Οι ανάγκες του στρατού κατοχής, για στέγαση στρατιωτών, υπηρεσιών, αποθηκών πυρομαχικών, υγειονομικού υλικού, εφοδίων, ανταλλακτικών αεροπλάνων κ.α. οδήγησαν τον Φρούραρχο Ηρακλείου, υπακούοντας σε διαταγή του γερμανού Στρατηγού Διοικητή Κρήτης Αντρέ, να διατάξει την εκκένωση των χωριών Σκλαβεροχώρι και Γαλενιανώ, που βρίσκονταν δυτικά και πλησίον του αεροδρομίου Καστελλίου. Για να δικαιολογήσουν οι κατακτητές την απομάκρυνση των κατοίκων και τη δημιουργία νεκρής ζώνης, επικαλέστηκαν λόγους υγείας των στρατιωτών του αεροδρομίου Καστελλίου. Ημερομηνία της διαταγής εκκένωσης, η 11η Μαΐου 1942. Οι κάτοικοι εγκατέλειψαν τα σπίτια τους και έγιναν πρόσφυγες, καταφεύγοντας ως το τέλος του πολέμου σε γειτονικά χωριά, σε στάβλους, σε αποθήκες, σε παραπήγματα, στην ύπαιθρο και η περιοχή κηρύχτηκε νεκρή ζώνη. Η διαταγή εκκένωσης αναφέρει :
´Εκκένωσις των χωρίων Σκλαβεροχώρι και Γαλενιανά
Δια λόγους υγείας επιβάλλεται η εκκένωσις του χωρίου Σκλαβεροχώρι. Το Σκλαβεροχώρι συνίσταται εν μέρει από ακατοίκητα ερείπια, πολύ ακάθαρτα άτινα γίνονται εστίαι μυών. Μία εις ένα τόσον μικρόν μέρος συγκέντρωσις ακαθαρσιών, κόπρου και μικροβίων, είναι ένας διαρκής κίνδυνος μολύνσεως δια τους πλησίον ευρισκομένους στρατιώτας. Το Σκλαβεροχώρι έχει περίπου 85 κατοίκους, οίτινες ευκόλως δύνανται να μεταφερθούν εις τα πλησίον κείμενα χωρία. Εις τα Γαλενιανά πρόκειται περί τριών καλυβών αίτινες δέον να κατεδαφισθούν επίσης. Ευαρεστήθητε να παρακινήσετε την εκκένωσιν των δύο τούτων μερών αμέσως και να εξασφαλίσετε όπως η εκκένωσις έχει περατωθή μέχρι 25 Μαΐου. Δια σχετικάς λεπτομερίας δέον να έλθη εις επαφήν ο αρμόδιος Δήμαρχος μετά του εν Καστελλίω Διοικητού του αεροδρομίουª.1
Ο Φρούραρχος Ηρακλείου δίδει οδηγία να μεταφερθούν οι κάτοικοι στα πλησιέστερα χωριά της περιοχής. Στην πρώτη διαταγή του Φρουράρχου της 11ης Μαΐου 1942, οι κάτοικοι δεν υπακούν. Ο διορισμένος από τις αρχές κατοχής Νομάρχης Ηρακλείου Ιωάννης Πασσαδάκης, με εγκύκλιο που στέλνει στην Υποδιοίκηση Χωροφυλακής Καστελλίου και στον Πρόεδρο της Κοινότητας Βαρβάρων, ενημερώνει για τη διαταγή εκκένωσης των χωριών Σκλαβεροχώρι και Γαλενιανώ, ζητώντας τη συνδρομή τους στην απομάκρυνση των κατοίκων. Προτείνει την επίταξη οικημάτων των χωριών υποδοχής των κατοίκων του Σκλαβεροχωρίου και Γαλενιανού, προβάλλοντας ταυτόχρονα το παράδειγμα της εκκένωσης του Τυμπακίου.
«Ηράκλειον 15/5/1942
Εξαιρετικώς επείγον
Προς Την Υποδιοίκησιν Χωροφυλακής Καστελλίου Π/δος
Το Φρουραρχείον δια της 11/5/42 διαταγής του διατάσσει την εκκένωσιν των συνοικισμών Σκλαβεροχώρι και Γαλενιανό. Εντελόμεθα άμα τη λήψει της παρούσης όπως παραλάβητε τον Πρόεδρον της Κοινότητος Βαρβάρων Καστελλίου και μεταβήτε και συνενοηθήτε μετά του Διοικητού του αεροδρομίου Καστελλίου Π/δος δια την εκκένωσιν ταύτην. Τούτον δέον να γίνη αμέσως διότι το Φρουραρχείον τάσσει προθεσμίαν εκκενώσεως μέχρι της 25 Μαΐου ε.ε. Αι ολίγαι καλύβαι του συνοικισμού Γαλενιανό δέον να κατεδαφισθώσιν διότι είναι εστίαι μολύνσεως.
