Η Μεγάλη Πέμπτη είναι μια από τις πιο φορτισμένες ημέρες της Αγίας Εβδομάδας, καθώς αναβιώνουν τα γεγονότα που προηγήθηκαν της Σταύρωσης του Ιησού Χριστού και της τελικής Του θυσίας για την ανθρωπότητα.
Η ημέρα αυτή είναι αφιερωμένη σε πέντε κύρια γεγονότα που κορυφώνουν το Θείο Δράμα: το Μυστικό Δείπνο, ο Ιερός Νιπτήρας, η Προδοσία του Ιούδα, και η Ακολουθία των Δώδεκα Ευαγγελίων.
1. Ο Μυστικός Δείπνος
Ο Ιησούς Χριστός, την τελευταία νύχτα πριν τη Σταύρωση, κάθεται στο τραπέζι με τους 12 Αποστόλους και τελεί τον Μυστικό Δείπνο. Εκεί καθιερώνεται το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, δίνοντας στους μαθητές Του το Σώμα και το Αίμα Του, λέγοντας: «Λάβετε φάγετε· τούτο εστι το σώμα μου» και «Πιέστε απ’ αυτό όλοι, τούτο εστι το αίμα μου». Ο Μυστικός Δείπνος είναι η τελευταία προτροπή του Χριστού στους μαθητές Του να ζουν με την αγάπη και την αφοσίωση προς Αυτόν και ολόκληρη την ανθρωπότητα.
2. Ο Ιερός Νιπτήρας
Μετά το δείπνο, ο Χριστός πλένει τα πόδια των μαθητών Του ως πράξη ταπείνωσης, διδάσκοντας τους τη δύναμη της υπηρεσίας και της αλληλεγγύης. Αυτή η πράξη υπογραμμίζει την αξία της ταπείνωσης και της ανιδιοτελούς προσφοράς, καλώντας τους πιστούς να ακολουθήσουν το παράδειγμα της αγάπης και της υπηρέτησης στον συνάνθρωπο.
3. Η Προδοσία του Ιούδα
Η Μεγάλη Πέμπτη είναι επίσης η ημέρα που η προδοσία του Ιούδα αποκαλύπτεται. Ο Ιούδας, ένας από τους 12 μαθητές, παραδίδει τον Ιησού στους εχθρούς Του για 30 αργύρια. Με το φιλί του, δηλώνει την προδοσία του, ενώ ο Χριστός, παρά την πικρία, δεν αποστρέφεται την πράξη του αλλά την αποδέχεται ως μέρος του θεϊκού σχεδίου για τη σωτηρία της ανθρωπότητας.
4. Ακολουθία των Δώδεκα Ευαγγελίων
Το απόγευμα της Μεγάλης Πέμπτης πραγματοποιείται η Ακολουθία των Δώδεκα Ευαγγελίων, στην οποία αναγιγνώσκονται δώδεκα αποσπάσματα από τα Ευαγγέλια του Ματθαίου, του Μάρκου, του Λουκά και του Ιωάννη. Αυτά τα Ευαγγέλια περιγράφουν τη θλιβερή πορεία του Ιησού από τον Μυστικό Δείπνο μέχρι την ταφή Του. Ο Ιησούς βιώνει την προδοσία, τη σύλληψη, την καταδίκη, τα βασανιστήρια και την Σταύρωση. Μεταξύ του πέμπτου και του έκτου Ευαγγελίου ψάλλεται το περίφημο αντίφωνο «Σήμερον κρεμᾶται ἐπὶ ξύλου», που αναφέρεται στη θυσία του Χριστού και την ανείπωτη ταπείνωσή Του.
Τα Δώδεκα Ευαγγέλια αναφέρουν τα εξής γεγονότα:
- Η άρνηση του Πέτρου.
- Ο Πέτρος απαρνείται το Χριστό.
- Ο Ιησούς μπροστά στο μεγάλο συνέδριο.
- Ο Ιησούς μπροστά στον Πιλάτο.
- Ο Ιησούς καταδικάζεται σε θάνατο.
- Οι στρατιώτες εμπαίζουν τον Ιησού.
- Η Σταύρωση του Ιησού.
- Ο Θάνατος του Ιησού.
- Ο στρατιώτης λογχίζει την πλευρά του Ιησού.
- Ο Ενταφιασμός του Ιησού.
- Η Ταφή του Ιησού.
- Η Φρούρηση του Τάφου.
