Από τις 14 ως τις 16 Σεπτεμβρίου 1943, ο βάρβαρος κατοχικός στρατός κάτω από τις διαταγές του Διοικητή του «Φρουρίου Κρήτης» Μπρόγερ και του Διοικητή της 22ας Μεραρχίας Μίλερ, ακολουθώντας ένα καλά οργανωμένο σχέδιο, κατέστρεψαν τα χωριά της επαρχίας Βιάννου αφού τα λεηλάτησαν και έστησαν στο εκτελεστικό απόσπασμα πέντε εκατοντάδες περίπου Κρητών πατριωτών.
Με το αφήγημα των «αντιποίνων», ο φασιστικός και ναζιστικός γερμανικός στρατός, ολοκλήρωσε ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, ξεσπώντας πάνω στα χωριά και τους κατοίκους της Βιάννου, αφήνοντας στο πέρασμά του τον όλεθρο και σημαδεύοντας τις ψυχές των εναπομεινάντων Βιαννιτών.
Παιδιά έμειναν ορφανά, γυναίκες χωρίστηκαν για πάντα από τους άνδρες τους, οικογένειες έμειναν χωρίς σπίτια, νέοι, γέροι, γυναίκες, ανάπηροι και παιδιά στήθηκαν στο εκτελεστικό απόσπασμα χωρίς διάκριση.
Οι πληγές της επαρχίας Βιάννου παραμένουν ακόμη και σήμερα ανοιχτές, αν και έχουν περάσει 79 χρόνια από τότε.
Παρουσιάζοντας έξι (6) τεκμήρια της καταστροφής της Βιάννου, πιστεύουμε ότι συμβάλουμε μ’αυτόν τον τρόπο ώστε να συμπληρωθεί η κατοχική ιστορία της περιοχής και να μην επέλθει η λήθη, που τόσο επιδιώκουν οι σημερινοί «αναθεωρητές» της ιστορίας.
Τεκμήριο 1
Η Βιάννος τρείς μήνες πριν το Ολοκαύτωμα, την καταστροφή και τις εκτελέσεις. Φωτογραφία από το αρχείο της Γερμανίδα δημοσιογράφο Annette Windgasse, (Ιούνιος 1943, φωτογράφος Karl Ottahal).
Ο Γερμανός στρατιώτης σε ένα πλακόστρωτο σοκάκι της Άνω Βιάννου συναντά τρεις κατοίκους, μεταξύ τους κι ένα μικρό παιδί. Το παιδί, σηκώνει το χέρι και το φέρνει στο κούτελο, αποδίδοντας στρατιωτικό χαιρετισμό, μια κίνηση που οπωσδήποτε θα είχε δει να την κάνουν μεταξύ τους οι Γερμανοί αξιωματούχοι, που επισκέπτονταν συχνά τη Βιάννο τα χρόνια της κατοχής.
Τεκμήριο 2
Απόσπασμα πρακτικών Ειδικού Στρατοδικείου εγκληματιών Πολέμου δίκης Μπρούνο Όσβαλντ Μπρόγερ και Φρειδερίκου Γουλιέλμου Μίλερ που έγινε στην Αθήνα από 31 Οκτωβρίου ως 9 Δεκεμβρίου 1946. Καταθέτει ο μάρτυρας κατηγορίας Επίσκοπος Μοιρών Ευγένιος Ψαλιδάκης μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Κρήτης, για τις θηριωδίες των Γερμανών στη Βιάννο:
´«…αναφέρομεν εις την τραγωδία της Βιάννου, ήτις εγένετο την ημέραν της υψώσεως του Τιμίου Σταυρού, και κατά την οποίαν εξετελέσθησαν περί τα 300 πρόσωπα εις την ανωτέρω περιοχήν. Προηγουμένως είχε γίνει μία συμπλοκή μεταξύ ανταρτών της ομάδος Παντουβά εφ’ ενός και Γερμανών Στρατιωτών εφ’ ετέρου, και κατά την οποίαν συνελήφθησαν αρκετοί Γερμανοί. Αποτέλεσμα της τοιαύτης συμπλοκής ήτο ο Μίλερ να διατάξη την εκτέλεσιν όλων των Βιαννιτών της περιοχής, παρ’ ότι ούτοι δεν εχρησιμοποιήθησαν εις την Μάχην.
Ο Μίλερ δια να φοβήση τους κατοίκους της περιοχής ταύτης, διέταξε την εκτέλεσιν μεγάλου αριθμού ατόμων, ως και την σύλληψιν 1000 περίπου πολιτών της περιοχής ταύτης.
