Την Τετάρτη 26 Απριλίου 1944, στις 10.15 το βράδυ, στη διακλάδωση των Αρχανών με το Καστέλλι Πεδιάδος και το Ηράκλειο, από δεκατρείς άντρες οργανώθηκε και εκτελέστηκε ένα παράτολμο σχέδιο, η απαγωγή του Γερμανού Στρατηγού Κράιπε. Οι άντρες αυτοί ήταν: οι Βρετανοί Πάτρικ Λη Φέρμορ, (P.L.F. ή Paddy) και Στάνλευ Μος, ο Γιώργης Τυράκης, ο Μανόλης Πατεράκης, ο Αντώνης Παπαλεωνίδας, ο Γρηγόρης Χναράκης, ο Αντώνης Ζωιδάκης, ο Δημήτρης Τζατζάς, ο Στρατής Σαβιολής, ο Νικόλαος Κόμης, ο Παύλος Ζωγραφιστός, ο Μιχάλης Ακουμιανάκης και ο Ηλίας Αθανασάκης.
Ο πρώτος που συνέλαβε την ιδέα της απαγωγής ήταν ο Βρετανός Πάτρικ Λη Φέρμορ. Στο σχεδιασμό της απαγωγής, τον βοήθησε ο Αρχηγός της Εθνικής Οργάνωσης Δολιοφθοράς Πληροφοριών ΕΟΔΠ Ηρακλείου-Λασιθίου, Μιχάλης Ακουμιανάκης. Είναι σημαντική η διήγηση του Μιχάλη Ακουμιανάκη για τα γεγονότα πριν την απαγωγή του Στρατηγού Κράιπε, διήγηση που εμπεριέχεται στο βιβλίο «Νύχτα Πήχτρα» της Ειρήνης Ταχατάκη και Γιώργου Καλογεράκη, στις σελίδες 123 ως 133.
Συγκεκριμένα για τα γεγονότα που έλαβαν χώρα πριν την απαγωγή, ο Μιχάλης Ακουμιανάκης αναφέρει :
«…πήρα γράμμα από τον Τομ, να συναντήσω τον P.L.F. στο χωριό Κασταμονίτσα. Ήταν αυτό προ της 7 Απριλίου. Όπως σχεδόν πάντα πήγα πεζοπορία εκεί. Συναντήθηκα εκεί και στο σπίτι του Ζωγραφάκη με όλην την παρέα του P.L.F., τον λοχαγό Στάνλεϋ Μος και τους υπολοίπους της παρέας κρητικούς. (Ο Μος γράφει στο βιβλίο του ότι πήγα στην Κασταμονίτσα με λεωφορείο). Τους γνώριζα σχεδόν όλους και για πρώτη φορά είδα τον Αντώνη Παπαλεωνίδαν. Στο σπίτι του Ζωγραφάκη ήτο όλη η οικογένεια και ο στενός συνεργάτης μας γιος της οικογενείας Κίμων Ζωγραφάκης, (έλαβε ενεργό μέρος στο σαμποτάζ της 7/6/42). Όλη η οικογένεια είχε προσφέρει πάντα μεγάλην βοήθεια στην αντίσταση και στις συμμαχικές αποστολές. Ένας γιος της οικογενείας, ο Ιωάννης Ζωγραφάκης, διδάσκαλος, είχε δικασθεί εις θάνατον με τους 4 άλλους κατηγορουμένους σε δίκη του Γερμανικού Στρατοδικείου στα Χανιά στις 25.10.43. Οι υπόλοιποι κατηγορούμενοι 17, αθωώθηκαν. Η οικογένεια Ζωγραφάκη ήτο μεγάλη πατριωτική οικογένεια, και προσέφερε ανεκτιμήτους υπηρεσίας στον αγώνα. Ήτο βράδυ και η οικογένεια είχε ετοιμάσει το βραδινό. Είμαστε αρκετοί και το φαγητό ήτο εξαιρετικό μαζί με το εκλεκτό κρασί κοκκινέλι.
