Βρισκόμαστε στο νησί της Κρήτης, εποχή Τουρκοκρατίας, λίγο πριν τις μεγάλες εξεγέρσεις, και την μεγάλη σφαγή του Ηρακλείου. Ανάστατος ο τόπος, ταραχές και φονικά απ άκρη σ άκρη.
Ξεσηκωμός και μάχες κι από τις δύο πλευρές. Οι Χριστιανοί έχουν να αντιμετωπίσουν και του περίφημους Βασιβουζούκους.
Ήταν άνδρες Τουρκοκρητικοί με έντονο τον φανατισμό και φυσικά το μουσουλμανικό στοιχείο, όχλος πολύς που σκορπούσε τον τρόμο και την συμφορά απ’ όπου περνούσαν.
Η λέξη «βασιβουζούκος» επ ΄ακριβώς είναι σύνθετη από την τουρκική λέξη «μπας», που σημαίνει «κεφάλι» και τη λέξη «μποζούκ», που θα πει «χαλασμένος». Συνεπώς, βασιβουζούκος, στην κυριολεξία θα πει «χαλασμένο κεφάλι». Ο λαός διάλεξε να ερμηνεύσει τούτη τη λέξη με την θηριωδία, την κτηνωδία και όλες τις κακουργηματικές δράσεις των νεαρών Τούρκων.
Η δράση τους δεν ήταν μόνο στην Κρήτη αλλά σε όλα τα Βαλκάνια και σε πολλές περιοχές της Τουρκίας. Μάλιστα σ΄ αυτές τις περιοχές θεωρούνταν μια ασιατική, τουρανική φυλή, που χρησιμοποιήθηκε από τον Μωάμεθ τον Πορθητή σαν προφυλακή κατά την άλωση της Κωνσταντινούπολης. Ήταν ικανοί ιππείς, γι΄ αυτό παλαιότερα, οι έφιπποι αστυνομικοί ονομαζόταν βασιβουζούκοι…
Οι Κρητικοί πολύ αργότερα ονόμασαν έτσι όλους τους άτακτους τουρκοκρητικούς που έδρασαν αλύπητα με τις κτηνωδίες τους στον νησί και ιδιαίτερα τους συναντάμε στην μεγάλη σφαγή του Ηρακλείου τον Αύγουστο του 1898.
Στο Επαναστατικόν Αρχείον της Επιτροπής Αμύνης Αρχανών σώζονται αρκετά έγγραφα που καταγράφεται η δράση των πρωταιτίων Τουρκοκρητικών – βεζιβουζούκων σε διάφορες περιοχές της ανατολικής Κρήτης…
Σε ένα από αυτά τα έγγραφα διαβάζουμε πως στις 8 Ιουλίου του 1896 «…εφόνευσαν τον Αρσένιον ιερομόναχον της Μονής Επάνω – Σίφη και επλήγωσαν τον ιεροδιάκονον Άνθιμον της αυτής Μονής∙ μετά ταύτα απεπειράθησαν σφαγήν καθʼ όλου του προσωπικού της αυτής Μονής, αλλʼ απεκρούσθησαν υπό των οθωμανών της Καρκαδιωτίσσης, οίτινες και μετέφερον τον πληγωθέντα Άνθιμον εις την Μονήν. Οι ίδιοι ενέχονται εις τον φόνον δύο χριστιανών εξ Αρχανών (Βασιλείου Πολυχρονάκη και Δημητρίου Βαρδάκη) εις την θέσιν Καδή – Εληάς∙ εις τον φόνον τούτων ενέχεται και ο Μουσταφάς Στραβολαίμης…».
Αρχηγός των βασιβουζούκων, στα γεγονότα του Ηρακλείου τον Αύγουστο του 1898, ήταν ο περιβόητος Αλή Ούμπασης, που κρεμάστηκε μετά τα γεγονότα από τους Άγγλους. Πολλοί βασιβουζούκοι δεν καταγόταν από την Κρήτη, αλλά τους είχε φέρει ο τουρκικός στρατός και οι μπέηδες από άλλα μέρη της αυτοκρατορίας. Ορισμένοι από αυτούς, παρέμειναν στην Κρήτη, συνελήφθησαν αργότερα επί Κρητικής πολιτείας και απελάθηκαν στα μέρη από όπου είχαν έλθει. Η επίσημη τότε εφημερίδα Κρήτη και ο τοπικός τύπος αναφέρουν πολλά τέτοια ονόματα.
Πολλοί από αυτούς φυλακίστηκαν ή κρεμάστηκαν μετά τα μεγάλα γεγονότα του 1898. Νεώτερες έρευνες και φωτογραφικό υλικό μας δίνουν τις πληροφορίες πως περίπου 17 μελλοθάνατοι βασιβουζούκοι κρατιούνταν προσωρινά πάνω στο Αγγλικό πολεμικό «Αφροδίτη», από τα κατάρτια του οποίου κρεμάστηκαν ορισμένοι. Ευρωπαϊκές εφημερίδες της εποχής δείχνουν σκίτσα με το ξύλινο ικρίωμα και τις κρεμάλες στην στεριά. Ωστόσο με την αδιάψευστη φωτογραφία ενός Άγγλου αξιωματικού φωτίζεται μια πτυχή της ιστορίας που παραμένει ακόμα σχεδόν ανεξερεύνητη.
ΠΗΓΕΣ
Wikipedia.gr
Ξανθάκης Άλκης, Ιστορία της Ελληνικής Φωτογραφίας 1839-1970. Αθήνα 2008.Εκδόσεις Πάπυρος.
Παναγιωτάκης Γεώργιος, Κρήτη Εικόνες – Ιστορία. Ηράκλειο 1990. Τόμος Β
mydaimoncom.blogspot.gr
agonigrammi.wordpress.com
Εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ
Αρχεία Βικελαίας Δημ. Βιβλιοθήκης Ηρακλείου