Μεταξύ των εκτελεσθέντων κατά την χρονικήν ταύτην περίοδον συγκαταλέγονται υπερήλικες δηλ. άνω των 70 ετών, εις ιερεύς και εις ιερομόναχος, ως επίσης και γυναίκες μεταξύ των οποίων και έγκυοι, μιας δε, εφαίνετο και αυτό τούτο το έμβρυον. Εξετελέσθησαν ασθενείς εις τα κρεββάτια των, ως επίσης ενθυμούμαι ότι εξετελέσθη και εις παράλυτος επί της κλίνης του εις το χωρίον Κεφαλοβρύσι.
Κατά τας ανωτέρω επιχειρήσεις εκινητοποιήθησαν και εχρησιμοποιήθησαν αι Στρατιωτικαί Δυνάμεις Ηρακλείου, Διοικητής των οποίων ήτο ο κατηγορούμενος Φρειδερίκος Μίλερ, μέρος δε της δυνάμεως ταύτης συνεπλάκη με την ομάδα του Καπετάν Παντουβά συνελήφθησαν δε κατά την συμπλοκήν ταύτην 12 Γερμανοί. Η συμπλοκή αύτη εγένετο εις τας 13 Αυγούστου αι δε εκτελέσεις την 14ην Αυγούστου…
…εις σχετικάς δε ενεργείας μου προς αυτόν τούτον τον Μίλερ, ούτος μου εδήλωσε ότι αν οι 12 Γερμανοί δεν αφεθούν ελεύθεροι θα καταστρέψη τα χωριά και θα φονεύση τους ομήρους. Κατά την εποχήν ταύτην των εκτελέσεων της Βιάννου Διοικητής φρουρίου Κρήτης ήτο ο έτερος των κατηγορουμένων Μπρούνο Μπρόγερ.
Οι 12 Γερμανοί Στρατιώται αφέθησαν ελεύθεροι, ομοίως δε αφέθησαν ελεύθεροι και οι όμηροι, αλλά τα χωρία κατεστράφησαν και εκάησαν όπως η Σύμη, ο Κρεββατάς, το Κεφαλοβρύσι και άλλα. Δια την τοιαύτην ενέργειαν του Μίλερ παρεπονέθη γραπτώς προς αυτόν διότι παρ’ ότι οι Γερμανοί αφέθησαν ελεύθεροι, ούτος δεν ετήρησε τον λόγον του και κατέστρεψε τα ανωτέρω χωρία…».
Τεκμήριο 3
«Ηράκλειον τη 17-10-44
Προς την Επιτροπήν Διαχειρίσεως Βοηθημάτων εν Ελλάδι
Γραφείον Κρήτης – ενταύθα
Κύριε Διευθυντά
Ενώπιον μου παρουσιάσθη σήμερον πολυμελής επιτροπή των κατοίκων της Επαρχίας Βιάννου και μοι υπέβαλλε την παράκλησιν όπως προβώμεν εις την ενίσχυσιν των αποροτάτων τούτων δια χορήγησιν τροφίμων και ειδών ιματισμού και υποδήσεως.
Επειδή προς το παρόν η Στρατιωτική Διοίκησις λόγω των στρατιωτικών αναγκών και δυσχερειών μεταφοράς δεν είναι δυνατόν να έλθη εις βοήθειάν των. Παρακαλείσθε ίνα επισπεύσητε κατά το δυνατόν την χορήγησιν εις αυτούς διαφόρων τροφίμων και λοιπών ειδών, κυρίως δε σιτηρών.
Κοινοποίησις
Στρατιωτική Διοίκησις Βιάννου
Ο ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΣ ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ
Νάθενας Ανδρέας
Αντ/ρχης Πεζικού».
Τεκμήριο 4
«ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΙΣ ΝΟΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ
Ηράκλειον τη 17-10-44
Προς τους Προέδρους Κοινοτήτων Επαρχιών Μεσσαράς
Άμα λήψη παρούσης μου, φροντίσατε όπως συγκεντρώσετε δι’εράνων εκ των Κοινοτήτων σας ποσότητας σίτου και κριθής σποράς ας θέλομεν διαθέσει δια τους κατοίκους της καταστραφείσης περιοχής Βιάννου.
Τονίσατε εις τους κατοίκους της υφ’υμάς Κοινότητος, ότι όλοι οφείλομεν να συνδράμομεν εις την οικονομικήν ανόρθωσιν των υπό των Γερμανών λεηλατηθέντων και καταστραφέντων περιοχών της Νήσου μας, και δη των γεωργικών τοιούτων.