Οι κάτοικοι του Σκλαβεροχωρίου και Γαλενιανού να μεταφερθούν εις τα πέριξ χωρία. Φροντίσετε όπως επιτάξητε μερικά οικήματα προς στέγασιν αυτών και χωρίσετε τας άνω οικογενείας αναλόγως από ολίγας εις έκαστον χωρίον. Ειδοποιήσητε τους Προέδρους των πέριξ Κοινοτήτων ότι είναι υποχρεωμένοι να δεχθούν έκαστος μερικάς οικογενείας όπως εδέχθησαν όλαι αι πέριξ του Τυμπακίου Κοινότητες τους κατοίκους του εκκενωθέντος Τυμπακίου. Συνιστώμεν δραστηριότητα εις την εκτέλεσιν της άνω διαταγής του Φρουραρχείου και αναφέρητε εκτέλεσιν αυτού.
Ο Νομάρχης»2.
Οι πραγματικοί λόγοι εκκένωσης των χωριών Σκλαβεροχώρι και Γαλενιανώ περιγράφονται με γλαφυρότητα από κατοίκους των χωριών, που ζήσανε αυτό το γεγονός. Δεκάδες μαρτυρίες έχουν καταγραφεί. Παραθέτουμε αυτούσιες τις παρακάτω δύο μαρτυρίες :
«…εγώ εγεννήθηκα το 1922. Το σπίτι μας ήτανε στο Γαλανιανώ. Ο πατέρας μου ο Μιχάλης ο Φαρσάρης εφύτευγε κήπους για να τα βγάλομε πέρα. Η μάνα μου η Ερήνη έπρεπε να πηγαίνει στσι γερμανούς να πλύνει ρούχα. Επήγαινα όμως εγώ, που ήμουνε δεκαεννιά χρονώ. Θυμούμαι το Πρόεδρο του Βαρβάρου, που ήρθε στο σπίτι μας και είπε τση μάνας μου να πηγαίνει να πλύνει ρούχα. Στο Καρδουλιανώ, στο σπίτι του Μπαλτζή. Το’χανε επιτάξει οι γερμανοί. Το Πρόεδρο τον ελέγανε Πλυτά. Μια μέρα ήρθε πάλι στο χωριό στο Γαλανιανώ. Ήσυρνε και ένα δυο χωροφυλάκους, εδικούς μας.
Από το σταθμό του Καστελλίου. Το χωριό μας είχε τέσσερα-πέντε σπίθια. Και μας ε λένε ότι πρέπει να φύγομε γιατί θα τα γκρεμίσουνε. Και που θα πάμε ; Όπου μπορείτε, μας είπε ο Πλυτάς. Επήγε ο πατέρας μου κι έφτιαξε μια καλύβα στσι Μύλους. Κι εμέναμε όλη τη κατοχή στη καλύβα. Βλέπαμε κάθε μέρα να δούμε ανέ μας ε γκρεμίσουνε το σπίτι. Κι ήτανε ο πατέρας με τη μάνα μου πολύ στενοχωρημένοι. Δε μας το γκρεμίσανε όμως. Κανένα σπίτι του Γαλενιανού δεν εγκρεμίσανε. Εφέρανε και εγεμίσανε τα σπίθια διάφορε πράματα. Στου πατέρα μου το σπίτι εβάλανε φάρμακα. Γιατί στα δέματα που εξεφορτώσανε, εθωρούσαμε κι είχανε απάνω κόκκινους σταυρούς. Και μας είπε ένας ότι είναι φάρμακα. Μετά που εφύγανε οι γερμανοί εξαναγυρίσαμε στο σπίτι μας στο χωριό…»3
«…όλοι οι χωριανοί εφύγαμε από το χωριό. Το Σκλαβεροχώρι. Εγώ ήμουνε μικρό κοπέλι. Εγεννήθηκα το 1929 και ήμουνε δεκατριώ χρονώ. Δεν επόμεινε κανείς. Επήγανε οι πατεράδες μας κι εκάνανε καλύβες και εμέναμε όλα τα χρόνια τση κατοχής. Εμείς εμέναμε σε μια καλύβα στσι Μύλους και σε και σε μια σπηλιά στο Στρατοπούλι. Δεν εμάθαμε ποτέ γιατί μας εδιώξανε. Στο δικό μας το σπίτι εβάλανε βόμβες. Όταν εφύγανε οι γερμανοί κι εγυρίσαμε στο σπίτι μας εβρήκαμε μια βόμβα μέσα. Την επήρανε