Η 6η Ιουνίου του 1933 σημαδεύτηκε από ένα γεγονός που συντάραξε όλη την Ελλάδα. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος δέχτηκε μερικές σφαίρες που είχαν στόχο να τον δολοφονήσουν. Απέτυχαν με τον Βενιζέλο, αλλά πέτυχαν να στείλουν στον άλλο κόσμο την ομαλότητα και το ήπιο κλίμα ανοίγοντας την όρεξη σε όσους ήθελαν να ανατρέψουν το δημοκρατικό καθεστώς.
Δεν ήταν η πρώτη φορά που ο Βενιζέλος έπεφτε θύμα απόπειρας δολοφονίας. Και δεν ήταν και οι τελευταία που σχεδιάστηκε ένα τέτοιο εγχείρημα. Από την περιβόητη συνέλευση των Αρχανών το 1897 ως και αργότερα το 1933 ο Βενιζέλος αποτελούσε μόνιμο στόχο των αντιπάλων του που δεν αρκούνταν στην πολιτική του εξόντωση, αλλά επιζητούσαν και το φυσικό του θάνατο. Ίσως έτσι νόμιζαν ότι θα ησύχαζαν άπαξ και διά παντός. Αλλά η απόπειρα της 6ης Ιουνίου 1933 ήταν ίσως η σοβαρότερη, μαζί με αυτή στον σιδηροδρομικό “σταθμό της Λυών” στο Παρίσι , λίγο μετά την υπογραφή της συνθήκης των Σεβρών (1920).
Το πολιτικό κλίμα είχε διαταραχθεί έντονα, οι αντιπαραθέσεις μεταξύ των κομμάτων είχαν κορυφωθεί και ο Βενιζέλος είχε αναγκαστεί να φύγει. Η τελευταία εμφάνιση του Βενιζέλου ως επικεφαλής της Αντιπολίτευσης-στη Βουλή έγινε τον Μάιο του 1933. Εκείνη η συνεδρίαση μύριζε μπαρούτι. Ο Βενιζέλος κατηγορήθηκε από τον Μεταξά και ορισμένους λαϊκούς βουλευτές ως ηθικός αυτουργός του Κινήματος του Μαρτίου-ήταν η γνωστή κίνηση του Πλαστήρα. Η συνεδρίαση δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Ορισμένοι φανατικοί κυβερνητικοί βουλευτές δεν άφηναν καν τον Βενιζέλο να μιλήσει. Στην αίθουσα με την ανοχή του προέδρου γινόταν χάβρα. Ο Βενιζέλος και το κόμμα δύο μέρες μετά αποχώρησαν σε ένδειξη διαμαρτυρίας από τη Βουλή. Ο κύβος για την φυσική εξόντωση του είχε ριφθεί.
Τα προβλήματα και τα… λάθη του Βενιζέλου άρχισαν από πολύ νωρίς. Από τα τέλη Μαρτίου 1932 άρχισε να συζητείται στον πολιτικό κόσμο η ανάγκη αντικατάστασης της κυβέρνησης του Βενιζέλου με “Οικουμενική Κυβέρνηση”, όπως είχε γίνει και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, για την αντιμετώπιση των αποτελεσμάτων της οικονομικής κρίσης και τη χάραξη διακομματικής δημοσιονομικής πολιτικής. Εισηγητής της λύσης της “Οικουμενικής” υπήρξε ο ίδιος ο Βενιζέλος που δεν ήθελε να αφήσει την αντιπολίτευση να δημαγωγεί , ενώ η κυβέρνηση θα αναγκάζονταν να λαμβάνει αντιδημοφιλή μέτρα και προτιμούσε να μοιραστεί μαζί της την εξουσία αλλά και την ευθύνη για τη χάραξη της δημοσιονομικής πολιτικής. Ο Βενιζέλος ήδη το 1927 προχώρησε σε μέτρα, όπως την άρση των μέτρων της σταθεροποίησης και την αναστολή υπηρεσίας του δημόσιου χρέους. Ήταν φυσικό η αντιπολίτευση να επιτεθεί στην πολιτική του Βενιζέλου λόγω αυτών των μέτρων. Ιδιαίτερα ο Παπαναστασίου τον κατηγόρησε για ασύνετη οικονομική πολιτική.