Αι Υποδ/σεις Χωροφυλακής Μεσσαράς να κοινοποιήσωσιν την παρούσαν προς απάσας τας Κοινότητας της περιοχής των.
Κοινοποίησις
Υποδ/σις Χωρ/κής Καινουρίου – Μοίρες
Υποδ/σις Χωρ/κής Μονοφατσίου – Πύργος
Στρατ. Διοικήσεις Βιάννου
Ο ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΣ ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ
Νάθενας Ανδρέας
Αντ/ρχης Πεζικού».
Τεκμήριο 5
´ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΙΣ ΝΟΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ
Ηράκλειον τη 26-10-44
Προς τον Διοικητήν του αεροδρομίου Καστελλίου Πεδιάδος
Εκ των εις την διάθεσίν σας κενών βαρελίων βενζίνης να διαθέσητε 800 άτινα θα διανείμει ο Στρατιωτικός Διοικητής Επαρχίας Βιάννου εις τα διάφορα Χωρία και εις τους εστερημένους παντελώς ελαιοδοχείων, επί αποδείξει ας θα μοι υποβάλη εν καιρώ.
Το καθ’ημάς ΙΥ Γραφείον να διαθέση προς τον σκοπόν της μεταφοράς των ανωτέρω βαρελίων από Καστέλλι εις Βιάννον δύο φορτηγά αυτοκίνητα και να συντελεσθή η εργασία αύτη το ταχύτερον.
Κοινοποίησις
Στρατ/κήν Δ/σιν Υπαίθρου
ΙΥ Γραφείον Σ.Δ.Ν.Η.
Στρατ. Διοικητήν Επαρχίας Βιάννου
Ο ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΣ ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ
Νάθενας Ανδρέας
Αντ/ρχης Πεζικού».
Τεκμήριο 6
Για να αντιληφθεί ο καλόπιστος ερευνητής της ιστορίας τις ιδέες του φασισμού και ναζισμού που είχε αποδεχθεί και καθόριζαν τις ενέργειες του Στρατηγού Μπρούνο Όσβαλντ Μπρόγερ, αρκεί να ανατρέξει στον αποχαιρετιστήριο λόγο του, όταν εγκατέλειπε την Κρήτη τον Ιούνιο του 1944 και τη θέση του ανέλαβε ο Στρατηγός Μίλερ.
Και οι δύο παραπάνω στρατηγοί θεωρήθηκαν υπεύθυνοι για το ολοκαύτωμα των χωριών της επαρχίας Βιάννου, δικάστηκαν και καταδικάστηκαν σε θάνατο.
Το «διάγγελμα» του Μπρόγερ, δημοσίευσε η γερμανική εφημερίδα VESTE KRETA στις 27 Ιουνίου 1944. Αποτελεί μνημείο υποκρισίας και διαστρέβλωσης των πραγματικών γεγονότων και ύβρις προς την Κρήτη και τους Κρητικούς. Ο Μπρόγερ, μεταξύ άλλων αναφέρει:
«…αποχωρώ κατ’ αυτάς εκ της νήσου και αποχαιρετώ τον Κρητικόν λαόν. Όταν παρέλαβον περίπου προ δυο ετών την διοίκησιν, ήτο δι εμέ, ως γερμανόν στρατιώτην και στρατηγόν, δύσκολον να διεισδύσω εις την ψυχήν και εις την καρδίαν αυτού του λαού.
Με την πάροδον των ετών εγνώρισα καλώς τας αρετάς και τα ελαττώματα του λαού αυτού επί μάλλον και μάλλον και τόσον περισσότερον τον έμαθα, ώστε ηδυνάμην να προσδιορίσω ότι αι αρεταί υπερισχύουν των ελαττωμάτων. Εκ της επιγνώσεως ταύτης ανεπτύχθη κατόπιν με την πάροδον του χρόνου εκ μέρους μου και εκ μέρους του κρητικού λαού μία φιλία, η οποία, όπως εν πεποιθήσει ελπίζω, θα παραμείνη υπεράνω των πολεμικών γεγονότων και θα διατηρηθή.
Η ανάγκη και η αθλιότης, εις την οποίαν περιέπεσεν μέγα μέρος του λαού, λόγω των πολεμικών γεγονότων, μου έκαιε πάντοτε φλογερώς την ψυχήν και ήτο η αδιάκοπος προσπάθειά μου να επιλαμβάνομαι των αναγκών αυτών δια των ολίγων μέσων των εις την διάθεσίν μου ευρισκομένων.
