Στις 13 Αυγούστου 1944, ο Στρατιωτικός Διοικητής Κρήτης Μίλερ, με διαταγή του διέταξε την ισοπέδωση του ιστορικού χωριού των Ανωγείων Μυλοποτάμου και την εκτέλεση όλων των ανδρών που θα βρίσκονταν εντός του χωριού και σε απόσταση ενός χιλιομέτρου απ’αυτό. Τη διαταγή του κλήθηκαν να εκτελέσουν αξιωματούχοι και άνδρες του τακτικού φασιστικού και ναζιστικού γερμανικού στρατού, που είχαν φτάσει στα Ανώγεια τα ξημερώματα της Κυριακής 13 Αυγούστου 1944.
Πριν την καταστροφή είχε προηγηθεί η μάχη στο Σφακάκι (7 Αυγούστου) και το σαμποτάζ της Δαμάστας (8 Αυγούστου).
Οι δύο ένοπλες ομάδες των Ανωγείων, η Ανεξάρτητη Ομάδα Ανωγείων Α.Ο.Α. και η ομάδα του ΕΛΑΣ, συναποφασίζουν να αντισταθούν στους Γερμανούς με οποιοδήποτε κόστος.
Η παρακάτω επιστολή που στέλνεται από την ηγεσία του ΕΛΑΣ στον Αρχηγό Χριστομιχάλη με ημερομηνία 14 Αυγούστου 1944 και ώρα 19.10 το απόγευμα, επιβεβαιώνει αυτήν τη συνεργασία και την απόφαση για ένοπλη αντίσταση.
«Αγαπητέ Μιχάλη
Συμφωνούμε με τα γραφόμενά σας, θα ενισχύσομε τον Πίπερο μέχρι Σκήνακα και όλα τα επίκαιρα σημεία των δύο υψωμάτων. Κρατάμε το φυλάκιον του Μαύρου Κούμου. Όπως είχαμε συμφωνήσει να κρατάτε το σημείον Κορίτσι προς Βρομονερό σας καθιστούμε ότι Γερμανικό φυλάκιο κρατά τη Στεφάνα. Οποιαδήποτε κατάσταση και αν αντιμετωπίσουμε θα την αντιμετωπίσουμε αποφασιστικά».
Ένα ερώτημα που πλανάται μέχρι σήμερα στα Ανώγεια και το οποίο ζητά απάντηση είναι :
Μπορούσαν να σωθούν τα Ανώγεια από την καταστροφή; Γιατί ο Αρχηγός Χριστομιχάλης Ξυλούρης δεν χτύπησε τους Γερμανούς σε συνεργασία με τον ΕΛΑΣ Ανωγείων; Όταν μάλιστα η ηγεσία (του ΕΛΑΣ) το ζητούσε επίμονα με 7 έγγραφα, τα οποία σήμερα βρίσκονται στο αρχείο της Α.Ο.Α. που φυλάσσεται στον Δήμο Ανωγείων;
Πριν καταθέσουμε την άποψή μας στο παραπάνω ερώτημα, δημοσιεύουμε το περιεχόμενο δύο επιστολών από το αρχείο της Ανεξάρτητης Ομάδας Ανωγείων:
Α. Χριστομιχάλης προς Αρχηγό Ε.Ο.Ρ. Χρίστο Τζιφάκη, 17 Αυγούστου 1944
´Λαμβάνομεν την τιμήν ν’αναφέρομεν ότι την νύκτα της 13ης προς την 14ην τρέχοντος ισχυραί Γερμανικαί δυνάμεις προερχόμεναι εκ Ρεθύμνης, Ηρακλείου, ενώ άλλη Γερμανική δύναμις εκ Μεσσαράς απεπειράτο να εισέλθει εις Νίδα.
Περικύκλωσαν με κατά βάθος κλιμάκωσιν το χωρίον Ανώγεια με σκοπόν την σύλληψιν όλου του άρρενος πληθυσμού και κατερείπωσιν ολοκλήρου του χωρίου δι’αντίποινα συνεπεία των γνωστών τελευταίων γεγονότων – σαμποτάζ και απαγωγής φυλακίου κ.λ.π.