Την επομένη το πρωί φύγαμε με τον P.L.F. από το σπίτι. Δεν είχαμε καθόλου μιλήσει τι με ήθελε. Περιπατώντας μου είπε ότι ο σκοπός του ταξιδίου ήτο να απαγάγει τον στρατηγό Μίλερ που έμενε στη Βίλλα Αριάδνη. Του είπα ότι ο Στρατηγός Μίλερ είχε φύγει τέλη Φεβρουαρίου δια το τείχος του Ατλαντικού προς επιθεώρησιν. Ο P.L.F. σταμάτησε να βαδίζει στο μονοπάτι που βρισκόμαστε. Με ρώτησε πάλι εάν είμαι βέβαιος γι’αυτό. Του απάντησα για την αλήθεια της αναχωρήσεως του Στρατηγού Μίλερ και συμπλήρωσα ότι ο νέος Στρατηγός είναι ο Κράιπε, Διοικητής της Μεραρχίας Κριμαίας. Εκεί, στο μέρος εκείνο της Ρωσίας έδωσε μάχες η Μεραρχία αυτή. Είχε φθάσει στην Κρήτη προ δύο μηνών περίπου. Προχωρούσαμε στα μονοπάτια. Περάσαμε το χωριό Βαρβάρους και από εκεί διασχίσαμε προς το νότιο μέρος του χωριού Σκαλάνι, περάσαμε τον αμαξιτό δρόμο και φθάσαμε έπειτα από πορεία 6 ωρών περίπου στο σπίτι μας που ήτο στο αμπέλι στη δυτική πλαγιά του λόφου. Από τον Βορρά είχαμε ωραία θέα του Ανακτόρου της Κνωσσού. Κατά την διαδρομήν μας είχαμε συζήτηση για πολλά θέματα.
Ξεκουρασθήκαμε εκεί. Βέβαια δεν είχαμε τίποτα να φάμε ή να πιούμε εκεί. Το σπίτι εχρησιμοποιείτο μόνον ως αποθήκη του αμπελιού.
Πήγα στο σπίτι μας που έμενε η οικογένειά μου, κοντά στη Βίλλα Αριάδνη. Η αδελφή μου Φιλία, μας ετοίμασε και μας έφερε φαγητό και κοιμηθήκαμε έξω κάτω από τις κουρμούλες του αμπελιού. Την επομένη το πρωί πήγαμε στο σπίτι μας δίπλα από την Βίλλα Αριάδνη. Καθίσαμε στο απομονωμένο δωμάτιο. Η πόρτα του έβλεπε προς τη Βίλλα Αριάδνη. Αφού ήπιαμε εκεί το πρωινό μας αρχίσαμε μετά τη ρακί με τους μεζέδες και τους ξηρούς καρπούς. Η γνώμη του Paddy ήτο να κάμομε την απαγωγή μέσα από την Βίλα Αριάδνη. Τον πληροφόρησα για τις δυσκολίες. Υπήρχε γύρω από την Βίλλα Αριάδνη, και μάλιστα έξω από τον κήπον των δένδρων, το ναρκοπέδιο με τα σύρματα, χωρίς ηλεκτρισμό, που περιέβαλλε την Βίλλα. Βέβαια δεν ήτο ανυπέρβλητο το εμπόδιο αυτό. Εγνώριζα και είχα πείρα που οι Γερμανοί είχαν τις διαβάσεις των στο ναρκοπέδιο αυτό. Η μεγάλη δυσκολία ήτο η διπλή φρουρά που υπήρχε επί εικοσιτετραώρου βάσεως γύρω από την Βίλλα. Δεν ήτο εύκολο εμπόδιο αυτό. Η είσοδος μέσα στη Βίλλα δεν ήτο δύσκολη. Γνώριζα καλά όλες τις εισόδους τους. Αφήσαμε το σχέδιο αυτό, και αφού μελετήσομε και άλλα σχέδια, θα καταλήγαμε σε οριστική απόφαση.