Με το αυτό πνεύμα και με την αυτήν αντίληψιν εμφορείται και κάθε Γερμανός στρατιώτης εις την Κρήτην. Όπως εγώ, ούτω κι ο Γερμανός στρατιώτης αισθάνεται την υποχρέωσιν να βοηθή τον πληθυσμόν, εφ’ όσον το επιτρέπουν τα μέσα των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων, δια τινός τρόπου.
Ο κρητικός πληθυσμός εσημείωσε την στάσιν του Γερμανού στρατιώτου και τούτο αποδεικνύουν αι εγκάρδιαι σχέσεις, αι οποίαι επικρατούν μεταξύ των Γερμανών και του πληθυσμού.
Είναι γνωστόν ότι διαβολαί των ξένων απατεώνων, οίτινες μόνον ζημιώνουν τον ελληνικόν πληθυσμόν, ζητούν θύματα απ’ αυτόν τα οποία δεν εξυπηρετούν τους εθνικούς σκοπούς του. Αυτός ο αδιάκοπος αγών δια το καλόν απέφερεν τους καρπούς του.
Και εάν εις Κρήτην αι συνθήκαι σήμερον είναι ουσιωδώς καλλίτεραι από την Ελληνικήν ήπειρον και τα υπόλοιπα Βαλκάνια, αυτό το αποδίδομεν εις το ότι το μέγιστον μέρος του κρητικού πληθυσμού κατενόησε και υπεστήριξε αυτόν τον αγώνα προθύμως και εκθύμως.
Δια τον λόγον αυτόν εκφράζω εις τον κρητικόν λαόν ένα εκ βάθους καρδίας ευχαριστώ και ανήκει επίσης το ευχαριστώ τούτο εις τον Υπουργόν Γενικόν Διοικητήν Δρα Πασσαδάκην, εις τους ιεράρχας και υπαλλήλους της διοικήσεως και αστυνομίας.
Μόνον δια της δράσεώς των και της αφόβου συνεργασίας των συνετελέσθη η επιτυχία του ειρηνικού τούτου έργου. Όταν κατόπιν ο πόλεμος αυτός θα έχη λήξει, θα δυνηθή ο πληθυσμός της Κρήτης να κατανοήση την οφειλήν του προς τους πιστώς και πατριωτικώς δια τον λαόν των εργασθέντας άνδρας. Αποχωρώ εκ της νήσου με τας καλυτέρας και εγκαρδίους ευχάς δια τον κρητικόν λαόν.
Είθε να φεισθή του λαού η σκληρά τύχη η οποία επεφυλάχθη εις τους λαούς οίτινες ευρίσκονται εις την απάνθρωπον δίνην του πολέμου τούτου.
Και αν μετά την λήξιν του πολέμου θα επέστρεφα εις την νήσον ως φιλοξενούμενος ελπίζω ότι ο κρητικός πληθυσμός θα με αντίκρυζε με την γνώμην και την φιλίαν την οποίαν θα διατηρήσω εις την καρδίαν μου πάντοτε δια τον λαόν της Κρήτης.
Αι σκέψεις και τα αισθήματά μου θα επιστρέφουν πάντοτε κατά την διάρκειαν του πολέμου εις την ωραίαν αυτήν νήσον και τον αξιαγάπητον λαόν της.
Χαίρετε
Χανιά 24- 6- 44
ΜΠΡΩΫΕΡ
Στρατηγός των στρατευμάτων αλεξιπτωτιστών».
Τεκμήριο 7
Έγγραφο του Φρουράρχου Ηρακλείου προς τον Νομάρχη Εμμανουήλ Ξανθάκη. Μετά τις λεηλασίες, τις πυρπολήσεις και τις εκτελέσεις των κατοίκων της επαρχίας Βιάννου τον Σεπτέμβριο του 1943, ο Γερμανός Φρούραρχος χορηγεί ποσότητα σιτηρών και οσπρίων στην Κοινότητα της Άνω Βιάννου. Ημερομηνία του εγγράφου είναι η 27η Οκτωβρίου 1943. Οι βάρβαροι εκπρόσωποι του φασισμού και ναζισμού, λοιδορούν τους Βιαννίτες αφού προσφέρουν σιτηρά της Κρήτης (επιταγμένα), στους κατοίκους ; της Άνω Βιάννου, που οι ίδιοι την έχουν λεηλατήσει, απαρφανίσει και ερημώσει.
* Ο Γεώργιος Α. Καλογεράκης είναι δρ Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, διευθυντής Δημοτικού Σχολείου Θραψανού Πεδιάδος