Στις 8 Απριλίου 2021, στο περιοδικό LIFO, (www.lifo.gr), διαβάσαμε τη συνέντευξη του καθηγητή Χάγκεν Φλάισερ στον Θοδωρή Αντωνόπουλο, με αφορμή την επέτειο των 80 χρόνων από τη γερμανική εισβολή στην Ελλάδα. Τον καθηγητή Χάγκεν Φλάισερ που έχει θητεύσει στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ο Θοδωρής Αντωνόπουλος παρουσιάζει στο εισαγωγικό του σημείωνα ως «ο πλέον γνωστός μελετητής και ιστορικός για τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και την κατοχή στην Ελλάδα». Δύο παράγραφοι της συνέντευξής του αφορούν την Κρήτη και έχουν ως εξής :
«…ενθυμούμενοι ωστόσο τη δίκη των διοικητών της κατεχόμενης Κρήτης στην Παλιά Βουλή το ’46, οι ντόπιοι, που τόσα είχαν υποφέρει, μού λέγανε, όταν δίδασκα μια δεκαετία στο Ρέθυμνο, ότι ο επίσης εκτελεσθείς Μπρούνο Μπρόγιερ, ο μακροβιότερος όλων στο αξίωμα, «ήτανε καλόβολος στο πλαίσιο των δυνατοτήτων του». Αυτό μου το επιβεβαίωσαν και βετεράνοι της Αντίστασης, από τον Μανόλη Πατεράκη, έναν από τους απαγωγείς του στρατηγού Κράιπε, μέχρι τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη που ήταν και μάρτυρας στη δίκη: «είχε σώσει κόσμο», λέγανε. Πιθανόν κιόλας ο Μπρόγιερ που είχε καταδικαστεί από το στρατοδικείο μόνο με 3:2 ψήφους, να γλίτωνε την εκτέλεση.
Αλλά απροσδόκητα, στις 1/4/46, πεθαίνει ο Γεώργιος Β’ που θα μπορούσε να απονείμει χάρη μετατρέποντας την ποινή σε ισόβια. Τον διαδέχθηκε ο Παύλος ο οποίος –το γνωρίζω– εμποδίστηκε από τη Φρειδερίκη να υπογράψει, μη νομίζει ο «κόσμος» πως εκείνη μεσολάβησε υπέρ του Μπρόγιερ (η Φρειδερίκη, εγγονή του Κάιζερ, πριν από τον γάμο της είχε ενταχθεί στη χιτλερική νεολαία BdM). Ουσιαστικά δηλαδή τον «θυσίασε» για να διασώσει τη δική της φήμη! Εκτελέστηκαν και δύο άλλοι για τους οποίους υπήρχε γενική ομοφωνία, ο πολύ σκληρός στρατηγός Μίλερ και ένα ανθρωπόμορφο τέρας, ο λοχίας Φριτς Σούμπερτ, που ούτε η Κόλαση δεν τον ήθελε…».
Η δίκη των διοικητών της κατεχόμενης Κρήτης που αναφέρει ο Φλάισερ ήταν η δίκη των δύο από τους πέντε διοικητές του «Φρουρίου Κρήτης», των Μπρόγερ και Μύλλερ. Ο Φλάισερ για τον Μπρούνο Μπρόγερ τονίζει, βάζοντας σε εισαγωγικά ότι του Κρήτες του έλεγαν πως «ήτανε καλόβολος στο πλαίσιο των δυνατοτήτων του». Ακόμη ότι ο Αντιστασιακό Μανόλης Πατεράκης και ο πρώην Πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Μητσοτάκης του έλεγαν μεταξύ άλλων για τον Μπρόγερ ότι «είχε σώσει κόσμο».
Ο Χάγκεν Φλάισερ στην συνέντευξή του:
α) Διαχωρίζει τον Μπρόγερ από τον Μύλλερ ως προς τα εγκλήματά τους και την ποινή που τους επιβλήθηκε από το Ειδικό Δικαστήριο εγκληματιών πολέμου (θάνατος). β) Συνδέει τις ποινές Μύλλερ και Σούμπερτ, (ο Σούμπερτ δικάστηκε σε άλλη δίκη σε θάνατο) γ) Πιστεύει ότι ίσως μπορούσε να δοθεί χάρη στον Μπρόγερ και δ) Χαρακτηρίζει τον Μύλλερ πολύ σκληρό στρατηγό και τον Σούμπερτ ανθρωπόμορφο τέρας.