Είχαμε εξαιρετικό μεσημεριανό, που μας προσέφεραν στο σπίτι μας. Το ετοίμασαν η αδελφή μου Φιλία με την Ελένη Μανδαλενάκη.
Φύγαμε από το σπίτι ενωρίς το απόγευμα και βγήκαμε στο λόφο δυτικά της Βίλλας. Ο Paddy ήθελε να κατοπτεύσομεν την τοποθεσίαν της Βίλλας. Πήγαμε στο αγροτικό σπίτι της Κυβέλης Σεργίου. Έμενε στο σπίτι ο θείος της Μάρκος με την γυναίκα του…».
«…ουδείς γνώριζε τον ειδικό σκοπόν της αφίξεως στο Ηράκλειον του Paddy. Την επομένη απεκάλυψα στον Μανώλη Κόπακα τι θέλαμε να κάμομε. Ο Μανώλης Κόπακας απέρριψε την πρότασίν μου να συμμετάσχει στην απαγωγήν του Κράιπε. Μου είπε ότι «σε δουλειές που μυρίζουν αίμα Κρητικό» δεν θέλει να έχει συμμετοχήν. Δεν επέμεινα παραπέρα στην συμμετοχήν Κόπακα. Εξ’άλλου είχε αναλάβει την συγκέντρωσιν των πληροφοριών από Νομό Ηρακλείου και Λασιθίου από πολλούς πράκτορές μας και έλεγχον των πληροφοριών. Ήτο πολύ κοπιαστική δουλειά και είχε ανάγκη από πολύ προσοχή.
Απεφάσισα να πω την πρότασίν μου στον Ηλία Αθανασάκη. Ήτο σοβαρός και τολμηρός για τη δουλειά αυτή. Πράγματι εδέχθηκε και του τόνισα την εχεμύθειαν που έπρεπε να υπάρχει στην δουλειά αυτή. Ο Ηλίας δέχθηκε την πρότασίν μου και είχα εμπιστοσύνη σ’αυτόν. Του είπα ποιος ήτο ο προορισμός του. Στην στενήν παρακολούθησιν του αυτοκινήτου του Στρατηγού Κράιπε, δηλαδή τύπος αυτοκινήτου, χρωματισμός, διαδρομές πρωινές, μεσημβρινές, και νυκτερινές και ότι άλλη πληροφορία θα μπορούσε να συγκεντρώσει. Επίσης θα είχε καθημερινή συνεργασία με την αδελφή μου Φιλία.
Όπως έχω γράψει παραπάνω, κάθε βράδυ το προσωπικό της Βίλλας Αριάδνη πήγαινε στο σπίτι μας. Μερικές φορές όλο το προσωπικό, και συνήθως ο αριθμός των ήτο 2-3 άτομα. Ο σωφέρ του Κράιπε Άλμπερτ πήγαινε κάθε μέρα σχεδόν, εκτός εάν ο Στρατηγός διανυκτέρευε εκτός Βίλας Αριάδνη, αλλά πολύ σπάνια. Ως εκ τούτου ήτο εύκολο για την Φιλίαν να ρωτήσει τον οδηγόν που θα πήγαινε την επομένην και τι ώρα θα γύριζαν πίσω στη Βίλα. Υπήρξε πλήρης συνεργασία Φιλίας και Ηλία Αθανασάκη για τις κινήσεις του Στρατηγού Κράιπε. Για όλα αυτά κατετοπίζετο ο P.L.F. και συμφωνούσε απολύτως…».
«…φύγαμε και περάσαμε σε λίγη ώρα από τις Βενετσιάνικες καμάρες της Αγίας Ειρήνης. Ήταν πράγματι πολύ ωραίο το περιβάλλον εκεί. Ο Πάντυ μου είπε ότι είναι κατάλληλο μέρος για την απαγωγή. Υπέδειξε τότε για κρυψώνα και η παρουσία πολλών δένδρων δεξιά του δρόμου θα ήτο κατάλληλος τόπος για την επιχείρηση. Του απάντησα ότι την τελική απόφαση θα την πάρομε αφού δούμε και άλλα μέρη της διαδρομής. Προχωρήσαμε τον ανήφορον προς το καφενείο των Σπηλίων. Εις όλη αυτήν την διαδρομήν είδαμε πολλά μικρά και μεγάλα γερμανικά αυτοκίνητα. Δεν μας έκαναν καμμία εντύπωση.