άλλοι χωριανοί κι εβγάλανε τη σεντίτιδα. Στο σπίτι του Αγγουριδομανόλη εφέρανε κοινές γυναίκες, για τσι στρατιώτες τους και τσι σπιτώσανε. Στο σπίτι του Αγγουριδογιώργη είχανε τα πλυντήρια. Στο σπίτι του Αγγουριδομιχάλη εκάνανε τα μαγειρεία. Εφτιάξανε και τρεις μεγάλες παράγκες κι εξωμένανε οι γερμανοί στρατιώτες. Θυμούμαι όταν εφεύγανε και βάλανε στις γωνιές των παραγκών βενζίνη. Μετά με ένα πιστόλι για φωτοβολίδες εσημαδέψανε τη βενζίνη, επήρε φωθιά και τσι κάψανε. Ήτανε πολλοί γερμανοί στο Σκλαβεροχώρι. Εγώ εδούλευγα στα μαγειρεία ντως…».4
Μεταξύ των χιλιάδων εγγράφων που περιέχονται στο Αρχείο γερμανικής Στρατιωτικής Διοικήσεως Κρήτης, που φυλάσσεται στο Ιστορικό Αρχείο Κρήτης στα Χανιά, βρίσκεται και το παρακάτω έγγραφο της Διοίκησης Χωροφυλακής Ηρακλείου. Ο Διοικητής, Υπομοίραρχος και διορισμένος των αρχών κατοχής Ιωάννης Πολιουδάκης, κάνει γνωστό στον Νομάρχη Ηρακλείου Εμμανουήλ Ξανθάκη τους συμμαχικούς βομβαρδισμούς που δέχτηκε η πόλη αλλά και η ύπαιθρος του νομού (καθώς και τα αποτελέσματα αυτών των βομβαρδισμών), το χρονικό διάστημα από Απρίλιο ως Σεπτέμβριο 1942.
Μια κρίσιμη χρονικά περίοδο, όπου οι επιχειρήσεις στο μέτωπο της Κυρηναϊκής βρισκόταν στο αποκορύφωμά τους, με τα στρατεύματα του Στρατάρχη Ρόμελ να δίνουν τον ύστατο αγώνα για κατάληψη της Αιγύπτου. Στόχοι των συμμαχικών βομβαρδισμών, όπως προκύπτουν από την ανάγνωση του εγγράφου, ήταν το Ηράκλειο (λιμάνι και αεροδρόμιο), καθώς επίσης το Καστέλλι Πεδιάδος (αεροδρόμιο) και τα χωριά Πισκοπιανό και Μάλλια.
Το έγγραφο δεν περιέχει πληροφορίες για βομβαρδισμούς στην περιοχή του Τυμπακίου, όπου βρίσκονταν το αεροδρόμιο που κατασκεύαζαν πυρετωδώς οι Γερμανοί και που το παραπάνω διάστημα Απριλίου-Σεπτεμβρίου 1942 βομβαρδίστηκε κι αυτό ανηλεώς από τη συμμαχική αεροπορία.
Το έγραφο του Ιωάννη Πολιουδάκη προς τη Νομαρχία Ηρακλείου αναφέρει :
«Εν Ηρακλείω τη 5 Ο/βρίου 1942
ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑΝ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ
ΕΝΤΑΥΘΑ
Λαμβάνω την τιμήν εις εκτέλεσιν προφορικής διαταγής Υμών, ν’αναφέρω ότι, από της καταλήψεως της Νήσου παρά των Γερμανικών Στρατευμάτων μέχρι σήμερον ερρίφθησαν εις διαφόρους περιφερείας του Νομού Ηρακλείου βόμβαι παρ’Αγγλικών Αεροπλάνων, έχουσαι ως αποτέλεσμα τον θάνατον ή τον τραυματισμόν των κάτωθι ατόμων
1) Την νύκτα της 29-30 Μαΐου ε.ετ. έξωθι του χωρίου Πισκοπιανό-Πεδιάδος, με αποτέλεσμα τον φόνον του Δημητρίου Αντωνίου Παρλαμά και τον τραυματισμόν του Μιχαήλ Εμμανουήλ Μουντράκη κατοίκων Πισκοπιανού, επίσης εφόνευσαν ένα βουν και μίαν αγελάδα μετά του μόσχου της.