Στις 21 Απριλίου 1932 έληξε η θητεία του ενός τρίτου των άμεσα εκλεγομένων γερουσιαστών και η θητεία των γερουσιαστών εκπροσώπων των επαγγελματικών οργανώσεων. Σύμφωνα με το Σύνταγμα, μετά την ημερομηνία αυτή, ούτε η Γερουσία θεωρούνταν νόμιμη, ούτε η Βουλή μπορούσε να συνεδριάζει χωρίς την σύμφωνη με το Σύνταγμα συγκρότηση του δεύτερου νομοθετικού σώματος. Ο Βενιζέλος δεν επιθυμούσε να διεξαχθούν εκλογές γερουσιαστών, γιατί φοβόταν ότι μια ήττα του σε αυτές τις εκλογές θα τον εξανάγκαζε σε παραίτηση πριν από τη συμπλήρωση της τετραετίας της Βουλής. Έμενε λοιπόν η λύση της αναθεώρησης του Συντάγματος. (Με αυτό τον τρόπο θα παρατείνονταν η θητεία του ενός τρίτου της Γερουσίας, έτσι ώστε να συμπέσουν οι γερουσιαστικές εκλογές με τις βουλευτικές που προβλέπονταν για το Σεπτέμβρη του ίδιου χρόνου). Ο Ζαΐμης υπέγραψε τότε διάταγμα που συγκαλούσε σύμφωνα με το Σύνταγμα τα δύο σώματα σε “Εθνική Συνέλευση” για τις 11 Μάη 1932.
Ο Βενιζέλος οδηγήθηκε στην παρατυπία αυτή από το φόβο της εκλογικής ήττας. Μάλιστα οι “Λαϊκοί” βουλευτές δεν παρέστησαν λόγω διαμαρτυρίας. Ο ίδιος φόβος οδήγησε το Βενιζέλο σε άλλο ένα πολιτικό σφάλμα. Την επαναφορά της αναλογικής. Το Μάη του 1932 η βουλή ψήφισε το νόμο 5493, που καθιέρωνε την απλή αναλογική ως σύστημα εκλογής των βουλευτών. Λίγες μέρες μετά την ψήφιση της αναλογικής ο Βενιζέλος ανήγγειλε ότι θα κατέθετε νομοσχέδιο “περί διώξεως του τύπου” με την αιτιολογία ότι με τις ανησυχητικές διαδόσεις που δημοσιεύονται στις εφημερίδες υπονομεύεται το εθνικό νόμισμα. Η αντιπολίτευση εξεγέρθηκε κατά αυτού, το χαρακτήρισε αντισυνταγματικό και απείλησε ότι εάν το κατέθετε στη βουλή θα απείχε σε ένδειξη διαμαρτυρίας από τις συνεδριάσεις των δύο κομμάτων. Ο Βενιζέλος βλέποντας ότι η κατάσταση είχε φτάσει στο απροχώρητο υπέβαλε στις 21 Μάη 1932 την παραίτησή του.
Η απόπειρα…
Και φτάσαμε στην 6η Ιουνίου 1933. Ήταν 8.30 το βράδυ όταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος και η σύζυγός του, Έλενα, έφτασαν στην Κηφισιά στο σπίτι του Στέφανου και της Πηνελόπης Δέλτα. Ο Βενιζέλος, αν και είχαν προηγηθεί τα επεισόδια της 15ης Μαΐου στη Βουλή, έδειχνε κεφάτος και ήταν ιδιαίτερα ομιλητικός. Διηγήθηκε μάλιστα και πολλές ιστορίες από την Κρήτη «και πάντα άναβαν τα φωτεινά γαλανά του μάτια σα μιλούσε για το νησί του» χωρίς όμως να ξέρει τι τον περίμενε εκείνη τη νύχτα…
Στο δείπνο εκείνο εκτός από τα ζεύγη Δέλτα και Βενιζέλου ήταν ακόμη η Σοφία, το ζεύγος Πασπάτη, ο Αντώνης Μπενάκης, η Αλεξάνδρα Χωρέμη και ο Γεώργιος Βεντήρης. Στη συνοδεία του μεγάλου Έλληνα πολιτικού ήταν ο Ανδρέας Γυπαράκης , ο οδηγός Νικολάου, ο Μιχάλης Κουφογιαννάκης, ο Α.Λεμπιδάκης και ο άτυχος εκείνης της βραδιάς , ο Γιάννης Μαρκάκης. Οι δύο τελευταίοι μαζί με τον Γυπαράκη και τον οδηγό Φ.Μιχαλόπουλο ήταν στο δεύτερο «Φορντ» που ακολουθούσε την «Πακάρ» του Βενιζέλου. Τα αυτοκίνητα που τους μετέφεραν προς την Αθήνα έκαναν λίγα χιλιόμετρα χωρίς να αντιληφθεί κανένας την «Κάντιλακ» που την ακολουθούσε. Στην Κηφισίας δόθηκε η πραγματική μάχη. Τουλάχιστον 7-8 πιστόλια και πυροβόλα έριχναν σφαίρες προς τα δύο αυτοκίνητα -ο Γυπαράκης είχε την εντύπωση ότι έριχναν και από το δρόμο!- με αποτέλεσμα να χτυπηθεί πιο σοβαρά ο Μαρκάκης και ο Νικολάου. Το δεύτερο αυτοκίνητο της ασφάλειας του Βενιζέλου ουσιαστικά τέθηκε εκτός μάχης αφού πυροβολήθηκαν και τα λάστιχά του. Για αρκετή ώρα οι δολοφόνοι με επικεφαλής τον Καραθανάση χτυπούσαν την «Πακάρ» με στόχο τον Βενιζέλο.