Δεν σταματήσαμε στα καφενεία. Δεξιά ήτο το καφενείο του Κόκκινου. Ο γυιος του Μιχάλης ήτο από τους στενούς μου συνεργάτες. Νομίζω ότι την εποχή αυτήν είχε φύγει δια Κάιρον.
Προχωρήσαμε προς τον αμαξιτόν δρόμον. Στην περιοχην αυτήν δεν υπήρχε κάλυψις ούτε και κανείς οικισμός. Ήτο περίπου η ώρα δύο μετά μεσημβρίας και ο ήλιος ήτο πολύ δυνατός. Μια στιγμή είδαμε ένα μικρό αμάξι που ήτο όμοιο με εκείνο του Στρατηγού Κράιπε. Περνούσε από μπροστά μας και ο Paddy σήκωσε το χέρι του και χαιρέτισε τους στρατιωτικούς του αυτοκινήτου. Θυμούμαι μάλιστα ότι χαιρέτισε ο στρατιωτικός που ήτο δίπλα στον οδηγόν. Ασφαλώς ήταν ο Στρατηγός. Δεν τον γνώριζα προσωπικώς για να το βεβαιώσω.
Προχωρούσαμε προς την κατεύθυνσιν των Αρχανών. Ήτο πολύ ευχάριστη μέρα ανοιξιάτικη. Ο Πάντυ μου ζήτησε τσιγάρο. Είχα μαζί μου ελληνικά τσιγάρα, που τα λέγαμε «στούκας», κακής ποιότητος. Καθίσαμε στην πλαγιά του δρόμου και απολαμβάναμε την ομορφιά του τοπίου. Στο βάθος τα Λασιθιώτικα βουνά, τα βουνά «Δίκτη». Προσπάθησα να του δείξω περίπου την τοποθεσία του χωριού Κασταμονίτσα, αλλά η απόστασις και η ατμόσφαιρα ήταν μια δυσκολία.
Προχωρούσαμε και φθάσαμε στη διακλάδωση του δρόμου προς Αρχάνες. Ήτο κατάλληλο το μέρος για τον σχεδιασμόν της επιχειρήσεως. Είπα στον Πάντυ ότι ο Στρατηγός έρχεται από την Βίλλα Αριάδνη και προχωρεί προς τις Αρχάνες όπου το Στρατηγείο του. Συνήθως η διαδρομή αυτή γίνεται πρωί, μεσημέρι και βράδυ. Επαναλαμβάνεται η διαδρομή από Αρχάνες προς Βίλα Αριάδνη μεσημέρι και βράδυ. Πάντοτε κατά την διαδρομή της επιστροφής το αμάξι σταματά σχεδόν στη διακλάδωση, για να ελεχθεί ο δρόμος από την κυκλοφορία άλλων αυτοκινήτων. Ο δρόμος στο σημείο αυτό είναι πάντοτε σε μεγάλη κυκλοφορία, δηλαδή από Ηράκλειο προς αεροδρόμιον Καστελίου, στα χωριά Βιάννου, Εμπάρου, Πεζών, προς χωριά της Πεδιάδος, Επάνω Μεσσαράς.