2) Την 16-17 Απριλίου ε.ετ. 8 βόμβαι έξωθι του χωρίου Μάλια με αποτέλεσμα τον θάνατον του Ευαγγέλου Ιωάν. Δερμιτζάκη κατοίκου Μαλλίων και τον τραυματισμόν 3 ατόμων των οποίων τα ονοματεπώνυμα εισί άγνωστα.
3) Την 13-14 Ιουνίου ε.ετ. εν τη ενταύθα Πόλει ερρίφθησαν 5 βόμβαι α) Επί της οδού Ιωάννου Μεταξά εις την οικίαν Μιχαήλ Καβαλλάκη β) Θερινόν κινηματογράφον «Απόλλων» γ) Επί της οδού Καγιαμπή εις οικίαν Εμμ. Ξανθάκη της οποίας η στέγη κατέρρευσεν δ) Επί της οδού Κουρμούληδων εις τας οικίας Κων/νου Κουβίδου και Ιωσήφ Φραγκουλάκη και ε) Έναντι οδοντοϊατρείου Λογιάδου επί της οδού Αγίου Μηνά, τραυματισθέντων ελαφρώς των α) Εμμ. Ξανθάκη β) Ουρανία Εμμ. Ξανθάκη γ) Βασιλείου Ι. Βαρούχα δ) Ζαχαρία Δασκαλάκη και ε) Κατίνα αγνώστου επωνύμου ήτις ανεχώρησεν αμέσως δι’άγνωστον διεύθυνσιν. Υλικαί ζημίαι ελάχισται επροξενήθησαν
4) Την 10-11 Ιουλίου ε.ετ. εις την περιφέρειαν Καστελλίου Πεδιάδος, με αποτέλεσμα τον φόνον 5 ατόμων α) Εμμανουήλ Αγγουριδάκη του Νικ. κατοίκου Σκλαβεροχωρίου-Πεδιάδος β) Αικατερίνης Ν. Παπαδάκη κατοίκου Γαλενιανού Πεδιάδος γ) Εμμ. Κ. Μαρκογιαννάκη κατοίκου Σκλαβεροχωρίου-Πεδιάδος δ) Ανθή χήρα Κων/νου Σέγκου κατοίκου Καρδουλιανού-Πεδιάδος
ε) Αγγελική σύζ. Εμμ. Εργαζάκη κατοίκου Βαρβάρου Πεδιάδος, ελάχιστοι υλικαί ζημίαι επροξενήθησαν.
5) Την 24-25 Ιουλίου ε.ετ. εις την περιφέρειαν του Συνοικισμού Αγίου Ιωάννου Ηρακλείου με αποτέλεσμα τον τραυματισμόν α) των Φωτούλας θυγ. Χρ. Ζαμπετάκη και β) Θεοδώρας Χρ. Ζαμπετάκη κατοίκων Αγίου Ιωάννου και την καταστροφήν ελαιώνος και οικιών
6) Την 25-26 Ιουλίου ε.ετ. εις συνοικισμούς Κατσαμπά και Φορτέτσας με αποτέλεσμα τον φόνον α) των Σπυρίδωνος Κυριακάκη ή Βλάχου κατοίκου Κατσαμπά και β) Μιχαήλ Νταγιάση κατοίκου Φορτέτσας και τον τραυματισμόν των α) Εμμανουήλ Πουλάκη κατοίκου Κατσαμπά και β) Κων/νου Νταγιάση κατοίκου Φορτέτσας, υλικαί ζημίαι επροξενήθησαν εις ελαιόδενδρα
7) Την αυτήν νύκτα εις Συνοικισμόν Γάζη, άνευ θυμάτων, προξενήσασαι μόνον υλικάς ζημίας εις αμπελώνας και ελαιόδενδρα
