Γράφει ο Αντώνης Σανουδάκης
Καθηγητής Ιστορίας-συγγραφέας
Σε εκδήλωση που πραγματοποίησε ο Δήμος Ηρακλείου, η Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη σε συνεργασία με το Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, στις 20 Μαΐου 2024, για τη Μάχη της Κρήτης, παρουσιάσθηκαν ενδιαφέρουσες φωτογραφίες για τη Μάχη και Αντίσταση από τον κ. Κωστή Μαμαλάκη, ιστορικό ερευνητή και συλλέκτη φωτογραφιών και όπλων.
Ανάμεσά τους και η φωτογραφία από τη μάχη του ΕΛΑΣ της 14ης Ιουλίου 1944 στο Βρωμονερό Ψηλορείτη, με τους τρεις αντάρτες Μιχάλη Μεταξάκη από το Κανλί Καστέλλι στο μέσον, Σπύρο Μυσιρλή αριστερά και Ιορδάνη, αντάρτη του ΕΛΑΣ, δεξιά.
Η φωτογραφία παρουσιάσθηκε από τον κ. Μαμαλάκη ως στημένη που δεν είναι τίποτα άλλο από μια σκηνή της ταινίας «Το νησί των γενναίων», όπως αναφέρεται και σε δημοσίευμα της έγκριτης εφημερίδας «ΠΑΤΡΙΣ», στις 24 Μαΐου.
Είναι όμως βαρύ, χωρίς στοιχειώδη έρευνα να αποφαίνεται ο κ. Μαμαλάκης αναληθώς για μια φωτογραφία που έχει πολλαπλά ερευνηθεί και εξακριβωθεί η γνησιότητά της. Κρίνεται, συνεπώς, δεοντολογικό και για χάρη της αντικειμενικής αλήθειας να αναφερθούν στοιχεία έρευνας περί της γνησιότητας της ιστορικής φωτογραφίας, σπάνιας στο είδος της.
Η εν λόγω φωτογραφία επεδείχθη στον γράφοντα, φοιτητή τότε στην Αθήνα, αρχή της δεκαετίας του 1960, από τον αντάρτη του ΕΛΑΣ Μιχάλη Μεταξάκη, με προφύλαξη και συστολή, όταν αναφέρθηκε στο ιστορικό της μάχης της 14ης Ιουλίου του ΕΛΑΣ 1944 και στον Βρεττανό σύνδεσμο Τζον Έμπερσον, που τράβηξε τη φωτογραφία.
Στη συνέχεια η φωτογραφία δημοσιεύτηκε, στις 12 Σεπτεμβρίου 1982, στην εφημερίδα «ΑΛΛΑΓΗ» Ηρακλείου από τον αρχισυντάκτη της και το περ. «ΚΡΗΤΗ», το φθινόπωρο του ίδιου έτους. Η φωτογραφία παρουσιάστηκε, εκ νέου, στο πρωτοχρονιάτικο περιοδικό «ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ» του 1983, σε δισέλιδο αφιέρωμά του, από τον δημοσιογράφο Γιάννη Γεωργακάκη, μαζί με σχετικό επιτόπιο ρεπορτάζ. Συγκεκριμένα, στη θέση Βρωμονερό Ψηλορείτη έγινε περιγραφή της μάχης από τον Μεταξάκη στους Γεωργακάκη και Σανουδάκη και αφού ήδη είχε εξεταστεί η γνησιότητα της φωτογραφίας στα εργαστήρια του συγκροτήματος Λαμπράκη (ΤΑ ΝΕΑ και ΤΟ ΒΗΜΑ).
Το δημοσίευμα προκάλεσε το ενδιαφέρον του B.B.C., το οποίο, αφού εξέτασε τη φωτογραφία και τη βρήκε γνήσια, αναζήτησε τον σύνδεσμο και φωτογράφο Βρεττανό Τζον Έμπερσον, στα περίχωρα του Λονδίνου.
Παραλλήλως, με επισκέφτηκε ο γιος του αντάρτη Μυσιρλή, ο Γιάννης, στέλνοντάς μου και ιδιόχειρη επιστολή, με την οποία επιβεβαίωνε ότι η μητέρα του και συγχωριανοί αναγνώρισαν, αριστερά στη φωτογραφία, τον σκοτωμένο στη μάχη της 14ης Ιουλίου 1944, ΕΛΑΣίτη πατέρα του.
Μετά από τις έρευνες αυτές, αποφασίστηκε η δημοσίευση εκ μέρους μου του βιβλίου-μαρτυρία «Μιχάλη Μεταξάκη. Συναγωνιστές», από τις εκδ. ΚΝΩΣΟΣ, το 1984, με τη σχετική φωτογραφία.
Είναι λοιπόν αντιδεοντολογικό ο κ. Μαμαλάκης να ακυρώνει την ως άνω φωτογραφία ως δήθεν προϊόν κινηματογραφικό και οφείλει, ως καλός ερευνητής, συλλέκτης φωτογραφιών και αντικειμένων να ανασκευάσει τούς ανακριβείς ισχυρισμούς του για τη φωτογραφία της 14ης Ιουλίου 1944, η οποία έχει επιπροσθέτως αναγνωρισθεί και παρουσιασθεί από τον καθηγητή Πανεπιστημίου Βασίλη Κρεμμυδά σε βιβλία του και στο βιβλίο Ιστορίας της Γ΄ Γυμνασίου, από τον Ο.Ε.Δ.Β., το έτος 1984.
Οι ανυπόστατοι και ανακριβείς ισχυρισμοί του κ. Μαμαλάκη, λοιπόν, χωρίς έρευνα, προσβάλλουν τον αγώνα του ΕΛΑΣ, τους πέντε σκοτωμένους αντάρτες της μάχης και την ιστορική έρευνα, για την οποία σε επιστήμονες ιστορικούς αλλά και ερευνητές υπάρχει πάντα πλούσιο υλικό για αντικειμενική έρευνα. Προσβάλλουν, επίσης, τον Δήμο Ηρακλείου, την Περιφέρεια Κρήτης ως συνδιοργανωτές της εκδήλωσης της 20ής Μαΐου και το Ιστορικό Μουσείο του οποίου είναι συνεργάτης.
Για το αντίθετο, της μη αναγνώρισης του λάθους εκ μέρους του, το «Αιδώς Αργείοι» είναι εν ισχύι πάντα.