Και οι μεν άνδρες και τινές γυναίκες εγκαίρως αντιληφθέντες τας κινήσεις των Γερμανών άδραξαν τα όπλα όσοι εξ αυτών είχον και μαζί μετά των άλλων έσπευσαν εις το λημέρι της ενόπλου ομάδος και εζήτησαν να εξοπλισθούν και όλοι μαζί να εμποδίσωμεν τον κίνδυνο που απειλούσε το χωριό.
Την πρωίαν της 13ης οι επιδρομείς αφού συνεκέντρωσαν υπέρ τα 1500 γυναικόπαιδα και υπέρ τους 100 γέροντας, και τινες νέους μη δυνηθέντας ν’αποφύγωσι τον κλοιόν, τους εξεδίωξαν υπό ισχυράν συνοδείαν και με τον πλέον βάναυσον και σκληρόν τρόπον. Μετά ταύτα επιδόθησαν κυριολεκτικώς εις την λεηλασίαν του χωρίου και αφού αφήρπασαν όλον τον πολύτιμον θησαυρόν του χωρίου – είδη ρουχισμού γενικώς, κοσμημάτων, τροφίμων, επίπλων, και παντός οιουδήποτε αντικειμένου αξίας – παρέδωσαν το χωρίον εις τις φλόγες ενώ συγχρόνως δι’εκρηκτικών υλών κατεδάφιζον τας οικίας.
Κατά τας μέχρι τούδε πληροφορίας μας πλέον των 250 αυτοκινήτων μετέφερον επί δύο ημέρας εις Ηράκλειον τα λάφυρα (;) και πλέον των 300 βαρυτίμων πατανιών εδόθησαν εις τους αγωγιάτας δια την μεταφοράν των μέχρι της αμαξητής οδού.
Μέχρι χθες ελάχισται οικίαι εστέκοντο αλλά αι εκρήξεις εσυνεχίζοντο μέχρι των εσπερινών ωρών. Όλα τα οικόσιτα ζώα –αγελάδες, αιγοπρόβατα και χοίροι – μετεφέρθησαν αγεληδών εις Ηράκλειον. Περί τους 100 χοίροι και πολλαί εκατοντάδες όρνιθες διαφυγούσαι εφονεύθησαν και εγκατελείφθησαν εις τους δρόμους. Γενικώς το χωριό παρουσιάζει την εικόνα της φρικτοτέρας τραγωδίας. Όλην αυτήν την τραγωδίαν παρηκολουθώμεν με μεγάλον πόνον ψυχής και όλοι οι άνδρες του χωρίου εζητούσαν να επέμβωμεν ενόπλως και ενεργώς.
Ημείς όμως παρά το πολεμικόν εκδικητικόν μένος το οποίον κατείχε την ψυχήν ανδρών και γυναικών απεφασίσαμεν ότι δια τον μη σφαγιασμόν των γυναικοπαίδων εκείνων άτινα εκρατούντο εις μικράν απόστασιν εκ του χωρίου, δεν έπρεπε να επέμβωμεν δοθέντος επί προσθέτω ότι ο οπλισμός μας ήτο πενιχρός και ανεπαρκής, καθότι μόλις 150 εκ των 600 και πλέον ηδυνήθημεν να οπλισθώμεν, δια να αντιμετωπίσωμεν την ισχυράν Γερμανικήν δύναμιν. Έτσι είχεν η κατάστασις και ημείς εν αναμονή της ανόδου των Γερμανών εις το βουνό προς αναζήτησίν μας, εκρατούσαμεν καρτερικώς τας θέσεις μας.
Ουχ’ήττον όμως τα εσπερινάς ώρας της 15ης με κίνδυνον της ζωής του ήλθεν εξ Ασιτών Μαλεβυζίου επειγόντως απεσταλμένος και μας επληροφόρησεν ότι δύναμις 1500 Γερμανών από Κρουσώνα μέχρι Ζαρού ανήρχετο το βουνό προς συνάντησίν μας και ισάριθμος δύναμις εξ Ανωγείων κατευθύνετο προς τον αυτόν σκοπόν, ενώ συγχρόνως Γερμανικόν τμήμα εκ 300 ανδρών από το πρωί της 15ης, με συνοδείαν πυροβολικού, το οποίον καθ’όλην την ημέραν έβαλε εις ολόκληρον το λεκανοπέδιον της Νίδας, είχε καταλάβει τον Πόρον Μηλιάς και Μαύρη Κορυφήν εκ νότου προερχόμενον εκ Τυμπακίου.