Επειδή τα τελευταία χρόνια διαβάζουμε και ακούμε στα ΜΜΕ (έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο, τηλεοράσεις, ραδιόφωνα, ιστοσελίδες), καθώς και στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης απόψεις και θέσεις που προσπαθούν να «ξαναγράψουν» την κατοχική ιστορία της Κρήτης, θα θυμίσουμε ποιος ήταν ακριβώς ο Στρατηγός Μπρούνο Όσβαλντ Μπρόγερ και ποια ήταν η σχέση του με την Κρήτη.
Την Τετάρτη 21 Μαΐου 1947, το σύνολο σχεδόν των αθηναϊκών εφημερίδων κυκλοφορούν, έχοντας οι περισσότερες το παρακάτω άρθρο στην πρώτη τους σελίδα :
«ΕΤΥΦΕΚΙΣΘΗΣΑΝ ΕΙΣ ΤΟ ΧΑΙΔΑΡΙ ΟΙ ΔΥΟ ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΣΤΡΑΤΗΓΟΙ
Χθες, 6ην επέτειον της Μάχης της Κρήτης, και παρά τον χώρον των στρατιωτικών κτιρίων Χαϊδαρίου, εγένετο η εκτέλεσις των υπό του ειδικού δικαστηρίου εγκληματιών πολέμου καταδικασθέντων εις θάνατον γερμανών στρατηγών Φρειδερίκου Μύλλερ και Μπρούνο Μπρόγερ.
Σχετικώς εξεδόθη το κάτωθι ανακοινωθέν υπό του Βασιλικού Επιτρόπου εγκληματιών πολέμου :
“Ο Βασ. Επίτροπος του Ειδικού Στρατοδικείου εγκληματιών πολέμου, ανακοινεί ότι σήμερον, 20ην Μαΐου 1947, ημέραν Τρίτην και ώραν 5ην πρωινήν και εις τον παρά τα στρατιωτικά κτίρια Χαϊδαρίου χώρον εγένετο η εκτέλεσις της θανατικής ποινής των καταδίκων : 1) Φρειδερίκου Γουλιέλμου Μύλλερ και 2) Μπρούνο Όσβαλντ Μπρόγερ καταδικασθέντων εις την ποινήν του θανάτου δια της υπ’ αριθ. 3 της 9ης Δεκεμβρίου 1946 αποφάσεως του Ειδικού Στρατοδικείου εγκληματιών πολέμου, δι’εγκλήματα πολέμου, φόνους, εμπρησμούς, αρπαγάς, εκτελέσεις, απορριφθεισών των περί απονομής χάριτος αιτήσεώς των
Ο Βασιλικός Επίτροπος
ΓΑΡΕΖΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ
Ως γνωστόν οι εκτελεσθέντες στρατηγοί διετέλεσαν στρατιωτικοί διοικηταί του “Φρουρίου Κρήτης”. Εξ αυτών ο Μύλλερ ευθύνεται δια τον φόνον 1096 ατόμων, τα περισσότερα των οποίων ήσαν γυναικόπαιδα. Επίσης ευθύνεται δι’εμπρησμούς χωρίων, διαρπαγάς και κλοπάς, αίτινες διεπράχθησαν κατόπιν διαταγής του ή τη ανοχή αυτού.
Ο Μπρόγιερ ευθύνεται και αυτός δια τον φόνον 711 ατόμων, 200 εκ τούτων εκτελεσθέντων κατόπιν διαταγής του υπό της ομάδος του διαβοήτου λοχίου Σούμπερτ, ευθύνεται δε με τον Μύλλερ και δια τους εμπρησμούς, διαρπαγάς και κλοπάς εις βάρος των κατοίκων της Κρήτης. Επιπροσθέτως ο Μπρόγερ ευθύνεται δια τον φόνον γυναικοπαίδων και μαύρων εργατών τους οποίους εχρησιμοποίησε δια προκάλυψιν των δυνάμεων των αλεξιπτωτιστών επί κεφαλής των οποίων ενήργησε την επίθεσιν».
Για τον Μύλλερ, «πολύ σκληρό στρατηγό» κατά τον Φλάισερ, οι εφημερίδες αφιερώνουν 8 σειρές για τις ευθύνες του, για τον «καλόβολο στο πλαίσιο των δυνατοτήτων του» και ότι «έσωσε κόσμο» Μπρόγερ, 14 σειρές.