Σοβαρά χτυπήθηκε και η Έλενα που μπήκε κατευθείαν στο χειρουργείο του «Ευαγγελισμού» όταν ο Νικολάου κατάφερε έστω και χτυπημένος να οδηγήσει ως το νοσοκομείο… Σε λίγες ώρες η είδηση έκανε τον γύρο της Αθήνας και κατόπιν όλης της Ελλάδας. Οι αντιδράσεις των βενιζελικών ήταν πλέον απρόβλεπτες και η κυβέρνηση έτρεμε στο ενδεχόμενο εκδίκησης…
Σύμφωνα με τον Γυπαράκη το τραγικό λάθος του Βενιζέλου ήταν ότι είχε αγοράσει για τους άνδρες της ασφάλειας ένα αυτοκίνητο μικρό για να αντικαταστήσει το μεγάλο επταθέσιο που ζήτησε το κράτος πίσω όταν έφυγε από την πρωθυπουργία. Το μικρό «Φορντ» δεν μπορούσε ούτε να τρέξει ούτε και να ελιχθεί όπως το προηγούμενο. Σε συνδυασμό μάλιστα με το ότι ήταν νέος και ο οδηγός, οι χωροφύλακες βρέθηκαν εγκλωβισμένοι. Έτσι πλήρωσε με τη ζωή του ο Μαρκάκης. Αλλά και ο Βενιζέλος δεν έλεγε με τίποτα να σταματήσει τις εξόδους του ή τουλάχιστον να τις περιορίσει. «Είναι οι κίνδυνοι του επαγγέλματος!» έλεγε χαρακτηριστικά.
Μάλλον από θαύμα σώθηκαν όλοι οι υπόλοιποι. Το σχέδιο ήταν καλά οργανωμένο και ανεξάρτητα εάν ήταν συμμέτοχοι ο Μεταξάς και οι άλλοι. Αρχικά ο Βενιζέλος είχε καταθέσει το όνομά του, αλλά αργότερα και για λόγους που δεν διευκρινίστηκαν αναίρεσε την μαρτυρία του…Δεν είναι ακόμη και σήμερα απολύτως σίγουρο ότι ο Μεταξάς δεν γνώριζε τίποτα…
Η ουσία είναι ότι κανένας από τους υπαίτιους, ακόμη κι εκείνοι που είχαν σχεδόν επ’ αυτοφόρω συλληφθεί , δεν καταδικάστηκαν. Σχεδόν…ηρωοποιήθηκαν στο δικαστήριο λόγω και του κλίματος της εποχής.
Οι ενδείξεις οδήγησαν μέχρι την ηγεσία της Αστυνομίας και τον ίδιο τον Ιωάννη Μεταξά. Ακόμη όμως και για τους κατηγορούμενους που καταφανέστατα συμμετείχαν στην απόπειρα δολοφονίας στην Κηφισιά τελικώς η απόφαση των ενόρκων ήταν απαλλακτική. Η δίκη εκείνη έγινε δύο χρόνια αργότερα , μέσα σε έντονο αντιβενιζελικό κλίμα και αφού είχε προηγηθεί το κίνημα του 1935.
Έτσι κι αλλιώς ο Βενιζέλος ένας πολιτικός που γεννούσε πάθη. Σε φίλους και οπαδούς. Οι μεν τον λάτρεψαν σαν Θεό, οι άλλοι έβλεπαν στο πρόσωπό του το διάβολο προσωποποιημένο. Η παρουσία του σημάδεψε για πολλά χρόνια την πολιτική ζωή της χώρας. Είναι χαρακτηριστικό ότι μία εφημερίδα έγραψε δύο μέρες αργότερα ότι οι επίδοξοι δολοφόνοι «είναι γίγαντες του αντιβενιζελισμού»! Και προέτρεπε τους λοιπούς «εκτελέσατέ τον επί τόπου ως κοινόν εγκληματία»!