Τοιουτοτρόπως η περικύκλωσίς μας είχε συντελεσθή πλήρως. Μετά τας μεσονυκτίους ώρας και αφού εντέχνως παρεπλανήσαμε τον εχθρόν, συντεταγμένοι προστατεύοντες τον άμαχον πληθυσμόν – αόπλους και γυναικόπαιδα – διεφύγομεν του κλοιού άνευ απωλειών. Ομολογουμένως η συντελεσθείσα καταστροφή του χωρίου τούτου είναι άνευ προηγουμένου εν τη Νήσω.
Το γεγονός όμως της τελείας, της πρωτοφανούς αυτής καταστροφής, δεν πρόκειται να επιδράση απογοητευτικώς εις την ψυχήν μας ούτε καi μειώση τον ζήλον και την πίστην δια την συνέχισιν του μεγάλου σκοπού μέχρι τέλους, η ιερότης του οποίου μας χαλυβδώνη την ψυχήν και μας κάνει να αδιαφορώμεν τελείως δια τας πάσης φύσεως υλικάς και ανθρωπίνους θυσίας, πιστοί εις την ιεράν παρακαταθήκη των προγόνων μας “Εις οιωνός άριστος αμύνεσθαι περί ΠΑΤΡΗΣî
Ο Αρχηγός της ενόπλου ομάδος Ανωγείων, Μιχάλης Ξυλούρηςª.
Β. Τζων Λιούις προς Χριστομιχάλη Ξυλούρη, 17 Αυγούστου 1944
«Αγαπητέ Μιχάλη, μετά μεγάλης μου λύπης έμαθα το καύσιμο του χοργιού σας και την λειλασίαν που έκαμαν οι Γερμανοί εις βάρος των γυναικοπαίδων αλλά από τέτιον βάρβαρο λαό δεν πρέπει να περιμένωμεν τίποτα άλλο από αυτά.
Δυστιχώς αγαπητέ μου Μιχάλη δεν μπορώ να έλθω σήμερον αυτού διότι έχω πάρα πολύ δουλιά εδώ λόγω του ότι να ταχτοποιήσω τα καινούργια παιδιά που ήλθαν. Σε παρακαλώ στίλε ένα αγγελιοφόρον στας 20 του μηνός το βράδι και εγώ θα έλθω μαζί στην 21 το πρωί. Μαζί με τα καινούργια παιδιά είναι και χοργιανοί σου ο κ. Κάβος ένας Λευτέρης και τα άλλα είναι από τα γύρω χοργιά.
Αυτοί τώρα ευρίσκονται στο λιμέρι του κ. Οδυσέα και όταν ταχτοποιηθούν αυτού τα πράγματα θα έλθουν. Δεν ξεύρω εάν έχετε τρόφιμα και από που μπορείται να προμηθεύεσθαι αλλά εγώ έστειλα τηλεγράφημα στο Κάιρο και είπα να ρίξουν όπλα ρούχα και τρόφιμα, δεν ξεύρω όμως ακόμα πότε θα έλθουν. Θα σας στίλω λίγα τσιγάρα με τον Μανώλη αλλά δυστυχώς δεν έχω τίποτα άλλο από αυτά που σας κάνουν ανάγκη διότι δεν έστειλαν.
Είμαι πάρα πολύ στενοχωρημένος διότι ο κ. Ταγματάρχης ο καινούργιος ευρίσκεται στο λιμέρι των Κουμουνιστών. Σε παρακαλώ πολύ στίλε ένα παιδί εκεί με το σημείωμα μου να τον πάρη και να τον φέρη αμέσως εδώ στο λιμέρι μου.
Μετά λύπης μου έμαθα ότι οι Γερμανοί έχουν πάρει και την κυρία του μακαρίτη του Στεφανογιάννη, σε παρακαλώ δόσε εις τον Γιώργην τον κουνιάδον της τους χαιρετισμούς μου και χρειάζεται υπομονή μέχρι να δούμε το τέλος. Πες εις τον Κουτόκωστα – Κεφαλογιάννης Κώστας – ότι ο κ. Λοχαγός είναι πάρα πολύ ευχαριστημένος για την ανδρίαν και ηρωισμόν που έδειξεν εις την δουλιά που έγινε κάτω αυτού και ότι εάν θα μπορέση θα του δόση παράσημο τη προτάσση εις την Ελληνικήν Κυβέρνησιν.
Με αγάπη, Τζωνª.