Διαβάζοντας προσεκτικά τα δημοσιεύματα των εφημερίδων, διαπιστώνουμε ότι οι δημοσιογράφοι αποδίδουν στον Μπρόγερ, (αυτή είναι και η πραγματικότητα), το σύνολο των εγκλημάτων που διέπραξε στην Κρήτη ο Σούμπερτ. Θυμίζουμε ότι το Ελληνικό Καταδιωκτικό Απόσπασμα Κρήτης – Σώμα Σουμπεριτών Ε.Κ.Α.Κ. ή Jacte Commando με επικεφαλής τον Σούμπερτ, δημιουργήθηκε στο τέλος του 1942 από τον Στρατηγό Αντρέ, τον οποίο αντικατέστησε στις 11 Ιανουαρίου 1943 ο Μπρόγερ.
Στο διάστημα της θητείας του ως Διοικητής του «Φρουρίου Κρήτης», ανέχθηκε, παρότρυνε και επιβράβευσε τους άντρες του Ελληνικού Καταδιωκτικού Αποσπάσματος Κακοποιών Ε.Κ.Α.Κ. – Jacte Commando του Σούμπερτ, σε πράξεις συλλήψεων, βασανισμών και δολοφονίες Κρητών πατριωτών, ανδρών και γυναικών. Και για να μην ξεγελά κανένα η ονομασία του αποσπάσματος ως Ελληνικό, να προσθέσουμε ότι αποτελούνταν από αποβράσματα της κρητικής κοινωνίας και δρούσαν πάντοτε με συνοδεία ανδρών του τακτικού φασιστικού γερμανικού στρατού. Επομένως, ο Φλάισερ στη συνέντευξή του, το όνομα του Σούμπερτ έπρεπε να το συνδέσει με το όνομα του Στρατηγού Μπρόγερ από τον οποίο ο Σούμπερτ έπαιρνε διαταγές και στο διάστημα της θητείας του έπραξε όλα τα ανοσιουργήματα στην Κρήτη.
Ο χαρακτηρισμός πολύ σκληρός στρατηγός και λιγότερος σκληρός ή καλόβολος κατά τον Φλάισερ, αποδίδεται διαβάζοντας τον αριθμό των θυμάτων. Ο Μύλλερ ήταν πολύ σκληρός στρατηγός γιατί ευθύνεται για τον θάνατο 1096 Κρητών, ο Μπρόγερ καλόβολος στο πλαίσιο των δυνατοτήτων του γιατί ευθύνεται για τον θάνατο «μόνον» 711 ατόμων; Στα δημοσιεύματα ο Μπρόγερ συνδέεται και με εγκλήματα κατά τη διάρκεια της Μάχης της Κρήτης και ρατσιστική συμπεριφορά, χαρακτηριστικό της ναζιστικής ιδεολογίας, αφού οι αλεξιπτωτιστές του στο Ηράκλειο χρησιμοποιούσαν μαύρους εργάτες και γυναικόπαιδα για προκάλυψη.
Στη διάρκεια της Μάχης της Κρήτης, από 20 ως 31 Μαΐου 1941, το 1ο Σύνταγμα αλεξιπτωτιστών επιχείρησε στον νομό Ηρακλείου (Τσαλικάκι, Αγία Μαρίνα, Ηράκλειο, Αεροδρόμιο, Γούρνες, Γούβες, Ανισαράς). Διοικητής του 1ου Συντάγματος αλεξιπτωτιστών ήταν ο Συνταγματάρχης Μπρόγερ. Δυτικά του Ηρακλείου, στη θέση Αγάκου Μετόχι, ένας 37χρονος Ανωγειανός, ο Ιωάννης Ξημέρης του Εμμανουήλ, κρατούσε μία τσάπα όταν είδε να πέφτουν στο χωράφι που εργάζονταν αλεξιπτωτιστές. Άρπαξε την τσάπα και στράφηκε εναντίον τους.
Οι Γερμανοί δεν τον σκότωσαν αλλά τον αιχμαλώτισαν, όπως και άλλους έξι Ανωγειανούς εργάτες που ήταν μαζί του. Σκέφτηκαν πως οι αιχμάλωτοι θα τους ήταν χρήσιμοι για προκάλυψη στην προέλασή τους στην πόλη του Ηρακλείου. Την επόμενη ημέρα 21 Μαΐου 1941, δεύτερη ημέρα της Μάχης της Κρήτης, οι αλεξιπτωτιστές τους εκτέλεσαν εκεί στο Μετόχι Αγάκου. Ήταν η πρώτη εκτέλεση αμάχων στον νομό Ηρακλείου.