8) Την 21-22 Αυγούστου ε.ετ. εις το προάστιον Φορτέτσας με αποτέλεσμα τον φόνον των α) Ελένης συζ. Μιχαήλ Πουλή κατοίκων Αγίου Ιωάννου και β) τον τραυματισμόν του Νικολάου Σκαρβέλη κατοίκου Μεσαμπελή, υλικαί ζημίαι επροξενήθησνα εις ελαιόδενδρα και αμπέλους
9) Την 1-9-42 και ώραν 18.30 εις τον λιμένα της ενταύθα Πόλεως φονευθέντων των α) Νικολάου Σταμπουλή κάτοικος Κατσαμπά β) Μιχαήλ Α. Ιατρίδης κάτοικος Ηρακλείου γ) Αντώνιος Καρεφυλάκης ή Κουμπαράκης κάτοικος Ηρακλείου και δ) Εργάτης αγνώστου ταυτότητος εκ Πειραιώς και ετραυματίσθησαν οι α) Γιανουδάκης Εμμανουήλ του Νικολάου κάτοικος Χρυσοπηγής β) Γενετζάκης Δημήτριος του Γεωργίου κάτοικος Ηρακλείου
γ) Ψαράκης Χαρίδημος του Μιχαήλ κάτοικος Ηρακλείου δ) Κουμιώτης Παναγιώτης του Απόστολου κάτοικος Ηρακλείου ε) Πυρομάλης Μηνάς του Εμμανουήλ κάτοικος Ηρακλείου στ) Φανουράκης Νικόλαος του Ιωάννου κάτοικος Άκρη-Τάμπηας ζ) Γιαμπάνης Ιωάννης του Αντωνίου κάτοικος Άνδρου Κυκλάδων. Ωσαύτως ετραυματίσθησαν ελαφρώς οίτινες αφού επεδέθησαν τα τραύματά των ανεχώρησαν δι’άγνωστον διεύθυνσιν
10) Την 29-9-42 εν τη ενταύθα Πόλει ερρίφθησαν 5 βόμβαι με αποτέλεσμα
Ι) την κατάρρευσιν τελείως της οικίας της Ερασμίας συζ. Εμμανουήλ Σπινθουράκη οδός Βλαστών και τον φόνον των υπηρετριών αυτής α) Φιλίας θυγ. Ευαγγέλου Ανδρουλάκη εξ Ηρακλείου και β) Άννης Σφακιανάκης κατοίκου Νίθαυρης-Ρεθύμνης
2) Την κατάρρευσιν τελείως της οικίας της Μαρίας χήρας Μιχαήλ Γεωργιάδου οδός Βλαστών και τον φόνον των θυγατέρων αυτής α) Ερασμίας β) Ελένης και γ) της υπηρετρίας αυτής Ειρήνης Στεφάνου Βλασάκη κατοίκου Αστρακών Πεδιάδος
3) Την κατάρρευσιν της οικίας του Γεωργίου Μαυροειδή επί της οδού Αγιοστεφανιτών
4) Την κατάρρευσιν της οικίας του Ιωάννου Χριστάκη επί της οδού Αγιοστεφανιτών
5) Την κατάρρευσιν της αποθήκης Αριστ. Αντ. Μιχελιδάκη επί της οδού Βλαστών
6) Την ημικατάρρευσιν της οικίας της Πηνελόπης χήρας Π. Μαθιουδάκη επί της οδού Χάνδακος
7) Την κατάρρευσιν της οικίας του Αντωνίου Γεωργίου Μαθιουδάκη επί της οδού Ανδρέου Κρήτης και τον φόνον των α) Αντωνίου Γ. Μαθιουδάκη και β) Μαρίας Αλεξ. Ψαράκη.