…………………..
Από τις 11 ως τις 15 Αυγούστου 1944, η ηγεσία του ΕΛΑΣ (από τα Τσουνιά Ψηλορείτη), στέλνει στον Αρχηγό Ανωγείων Χριστομιχάλη Ξυλούρη εφτά επιστολές. Αυτές έχουν δημοσιευτεί στο βιβλίο του Γεωργίου Κάβου «Γερμανοϊταλική Κατοχή και Αντίσταση Κρήτης 1941-1945» καθώς και στο ένθετο της εφημερίδας ΑΝΩΓΗ με τίτλο «Το Αριστερό, Κομμουνιστικό και ΕΑΜικό Κίνημα στην περιοχή των Ανωγείων», σελ. 20-22.
Η ηγεσία του ΕΛΑΣ με τις επιστολές στον Χριστομιχάλη Ξυλούρη, ζητά όπλα και συμφωνία για οργανωμένη αντίσταση κατά του εχθρού. Ο Χριστομιχάλης Ξυλούρης στις απαντήσεις του, (που δυστυχώς αυτά τα έγγραφα δεν σώζονται ή και εάν σώζονται δεν έχουν δει μέχρι σήμερα το φως της δημοσιότητας), ανακοινώνει πως έχει αποφασίσει να αντισταθεί στους Γερμανούς και δέχεται τη συνεργασία.
Στο λημέρι του όμως, (στα Πετροδολάκια), έχουν καταφτάσει τουλάχιστον 600 άνδρες που είχαν εγκαταλείψει το χωριό από την 13η Αυγούστου. Ο ίδιος διαθέτει 100 οπλισμένους.
Αν είχε περίσσευμα όπλων θα φρόντιζε να εξοπλίσει τους δικούς του άνδρες. Η δύναμη του ΕΛΑΣ βρίσκεται στη θέση «Τσουνιά». Γνωρίζουν και αυτοί ότι όλοι οι άνδρες του χωριού το έχουν εγκαταλείψει καταφεύγοντας στο βουνό, αφού και στο δικό τους λημέρι έχει καταφτάσει ικανός αριθμός Ανωγειανών.
Από το έγγραφο με ημερομηνία 14 Αυγούστου 1944 του ΕΛΑΣ προς τον Χριστομιχάλη Ξυλούρη, διαπιστώνουμε ότι οι τελικές προτάσεις του Χριστομιχάλη για αντίσταση έγιναν δεκτές από την ηγεσία του ΕΛΑΣ, αφού αναγράφεται σ’αυτό ότι ´…αγαπητέ Μιχάλη, συμφωνούμε με τα γραφόμενά σας, θα ενισχύσουμε τον Πίπερο μέχρι Σκήνακα και όλα τα επίκαιρα σημεία των δύο υψωμάτων…».
Δηλαδή, ο Χριστομιχάλης Ξυλούρης ενώ το χωριό του καίγεται και έχουν περάσει δυο μέρες, η 13η και η 14η Αυγούστου, αυτός με τους άνδρες του έχει πιάσει θέσεις μάχης και περιμένει τον εχθρό στον Ψηλορείτη.
Για την απόφαση του Καπετάν Χριστομιχάλη να πολεμήσει τους Γερμανούς, ενδεικτική είναι η αφήγηση του Τηλέμαχου Χαιρέτη τον Φεβρουάριο του 2008, μέλους της Α.Ο.Α. που έζησε τα δραματικά γεγονότα: «…όταν εγεννήκανε τα γεγονότα τα άλλα, (σημ.: το Σφακάκι και η Δαμάστα), δεν επεριμέναμε ότι θελα βάλουνε χέρι οι Γερμανοί κατ’ευθείαν στο χωριό.
Ειδοποιηθήκαμε και ελάβαμε θέσεις μάχης για να αντισταθούμε. Είχαμε πάρει θέσεις μάχης στο Σκήνακα, εκεί που είναι τώρα το αστεροσκοπείο, στο Πίπερο, στη Μίθια, όλη τη βορεινή πλευρά που επεριμέναμε πως θελα’ρθει η γερμανική δύναμη. Αυτή την εντολή είχαμε από τον Αρχηγό μας το Χριστομιχάλη.