Η ευθύνη για την εκτέλεση ανήκει αποκλειστικά στον Συνταγματάρχη Μπρόγερ. Οι χαμηλόβαθμοι αξιωματικοί των αλεξιπτωτιστών, δεν μπορούσαν να δώσουν εντολή εκτέλεσης άμαχου πληθυσμού.
Οι πατριώτες που στήθηκαν στο εκτελεστικό απόσπασμα ήταν οι :
- Ξημέρης Ιωάννης του Εμμανουήλ
- Κεφαλογιάννης Χαράλαμπος του Δημητρίου
- Φασουλάς Εμμανουήλ του Γεωργίου
- Σπαχής Ιωάννης του Βασιλείου και
- Καλλέργης Γεώργιος του Δημητρίου
- Μαγούλιος Κωνσταντίνος του Δράκου
- Μανουράς Ιωάννης του Εμμανουήλ ή Σμαϊλης
Από την πρώτη ημέρα που «πάτησε» το πόδι του στην Κρήτη ο Μπρόγερ, οι Κρητικοί γνώρισαν τους γενναίους ιππότες της Βέρμαχτ. Τότε είχε τον βαθμό του Συνταγματάρχη. Όταν ανέλαβε ως Διοικητής του «Φρουρίου Κρήτης», απέκτησε τον βαθμό του Στρατηγού.
Στην ανακοίνωση του Βασιλικού Επιτρόπου την 21η Μαΐου 1947, που δημοσιεύουν οι Αθηναϊκές εφημερίδες την επόμενη ημέρα, τονίζεται ότι και οι δύο Στρατηγοί Μύλλερ και Μπρόγερ μετά την καταδίκη τους ζήτησαν χάρη αλλά δεν τους δόθηκε.
Ο Μπρόγερ παρέμεινε στην Κρήτη από τις 11 Ιανουαρίου 1943 ως τις 19 Ιουλίου 1944, δεκαοχτώ μήνες και 10 ημέρες. Το γερμανικό στρατοδικείο στις φυλακές της Αγυιάς Χανίων, το παραπάνω διάστημα καταδίκασε δεκάδες κρητικούς σε θάνατο.
Οι περισσότεροι ζήτησαν χάρη από τον ίδιο. Ο Μπρόγερ δεν έδωσε χάρη σε κανέναν. Αυτό δεν τον εμπόδισε να ζητήσει χάρη για τον εαυτό του, όταν ο ίδιος καταδικάστηκε σε θάνατο.
Τον Σεπτέμβρη του 1943, μετά τη μάχη της Σύμης μεταξύ ανδρών της Κρητικής Αντίστασης και Γερμανικού στρατού, ο Μπρόγερ διέταξε τις εκτελέσεις και τις πυρπολήσεις των χωριών της Βιάννου και της Ανατολικής Ιεράπετρας. Στη φασιστική διαταγή του με ημερομηνία 13 Σεπτεμβρίου 1943, ο Μπρόγερ αναφέρει μεταξύ άλλων ότι «…αριθμός τις των Κοινοτήτων έπαυσε να υπάρχει…». Αυτές οι Κοινότητες που έπαυσαν να υπάρχουν και κατά τον Μπρόγερ ήταν απλές κουκίδες πάνω στον χάρτη της Κρήτης, ήταν : Γδόχια, Κεφαλοβρύση, Πεύκος, Κάτω Σύμη, Κρεββατάς, Συκολόγος, Μουρνιές, Μύρτος και Καλάμι.
Συγχρόνως τετρακόσιοι εξήντα ένα (461) πατριώτες, άνδρες, γυναίκες και παιδιά εκτελέστηκαν στα χωριά και τα Μετόχια : Κεφαλοβρύσι, Αργουλίδα, Πεύκος, Λιγιά, Αμιρά, Βαχό, Κρεββατά, Άγιο Βασίλειο, Επάνω και Κάτω Σύμη, Άνω Βιάννο, Άρβη, Γδόχια, Χριστό, Μουρνιές, Ρίζα, Παρσά, Μάλες Μύθοι, Μύρτο, Καλαμαύκα, Βαϊνιά, Επάνω και Κάτω Χωριό, Καβούσι και Ιεράπετρα.