Από υπολογισμό που κάμαμε τότε η περιοχή αυτή είχε ένα μεγάλο αριθμό στρατιωτών και μηχανοκινήτων μέσων, που εκινούντο από Ηράκλειον προς τις περιοχές αυτές. Ο ίδιος ο Πάντυ μελέτησε για πολλή ώρα το μέρος αυτό πηγαίνοντας επάνω κάτω στο σημείο αυτό. Κάμαμε τον πρόχειρο σχεδιασμό για την τοποθέτηση των ανδρών της ομάδος. Δεξιά και αριστερά του δρόμου και ακριβώς πάνω στην ένωσιν των δρόμων θα ετοποθετούντο κατά το ήμισυ οι άνδρες και μάλιστα ξαπλωμένοι στο έδαφος, ώστε να μην είναι ορατοί από τον δρόμο. Δυστυχώς δεν υπήρχαν δένδρα ακριβώς στο σταυροδρόμι αυτό για να δώσουν κάλυψη των ανδρών. Προχωρήσαμε περίπου πεντακόσια μέτρα προς την κατεύθυνσιν των Αρχανών. Του έδειξα μερικά σπίτια που εφαίνοντο στο βάθος του δρόμου. Ήσαν σπίτια του χωριού Κάτω Αρχανών, και περίπου χίλια μέτρα παραπέρα ευρίσκοντο αι Επάνω Αρχάνες όπου υπήρχε το κέντρον της περιοχής με περίπου τρεις χιλιάδες κατοίκους. Εκεί υπήρχε η έδρα του Στρατηγείου με τις άλλες βοηθητικές γι’αυτό υπηρεσίες. Αριστερά σχεδόν στην είσοδον της κωμοπόλεως και στην γωνία του πρώτου δρόμου υπήρχε το Στρατηγείον. Απέναντι ακριβώς από το Στρατηγείον στη δεξιά γωνία ήτο η λέσχη των Αξιωματικών και η αίθουσα για φαγητό. Απέναντι ακριβώς από τις δύο αυτές οικοδομές και στη δεξιά πλευρά του κυρίου δρόμου υπήρχε μια μεγάλη οικοδομή. Ήτο το γυμνάσιον της κωμοπόλεως. Είχε επιταχθεί από τους Γερμανούς και έμενε εκεί ένας ολόκληρος λόχος ο οποίος αποτελούσε την φρουράν ασφαλείας του Στρατηγείου. Εις όλην την κωμόπολιν υπήρχαν επιταγμένα σπίτια από τους Γερμανούς. Ήτο έδρα Τάγματος, αλλά και διαφόρων άλλων υπηρεσιών.
Αφού ανέπτυξα τα ανωτέρω στον Πάντυ, προσδιορίσαμε το σημείο όπου θα τοποθετούσαμε τον παρατηρητή προς Αρχάνες και θα παρακολουθούσε την διέλευσή του προς την κατεύθυνση του σταυροδρομίου. Είναι αλήθεια ότι δεν μπορούσαμε εκείνη την στιγμήν να προσδιορίσουμε τον τρόπο σηματοδοτήσεως για το αμάξι του Στρατηγού. Υπήρξε μία σκέψις, ένα κάρρο με άλογα και μεθυσμένο καραγωγέα. Θα είχε πιάσει σχεδόν ολόκληρο το πλάτος του δρόμου. Έτσι αναγκαστικά το αυτοκίνητο του στρατηγού θα σταματούσε και θα συνεχίζετο η υπόλοιπος σχεδιασμένη επιχείρησις της απαγωγής. Σχεδόν αμέσως το εγκαταλείψαμε το σχέδιο αυτό. Άλλο σχέδιο ήτο να γίνει η απαγωγή ακριβώς στο σταυροδρόμι. Η ειδοποίησις προς τους Πάτρικ και Μος της αφίξεως του Στρατηγού θα εγίνετο με ηλεκτρικό κουδούνι και θα υπήρχε σύνδεσις από το σημείο που θα ευρίσκετο ο Ηλίας Αθανασάκης μέχρι το σταυροδρόμι όπου εκεί κοντά θα υπήρχε το κουδούνι. Τελικά εγκατελείφθη και αυτό το σχέδιο. Το τελικό σχέδιο ήτο και εφηρμόσθη με ηλεκτρικούς φακούς…».
