδερφός μου επήγε στα Ζωνιανά και βρίσκει τσι Ζωνιανούς και ναλώνει τσι και βγήκανε πολλοί. Με πήρανε και με κατεβάσανε στα Ζωνιανά. Δε μ’αφήκανε στο χωριό αλλά με πήγανε στου Σφεντόνη την τρύπα. Σε άλλο σπήλιο με βάλανε. Από τρύπα σε τρύπα με πηγαίνανε. Ο σπήλιος είναι μεγάλος και έχει κρούσταλλα μέσα. O καιρός ήτονε καλός και επόριζα στον ήλιο.

Κάτω-κάτω ήτονε μια βρύση κι έτρεχε καλό νερό και με πήγανε και πλύνομαι και πίνω νερό. Από κεια με μεταφέρανε στου Σφυρή το Μετόχι στη Λιβάδα, δίπλα στσι Χαλέπας το μοναστήρι. Έφαγα κιοφτέρια ένα πιάτο κι αρρώστησα. Επήγανε και φέρανε το γιατρό από το μοναστήρι τσι Χαλέπας. Ο Δακανάλης ο χωριανός μας. Μου’κανε καλό. Είπε να με βάλουνε σε ένα χτήμα να με πάνε στο μοναστήρι.

Ο ηγούμενος, Δακανάλης κι αυτός, με περιποιήθηκε. Έμεινα πέντε έξι μέρες κι εγίνηκα καλά. Εσηκώθηκα και η οικογένειά μας ήτονε κατεβασμένη στο χωριό την Αξό. Στην Αξό είχαμε γνωστούς και τσι κονέψανε εκειά μετά που κάψανε οι Γερμανοί το χωριό. Επήγα στην Αξό και εβρήκα τσι δικούς μου…ª.

Το σαμποτάζ της Πυργούς έγινε στις 23 Ιουλίου 1944. Η Ομάδα Ανωγείων ανέλαβε να χτυπήσει το γερμανικό φυλάκιο που βρισκόταν στο χωριό Πυργού Μαλεβυζίου. Επικεφαλής της Ομάδας ο Αρχηγός Χριστομιχάλης Ξυλούρης. Οι άντρες που έλαβαν μέρος στο σαμποτάζ ήταν : Ιωάννης Χαιρέτης ή Γρηγορογιάννης Υπολοχαγός, Κώστας Πασπαράκης-Πετρόκωστας, Αθανάσιος Δραμουντάνης, Εμμανουήλ Κεφαλογιάννης-Πλατυγιάννης, Δημήτριος Ξυλούρης (από το χωριό Πυργού), Νικόλαος Χ. Ξυλούρης-Τζουμπές, Τηλέμαχος Χαιρέτης, Ιωάννης Χαχλάκης χωροφύλακας, Ευάγγελος Πετρογιάννης χωροφύλακας.

Το φυλάκιο που έπρεπε να εξουδετερωθεί ήταν δύναμης 15 γερμανοϊταλών. Η επιχείρηση εξελίχτηκε τα μεσάνυχτα της 23ης Ιουλίου με σχετική επιτυχία. Δύο γερμανοί σκοτώθηκαν και ένας τραυματίστηκε. Από αβλεψία του Δημητρίου Ξυλούρη ο οποίος δεν είδε ότι στο παράθυρο του φυλακίου υπήρχε ψιλό σύρμα, φτάνοντας κοντά και πετώντας μια χειροβομβίδα, αυτή εκτινάχτηκε λόγω του πλέγματος προς τα πίσω και τον σκότωσε. Από την έκρηξη τραυματίστηκαν οι Αθανάσιος Δραμουντάνης, Νικόλαος Ξυλούρης, Ιωάννης Χαιρέτης και Κώστας Πασπαράκης.

Ο Αθανάσιος Δραμουντάνης μεταφέρθηκε στην ιερά Μονή Χαλέπας και τον περιέθαλψε ο γιατρός Γεώργιος Σπύρου Δακανάλης.

* Ο Γεώργιος Α. Καλογεράκης είναι δρ. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων διευθυντής Δημοτικού Σχολείου Θραψανού Πεδιάδος