Είχαμε ειδοποιηθεί με το Πετρακογιώργη ότι δε μπορεί να δώσομε αλληλοβοήθεια. Δεν μπορούσε να μας ε προσφέρει ο Πετρακογιώργης βοήθεια και μεις να του προσφέρομε. Τελευταία αποφασίσαμε ότι δεν πρέπει να χτυπήσομε αλλά πρέπει να θυσιάσομε το άψυχο και να σώσομε το έμψυχο.
Τις εγκαταλείψαμε τις θέσεις μας και πήραμε πορεία δυτικά του Ψηλορείτη για να παρακολουθούμε την εξέλιξη των 2.500 κρατουμένων δικών μας. Η ένοπλη δύναμη που εβρέθηκε απάνω στο λημέρι μας και ορισμένοι άοπλοι εκατεβήκαμε σ’ένα σημείο που’ναι οι μάντρες του Αρκαδίου στον Άγιο Κωνσταντίνο, εκεί εστρατοπεδεύσαμε προσωρινά. Μας εδώκανε από τα Λειβάδια ο Μαρής ο Κώστας οζά και τα σφάξαμε γιατί δεν είχαμε πράμα να φάμε, επεράσαμε μετά τσ’ Αραβάνες. Ένοπλοι και άοπλοι πρέπει να’μαστε μια πεντακοσαριά νομάτοι.
Ο Χριστομιχάλης εφάνηκε άντρας εκείνες τις στιγμές. Είχε πολεμήσει στο Μπιζάνι, στη Μικρά Ασία. Είχε πολεμήσει στη Χανιόπορτα με το Πελτέμπουρυ. Ήτανε γεννημένος παλικάρι. Εδιάταξε να πολεμήσομε τσι Γερμανούς κι επιάσαμε θέσεις. Και μόνο σαν είδε πως κινδυνεύουνε να χαθούνε τα γυναικόπαιδα εκάμαμε πίσω. Και δε πρέπει να λησμονούμε ένα πράμα. Μετά από τση 22 του Ιούλη το 1944 που εγίνηκε το Παγκρήτιο σαμποτάζ, οι Γερμανοί αιστανθήκανε ότι είναι όμηροι, όχι κατακτητές. Εγυρεύγανε το τρόπο φυγής για να συγκεντρωθούνε στα Χανιά.
Το επικίνδυνο πέρασμα από όλα ήτανε από το Βουλισμένο Αλώνι από τη Τύλισσο να πάει το Πέραμα. Διότι όλο το στοιχείο το Μυλοποταμίτικο που ήτανε οργανωμένο θα χτυπούσε. Από του Κουτσοτρούλη και το Κουλούκωνα να’ρθει πέρα θα τσι χτυπούσαμε. Σ’όλη τη διαδρομή την επικίνδυνη. Και δεν εγλίτωνε ένας. Και εδημιουργήσανε οι Γερμανοί την ιστορία των Ανωγείω…».
Στον Ψηλορείτη τον Αύγουστο του 1944 υπήρχε ένα κλιμάκιο ασυρμάτου με τους Άγγλους Αξιωματικούς Τομ Ταμπάμπιν, Τζων Λιούις και Μπιλ Μος. Ο Τομ Ταμπάμπιν είχε αναχωρήσει για τα Χανιώτικα λίγο πριν την κύκλωση του Ψηλορείτη αφήνοντας στη θέση του τον Τζων Λιούις.
Ο Άγγλος Μπιλ Μος, μετά το σαμποτάζ της Δαμάστας, είχε ανακληθεί από το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής. Στις 12 Αυγούστου, μια μέρα πριν την κύκλωση του Ψηλορείτη, έφυγε με τον Τζων Λιούις αφού έκρυψαν τον ασύρματο. Κατευθύνθηκαν στο Αμάρι περιμένοντας το σκάφος που θα έπαιρνε τον Μος για τη Μέση Ανατολή. Στον Ψηλορείτη και στο λημέρι του ΕΛΑΣ βρίσκονταν και ο Αμερικάνος Ταγματάρχης Μπιλ Ρόυς.
Στην επιστολή του Τζων Λιούις προς τον Χριστομιχάλη Ξυλούρη φαίνεται να τον ενοχλεί αυτό το γεγονός και προτρέπει τον Αρχηγό να μην εμπιστεύεται τον Αμερικάνο. Του λέει επίσης ότι ο ίδιος ενημερώθηκε για το κάψιμο του χωριού στο λημέρι και με τη σειρά του το γνώρισε στον Τομ Ταμπάμπιν στα Χανιά.