Το τροπάριο «Σήμερον κρεμάται επί ξύλου» είναι από τα πιο χαρακτηριστικά της Μεγάλης Πέμπτης και ψάλλεται κατά τη διάρκεια της Ακολουθίας των Παθών, καθώς η Εκκλησία αναπαριστά τα γεγονότα της Σταύρωσης του Χριστού. Πρόκειται για ένα τροπάριο που ξεχειλίζει από συναίσθημα και νοήματα, εστιάζοντας στην αποδοχή του θανάτου από τον ίδιο τον Χριστό, ο οποίος υποφέρει και πεθαίνει για την σωτηρία του ανθρώπινου γένους.
Οι στίχοι του τροπαρίου, συνδυάζοντας τη θεία και ανθρώπινη διάσταση του Χριστού, εκφράζουν τον ακατανόητο πόνο, αλλά και τη θεία δύναμη που έρχεται μέσω της θυσίας του Θεού. Κάθε στίχος αναδεικνύει ένα διαφορετικό στοιχείο της Θείας Θυσίας και της εξουσίας του Χριστού, που παρά την ανθρώπινη ταπείνωση της Σταύρωσης παραμένει ο Κύριος του Σύμπαντος.
«Σήμερον κρεμάται επί ξύλου, ο εν ύδασι την γην κρεμάσας.» Εδώ, ο στίχος αποκαλύπτει την αντιφατικότητα της θείας φύσης του Χριστού: αυτός που δημιούργησε τη γη και την κρατάει ενωμένη, τώρα υποφέρει πάνω στο ξύλο του Σταυρού. Η εικόνα αυτή αντικατοπτρίζει την ταπεινότητα και την ανιδιοτελή αγάπη του Θεού προς τον άνθρωπο.
Συνολικά, το τροπάριο αυτό αναδεικνύει τη βαθιά έννοια της Σταύρωσης ως το πιο δραματικό και ταυτόχρονα το πιο θεολογικά σημαντικό γεγονός στην ανθρώπινη ιστορία. Το τροπάριο καλεί τους πιστούς να συναισθανθούν το βάθος της θυσίας του Χριστού, να συνειδητοποιήσουν την αγάπη Του για τον άνθρωπο και να βιώσουν την οδύνη του Θεού ως απαρχή της σωτηρίας τους.
«Σήμερον κρεμάται επί ξύλου» τροπάριο: Στίχοι
Σήμερον κρεμάται επί ξύλου,
ο εν ύδασι την γην κρεμάσας.
Στέφανον εξ ακανθών περιτίθεται,
ο των αγγέλων βασιλεύς.
Ψευδή πορφύραν περιβάλλεται,
ο περιβάλλων τον ουρανόν εν νεφέλαις.
Ράπισμα κατεδέξατο,
ο εν Ιορδάνη ελευθερώσας τον Αδάμ.
Ήλοις προσηλώθη, ο νυμφίος της Εκκλησίας.
Λόγχη εκεντήθη, ο υιός της Παρθένου.
Προσκυνούμεν σου τα Πάθη, Χριστέ.
Δείξον ημίν και την ένδοξόν σου Ανάστασιν.
5. Η παράδοση του κόκκινου αυγού
Η Μεγάλη Πέμπτη συνδέεται με την παράδοση των κόκκινων αυγών, τα οποία βάφονται με το κόκκινο χρώμα για να συμβολίζουν το αίμα του Χριστού. Σύμφωνα με έναν μύθο, η Μαρία η Μαγδαληνή πήγε στον Τιβέριο Καίσαρα για να του αναγγείλει την Ανάσταση του Χριστού, και εκείνος, απορημένος, απάντησε ότι αν αυτό είναι αλήθεια, τότε τα αυγά που είχε μπροστά του θα έπρεπε να γίνουν κόκκινα. Και όντως, τα αυγά έγιναν κόκκινα, συμβολίζοντας το αίμα που χύθηκε για τη σωτηρία του κόσμου. Από τότε, το κόκκινο αυγό είναι σύμβολο της Ανάστασης και της ζωής.
Η Μεγάλη Πέμπτη είναι γεμάτη πνευματική ένταση, γιατί οι πιστοί καλούνται να θυμηθούν τη θυσία του Χριστού και τη σημασία της. Είναι μια ημέρα περισυλλογής, ταπεινότητας, αλλά και χαράς, καθώς γνωρίζουμε ότι αυτή η πορεία προς τη Σταύρωση θα καταλήξει στην Ανάσταση, η οποία είναι το αληθινό μήνυμα της ελπίδας για όλη την ανθρωπότητα.