Πόσα παιδιά έμειναν ορφανά; Πόσα παιδιά και οικογένειες έμειναν δίχως σπίτι τον χειμώνα που ακολούθησε; Κι όλα αυτά, από τον «καλόβολο στο πλαίσιο των δυνατοτήτων του» και απ’αυτόν που «έσωσε κόσμο», Μπρόγερ.
Τι σημαίνει άραγε η φράση στο πλαίσιο των δυνατοτήτων του; Δεν είχε όλες τις δυνατότητες ως Διοικητής της Κρήτης; Δεν είχε όλη την ελευθερία κινήσεων και αποφάσεων από τους ανωτέρους του; Ποιος περιόριζε τις δυνατότητές του;
Στα πρακτικά της δίκης των σφαγέων της Κρήτης Μπρόγερ και Μύλλερ, διαβάζουμε στην κατάθεση που έδωσε ο μάρτυρας κατηγορίας π. Πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Μητσοτάκης : «…ο Διοικητής του Φρουρίου είχε την εποπτείαν επί των στρατιωτικών και πολιτικών αρχών, ούτος δε ως ανώτερος Γερμανός τιτλούχος έφερεν πάσαν ευθύνην δια παν ότι εγένετο. Αι σοβαρώτεραι δε αποφάσεις ελαμβάνοντο απ’αυτόν. Αυτός έδιδεν τον τόνον και την κατεύθυνσιν της εν γένει πολιτικής των Γερμανικών στρατευμάτων απέναντι του πληθυσμού.
Τα αντίποινα τα οποία ελαμβάνοντο εναντίον του πληθυσμού έφθανον ενίοτε εις τον βαθμόν της βαρβαρότητος. Ως αντίποινα εχρησιμοποίησαν τας εκτελέσεις, πυρπολήσεις χωρίων και εκτοπισμούς ανθρώπων, πολλάκις δε έφθανον σε σημείον ν’ απαγορεύουν εις τον πληθυσμόν να επανέλθη εις τα ερείπια των κατεστραμμένων χωρίων των.
Επίσης πολλούς αθώους έστειλον εις διάφορα στρατόπεδα συγκεντρώσεως εν Γερμανία, επίσης χαρακτηριστικόν γεγονός είναι η συγκρότησις και η δράσις του «Σώματος Σούμπερτ». Ίσως ως τέταρτον γεγονός πρέπει να αναφερθή η σύλληψις και η εκτόπισις των Εβραίων, και ο πνιγμός αυτών δια του πλοίου Δανάη. Κατά την ιδικήν μου κρίσιν υπευθύνους δια τα αντίποινα θεωρώ τους εκάστοτε Διοικητάς του Φρουρίου Κρήτης, οι οποίοι εξέδιδον τας Διαταγάς εκτελέσεως.
Κάθε απόφασις αντιποίνων ελαμβάνετο από τον Γερμανόν Στρατηγόν και των συμβούλων του, εν πάσει περιπτώσει ο Γερμανός Στρατηγός ήτο ο τελευταίος που είχεν τον λόγον. Αι καταστροφαί εγένοντο υπό το πρόσχημα ότι ο πληθυσμός διέπραξε βιαιότητας εις βάρος των Γερμανών και ότι ο πληθυσμός της Νήσου υπερέβη τα όρια του Διεθνούς Δικαίου…».
Το καλοκαίρι του 1943, με διαταγή του Γερμανού Στρατηγού Διοικητή Κρήτης Μπρόγερ, δυνάμεις του γερμανικού στρατού εξορμούν στους ορεινούς όγκους της Κρήτης. Για το Κουστογέρακο έχουν δοθεί συγκεκριμένες διαταγές από τον Μπρόγερ. Λόγω της απόκρυψης και ανεφοδιασμού από τους Κουστογερακιώτες των δύο σταθμών ασυρμάτου στα ορεινά του χωριού αλλά και λόγω της αντιστασιακής δράσης των κατοίκων, το χωριό θα βομβαρδιζόταν και θα πυρπολούνταν. Αυτό έγινε στις 29 Σεπτεμβρίου 1943. Το χωριό βομβαρδίστηκε, λεηλατήθηκε πυρπολήθηκε και κάτοικοι εκτελέστηκαν. Το Κουστογέρακο είναι το χωριό του Μανόλη Πατεράκη, απαγωγέα του Στρατηγού Κράιπε.