Η δίκη που …δεν τέλειωσε ποτέ
Εκτός από τον Πολυχρονόπουλο, συνελήφθη επίσης ο αστυνομικός Αθανάσιος Δικαίος με την κατηγορία της ηθικής αυτουργίας. Οι φυσικοί αυτουργοί ήταν τέσσερις και δεν άργησαν να συλληφθούν. Επικεφαλής τους ήταν ο αμνηστευμένος λήσταρχος Καραθανάσης. Δεν συνελήφθη από την Αστυνομία, αλλά από απόστρατους βενιζελικούς αξιωματικούς, τον Οκτώβριο του 1934. Οι άλλοι τρεις ονομάζονταν: Φρυτζαλάς, Σουλιώτης και Φασουλάς. Άλλα πρόσωπα που εμπλέκονταν στο σχέδιο δολοφονίας του Κρητικού πολιτικού και παραπέμφθηκαν σε δίκη ήταν ο Νίκος Πολυχρονόπουλος, έμπορος και αδερφός του Ιωάννη που φέρεται να προμήθευσε το αυτοκίνητο στους δράστες, και οι αστυνομικοί Μαρκάκος, Κολλάτος, Κουρεμπανάς και Τζαμαλούκας. …
Συνολικά 18 άτομα έκατσαν στο εδώλιο του κατηγορουμένου, ενώ, παράλληλα, δεκάδες μάρτυρες υπεράσπισης και κατηγορίας προσήλθαν….
Παρ’ όλ’ αυτά, η “δίκη της απόπειρας” δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Αναβλήθηκε επ’ αόριστον, διότι μεσολάβησε το αποτυχημένο φιλοβενιζελικό κίνημα της 1ης Μαρτίου 1935. …
Το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης και του Τύπου για την υπόθεση κορυφώθηκε κατά τη διάρκεια της εκδίκασής της. Μετά από τρεις αναβολές, η δίκη των πρωταιτίων άρχισε στις 22 Φεβρουαρίου 1935, στην τότε Σχολή Χωροφυλακής. Πλήθος κόσμου συνέρρευσε στην αίθουσα του δικαστηρίου. Τα μέτρα ασφαλείας ήταν δρακόντεια, με χωροφύλακες και αστυφύλακες παραταγμένους στο προαύλιο. Επιπλέον, “οι ένορκοι ετέθησαν υπό αστυνομικήν επιτήρησιν δια να μην επέλθη νέα ματαίωσις” της δίκης, έγραψε η εφημερίδα “Ακρόπολις” που κάλυψε το γεγονός με εκτενή ρεπορτάζ. …
Τρεις από τους κατηγορούμενους μεταφέρθηκαν χωριστά, σύμφωνα με τα δημοσιεύματα της εποχής. Κατά τη μεταφορά του από τη φυλακή στην αίθουσα του δικαστηρίου, ο Αθανάσιος Δικαίος απάντησε σε σχετική ερώτηση δημοσιογράφων: “Να γίνη η δίκη, βέβαια. Τι έχουμε κάμει για να φοβηθούμε;“. …
Εκτός από τις 2.000.000 δραχμές του άγνωστου χρηματοδότη, το μακροσκελές βούλευμα ανέφερε ότι η δολοφονική απόπειρα εναντίον του Βενιζέλου είχε σχεδιαστεί για τις 14 Απριλίου 1933. Θα γινόταν στην περιοχή του Παλαιού Φαλήρου, “αλλ’ εματαιώθη, διότι οι δράστοι δεν επρόλαβον” να εκπυρσοκροτήσουν. Ακόμη δύο απόπειρες σχεδιάστηκαν , μία εκ των οποίων στη Βουλή, αλλά ούτε αυτές υλοποιήθηκαν. …
ΠΗΓΕΣ:
*Ιδρυμα Ελευθέριος Βενιζέλος
*ΠΑΤΡΙΣ, Κ. Μπογδανίδης
*Ελευθέριος Βενιζέλος, Πηνελόπη Δέλτα
*Ελ.Βενιζέλος, η άγνωστη ζωή του, Γιάννη Μανωλικάκη
*Ο Βενιζέλος στην επανάσταση και την πολιτική, Γεωργίου Παναγιωτάκη
*Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων, Γρηγόρη Δαφνή
*Οι άγνωστες απόπειρες κατά Βενιζέλου
*Ημερολόγιο, Ιωάννη Μεταξά