Αναγνωρίζοντας όμως οι Βρετανοί πως ο μη εξοπλισμός της Ανωγειανής ομάδας κατά τη διάρκεια της τετράχρονης κατοχής με σύγχρονα όπλα ήταν λάθος των συμμάχων, σπεύδει να ενημερώσει τον Χριστομιχάλη ότι στις 24 Αυγούστου θα ριχθεί στη Νίδα οπλισμός τρόφιμα και ρούχα από τη Μέση Ανατολή με αλεξίπτωτα. Δυστυχώς όμως, αυτό δεν πραγματοποιείται, γιατί στις 24 Αυγούστου βρίσκονταν ακόμη οι Γερμανοί στη Νίδα.
Το άλλο κλιμάκιο ασυρμάτου του Άγγλου αξιωματικού Ραλφ Στόκμπριτζ (Σήφης) με ασυρματιστή το Τζων Στάνλεϋ και βοηθό τον Λευτέρη Καλιτσουνάκη, δε βρίσκονταν στον Ψηλορείτη. Όπως αφηγείται ο Λευτέρης Καλιτσουνάκης τον Φεβρουάριο του 2008 : «…τη τελευταία μέρα του χρόνου το 1943 εφύγαμε από το Ψηλορείτη, είμαστε στου Στεφανογιάννη τη μάντρα τη Κορακόπετρα. Επήγαμε στο Αμάρι στη Νίθαυρη.
Εκεί σε μια σπηλιά πάνω από τη Νίθαυρη ήρθε ένας Σταυρακάκης και μας έφερε τα νέα πως οι Γερμανοί εσκοτώσανε το Φλεβάρη το Στεφανογιάννη. Από τη Νίθαυρη εβγήκαμε μετά από δυο μήνες σ’ένα μικρό χωριό που λέγεται Χορδάκι. Κι αυτό είναι στ’Αμάρι. Εκαταλύσαμε στο Μετόχι του Μανουρά κι εκεί είμαστε με το Σήφη όταν εμάθαμε πάλι πως οι Γερμανοί εβάλανε φωτιά στ’Ανώγεια…».
Η ένοπλη ομάδα του ΕΛΑΣ αποχωρεί από τον Ψηλορείτη στις 15 Αυγούστου 1944 ενημερώνοντας με σημείωμα τον Χριστομιχάλη Ξυλούρη. Μαζί με την ομάδα διαφεύγει και ο Αμερικανός Ταγματάρχης Μπιλ Ρόυς.
Ο Καπετάν Χριστομιχάλης Ξυλούρης παραμένει στο βουνό περιμένοντας τον εχθρό μέχρι την 16η Αυγούστου. Τα Ανώγεια, για τέταρτη ημέρα έχουν παραδοθεί στην πυρά και τη λεηλασία. Αντιλαμβανόμενος τη δύναμη των Γερμανών (5.000 οπλισμένοι σαν αστακός εχθροί) και αναλογιζόμενος την τύχη των γυναικοπαίδων, (2.500 σε αιχμαλωσία), τη νύχτα της 16ης Αυγούστου δίδει το σύνθημα της αποχώρησης και της εξόδου από τον ασφυκτικό κλοιό του εχθρού.
Τον Ψηλορείτη έχουν ήδη εγκαταλείψει οι Άγγλοι αξιωματικοί και ο Αμερικανός Ταγματάρχης, η δύναμη του ΕΛΑΣ και ο Καπετάν Πετρακογιώργης έχει αποσυρθεί στις «Κοπράνες». Στο Ανωγειανό λημέρι έχουν συγκεντρωθεί περίπου 600 άνδρες από τους οποίους μόνο 100 είναι οπλισμένοι, καθώς και πολλά γυναικόπαιδα. Προτάσσει τη διασφάλιση της ζωής τους ως κύριο σκοπό και βάζει σε δεύτερη μοίρα τα σπίτια και τις περιουσίες των συγχωριανών του.
Έτσι, ο Χριστομιχάλης Ξυλούρης, τη νύχτα της 16ης Αυγούστου 1944, εγκαταλείπει μαζί με την ομάδα του τελευταίος τον Ψηλορείτη.
* O Γεώργιος Α. Καλογεράκης είναι δρ Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, διευθυντής Δημοτικού Σχολείου Θραψανού Πεδιάδος