Δεύτερη εξόρμηση των γερμανών στο χωριό Κουστογέρακο, διέταξε και πάλι ο Στρατηγός Μπρόγερ στις 10 Μαρτίου 1944. Οι στρατιώτες του κατοχικού στρατού ολοκλήρωσαν την καταστροφή του χωριού και προχώρησαν και πάλι σε μεμονωμένες εκτελέσεις πατριωτών.
Ο Φλάισερ στη συνέντευξή του, ισχυρίζεται ότι ο Μανόλης Πατεράκης για τον πυρπολητή και δολοφόνο των συγχωριανών του, μόνο καλά λόγια είχε να πει, όπως ότι ο Μπρόγερ «είναι καλόβολος στα πλαίσια των δυνατοτήτων του» και ότι «είχε σώσει κόσμο». Λόγια από το στόμα ενός σπάνιου ανθρώπου, ηγετική μορφή στον Αντιστασιακό αγώνα, πιστό στις πατροπαράδοτες παραδόσεις και στα έθιμα της Κρήτης. Ποιος μπορεί να το πιστέψει; Κανείς. Ο Φλάισερ απαξιώνει τον Πατεράκη και την οικογένεια των Πατεράκηδων, όταν ανερυθρίαστα στη συνέντευξή του τονίζει ότι ο ίδιος ο Πατεράκης του είχε μιλήσει με καλά λόγια για τον εγκληματία πολέμου, πυρπολητή και δολοφόνο των συγχωριανών του Μπρόγερ.
Συμπερασματικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι : Ο Μπρούνο Όσβαλντ Μπρόγερ, ήταν ο μακροβιότερος Διοικητής του «Φρουρίου Κρήτης», από 11 Ιανουαρίου 1943 ως 19 Ιουλίου 1944. Ως Διοικητής ήταν υπεύθυνος για 23 βάναυσες πράξεις, εκτελέσεις, φυλακίσεις, λεηλασίες, πυρπολήσεις και καταστροφή χωριών, μεμονωμένες εκτελέσεις, συλλήψεις και εξαφάνιση των Εβραίων της Κρήτης, τη δραστηριότητα του Σώματος Σούμπερτ, τη δολοφονία του Αρχηγού Στεφανογιάννη, τη δολοφονία του Γιάννη Ιωαννίδη, την ολοσχερή καταστροφή της επαρχίας Βιάννου και των χωριών της, την εκτέλεση των αξιωματικών του Ηρακλείου, την πυρπόληση γυναικών στην Καλή Συκιά και Καλλικράτη Σφακίων.
Ποτέ ο ίδιος δεν έδωσε χάρη σε πατριώτη καταδικασμένο σε θάνατο από το γερμανικό Στρατοδικείο της Αγυιάς Χανίων. Χαρακτηριστική φράση του Μπρόγερ από τη διαταγή καταστροφής της Βιάννου : «…εναντίον του τμήματος τούτου, (σημ. Βιάννου), της νήσου ελήφθησαν αυστηρότατα μέτρα και αριθμός τις των Κοινοτήτων έπαυσε να υπάρχει…».
Είναι υπεύθυνος και για την πρώτη ομαδική εκτέλεση αμάχων στο Μετόχι Αγάκου στο Ηράκλειο, τη δεύτερη ημέρα της Μάχης της Κρήτης.
Στη συνείδηση των Κρητικών και στη ζωντανή μνήμη των γεγονότων, και οι πέντε διοικητές του «Φρουρίου Κρήτης» ήταν βάρβαροι, ανθρωπόμορφα τέρατα και εγκληματίες πολέμου. Οι δύο από τους πέντε, Μπρόγερ και Μύλλερ, καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτελέστηκαν. Την ίδια τύχη έπρεπε να ακολουθήσουν και οι άλλοι τρεις, Στούντεντ, Αντρέ και Μπέντακ. Για τα ανοσιουργήματα του κατοχικού στρατού στην Κρήτη, η μνήμη των Κρητικών θα παραμένει πάντα ζωντανή. Η λήθη που επιδιώκουν κύκλοι της αναθεωρητικής ιστορίας, δεν θα επέλθει ποτέ.
*Ο Γεώργιος Α. Καλογεράκης είναι Δρ. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και διευθυντής Δημοτικού Σχολείου Θραψανού Πεδιάδος