Επίσης ετραυματίσθησαν άτομα τινά ελαφρώς τα ονοματεπώνυμα των οποίων δεν εξακριβώθησαν διότι αφού επιδέθησαν ανεχώρησαν δι’άγνωστον διεύθυνσιν…».5
Στις 11 Μαΐου 1942, με διαταγή του ο Φρούραρχος Ηρακλείου, διατάσσει την εκκένωση των χωριών Σκλαβεροχώρι και Γαλενιανώ Πεδιάδος, δυτικά του πολεμικού αεροδρομίου Καστελλίου. Οι κάτοικοι αναγκάζονται και φτιάχνουν καλύβες έξω από τα χωριά τους. Αυτή η διαταγή σημάδεψε τη ζωή του Εμμανουήλ Μαρκογιαννάκη, της γυναίκας του Αικατερίνης Παπαδάκη και του δεκατριάχρονου γιου τους Γεωργίου. Ο Μανόλης Μαρκογιαννάκης με τη γυναίκα του Αικατερίνη και τον γιο τους Γεώργιο, μένουν σε μια σπηλιά έξω από το χωριό Γαλενιανώ, στη θέση Στρατοπούλι. Τη νύχτα της 10ης Ιουλίου 1942, συμμαχικά αεροπλάνα βομβαρδίζουν το αεροδρόμιο Καστελλίου. Αυτό αναφέρεται και στο παραπάνω έγγραφο του Ιωάννη Πολιουδάκη. Μια βόμβα πέφτει στην είσοδο της σπηλιάς που έχει καταφύγει ο Μανόλης Μαρκογιαννάκης με τη γυναίκα του Αικατερίνη και τον γιο τους Γεώργιο. Ο Μανόλης Μαρκογιαννάκης και η γυναίκα του Αικατερίνη, σκοτώνονται από το ίδιο βλήμα της βόμβας. Διαπέρασε τον Μανόλη και καρφώθηκε στην Αικατερίνη. Ο γιος τους Γεώργιος, δεκατριών χρονών, βρισκόταν στo πλάι της μητέρας του. Το βλήμα της βόμβας δεν τον χτύπησε. Ο ίδιος διηγείται :
«…ο πατέρας μου αγαπούσε πολύ τη γυναίκα του και μάνα μου Κατερίνη. Πάντοτε της έλεγε μια μαντινάδα. Την ίδια. Τη θυμούμαι ακόμη. Ήθελε να πιει, να βγει στο κέφι, να πει τη μαντινάδα. Στη στενοχώρια του, πάλι ήλεγε την ίδια μαντινάδα. Κι έλεγε η μαντινάδα :
Ομάδι να ποθάνομε, μαζί να βγει η ψυχή μας
κι αγκαλιασμένο να βρεθεί, στον Άδη το κορμί μας
Κι ήρθε ο πόλεμος με τσι γερμανούς. Και σκοτωθήκανε μαζί ο πατέρας με τη μάνα μου από τα βλήματα μιας βόμβας. Στο Στρατοπούλι. Απάνω από τη σπηλιά αναμεσής σε δυο χαράκια. Εφοβούντανε η μάνα μου τσι βόμβες κι είχε αγκαλιάσει τον πατέρα μου. Εγώ στο πλάι τση μάνας μου. Τότες εκούσαμε τη φοβερή έκρηξη. Η βόμβα ήπεσε στην άκρα τση σπηλιάς. Κι άκουσα τη μάνα μου κι αναστέναξε. Εξάνοιξά τη κι είδα το πρόσωπό τση πεσμένο δεξά. Το ίδιο και του πατέρα μου. Με λούσανε τα αίματα. Δεν εμίλησα. Ήθελα να φωνάξω μα δεν εμπόρουνα. Και εβγήκε αληθινή η μαντινάδα. Μετά αρχίξανε τα βάσανά μου. Μέσα στη κατοχή. Μοναχός μου κι έρημος… ª.6
1 Αρχείο Γερμανικής Στρατιωτικής Διοικήσεως Κρήτης, ΑΓΣΔΚ, Φ3Β, υποφ. 5δ΄, αριθ. 657, 11 Μαΐου 1942. Τα χωριά Σκλαβεροχώρι, Γαλενιανώ και Βαρβάρω (σημερινός Αρχάγγελος), αποτελούσαν μία Κοινότητα τα χρόνια της κατοχής. Πρόεδρος της Κοινότητας ήταν ο Παναγιώτης Πλυτάς. Διοικητής του αεροδρομίου Καστελλίου ήταν ο Ταγματάρχης Τροστ.
2 Αρχείο Γερμανικής Στρατιωτικής Διοικήσεως Κρήτης, Φ3Β, υποφ. 5δ΄, αριθ. 651, 15 Μαΐου 1942.
3 Μαρία Φαρσαράκη-Παγωνάκη, απομαγνητοφωνημένη συζήτηση, Καστέλλι 20 Ιουνίου 2014.
4 Μαρκογιαννάκης Γεώργιος του Εμμανουήλ, απομαγνητοφωνημένη συζήτηση, Σκλαβεροχώρι, 15 Ιουλίου 2016.
5 Αρχείο γερμανικής Στρατιωτικής Διοικήσεως Κρήτης, ΑΓΣΔΚ, Φ5α, δεσμίς 5α, αριθ. 146-147.
6 Γεώργιος Μαρκογιαννάκης, απομαγνητοφωνημένη συζήτηση, Σκλαβεροχώρι, 20 Αυγούστου 2002.
*Ο Γεώργιος Α. Καλογεράκης είναι δρ Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, διευθυντής Δημοτικού Σχολείου Θραψανού Πεδιάδος