«…την επομένη το πρωί ο Paddy ετοιμάστηκε για την επιστροφήν του στου Σηφογιάννη τη μάνδρα. Μιλήσαμε για προβλήματα της επιχειρήσεως. Με παρακάλεσε να βρω δυο Γερμανικές Στρατιωτικές στολές τις οποίες θα χρησιμοποιούσεν στην απαγωγή. Ετοιμάσθηκε για αναχώρηση με τον Ηλία Αθανασάκη για του Σηφογιάννη τη μάνδρα, πάνω από το χωριό Κασταμονίτσα, όπου παρέμενε ο Λοχαγός Μος με τα υπόλοιπα μέλη της ομάδος.
Είχα συνομιλήσει με τον Ηλίαν Αθανασάκη για τον τόπον της απαγωγής και το σχέδιο που είχαμε κάμει με τον Paddy. Του είπα ότι με την επιστροφήν του από του Σηφογιάννη τη μάνδρα θα επισκεφθούμε μαζύ το μέρος όπου σχεδιάζαμε με τον Paddy την απαγωγή.
Μετά αναχώρησαν ο Paddy και ο Ηλίας Αθανασάκης προς του Σηφογιάννη τη μάνδρα, όπου συναντήθηκαν με την υπόλοιπη ομάδα. Έφθασαν εκεί το απόγευμα της 16ης Απριλίου, ημέρα του Πάσχα. Συναντήθηκαν με τον Μος και την υπόλοιπη ομάδα. Επίσης υπήρχαν εκεί δύο Ρώσοι. Είχαν δραπετεύσει από το πλησίον Αεροδρόμιον Καστελλίου, όπου υπήρχαν και 80 περίπου άλλοι αιχμάλωτοι Ρώσσοι.
Εκεί στου Σηφογιάννη τη μάνδρα είχαν ετοιμάσει το αρνί της σούβλας, άφθονο κρασί και ότι άλλο ήθελαν για τον εορτασμό της Αναστάσεως. Ήλθαν όλοι σε ενθουσιασμό και κέφι και αφού ήπιαν αρκετό κρασί και έφαγαν το σουβλιστό αρνί, άρχισαν οι μαντινάδες και τα παλιά τραγούδια. Δεν έλειψαν οι πυροβολισμοί για τον εορτασμό της Αναστάσεως. Μάλιστα όπως έμαθα αργότερα χόρεψαν αρκετά κρητικούς χορούς και το γλέντι πέρασε τα μεσάνυχτα με τον καλύτερο τρόπο. Στην παρέα αυτή είχαν περάσει και δύο Ρώσσοι, ο Ιβάν και ο Βασίλης. Είχαν δραπετεύσει από το αεροδρόμιο Καστελλίου όπου υπήρχαν περί τους 80 Ρώσσους αιχμαλώτους. Οι δραπέτες αυτοί Ρώσοι συμμετείχαν στη διασκέδαση αυτή και τραγούδησαν τα περίφημα παλαιά ρωσικά τραγούδια. Ο Μπιλ Μος μιλούσε ρωσσικά. Η μητέρα του ήτο πριγκίπισσα Ρωσίδα και η παιδική του γλώσσα ήτο Ρωσική. Αυτός ανέπτυξε μαζί τους στενές σχέσεις και είχε αποφασίσει να τους χρησιμοποιήση αργότερα για την φυγάδευσιν των υπολοίπων Ρώσσων αιχμαλώτων από το αεροδρόμιο Καστελλίου.
Οι μόνοι που γνωρίζαμε τον σκοπόν της αποστολής αυτής, δηλαδή την απαγωγήν του Γερμανού Στρατηγού Κράιπε, ήσαν οι Άγγλοι Paddy, Moς και εγώ. Εκεί στου Σηφογιάννη την μάντρα την ημέρα αυτή απεκάλυψαν τον σκοπόν της αποστολής των στους Μανώλη Πατεράκη και Γιώργο Τυράκη, οι οποίοι το απεδέχθησαν με μεγάλο ενθουσιασμό…».
* Ο Γεώργιος Α. Καλογεράκης είναι δρ. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, διευθυντής Δημοτικού Σχολείου Θραψανού Πεδιάδος