Ως ένας καβαλάρης που γυρίζει τις νύχτες στο Ηράκλειο, προστατεύοντας το Μεγάλο Κάστρο, με παρουσία αόρατη αλλά ισχυρή στις μεγάλες στιγμές αλλά και στην καθημερινότητα της πόλης περιγράφεται σε ιστορίες που «ακουμπούν» στα όρια του θρύλου, ο πολιούχος Άγιος Μηνάς που γιορτάζει αύριο.
Εκεί το Ηράκλειο ζει για πολλές δεκαετίες μεγάλες στιγμές. Ενθρονίσεις, εθνικές εορτές, λιτανείες, γάμοι και κηδείες αναγνωρίσιμων και μη ανθρώπων. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις στρατιωτικά αγήματα, η Φιλαρμονική του Δήμου και φυσικά γνωστά και διάσημα πρόσωπα πολιτικά και όχι μόνον σε παράταξη. Ο Μητροπολιτικός Ναός στέκει στο ύψος του σε πολλές περιστάσεις αλλά κυρίως βρίσκεται στις ψυχές και στις προσευχές των ανθρώπων.
Με αναφορές σε μεγάλα και μικρά θαύματα από την εποχή της Τουρκοκρατίας ως σήμερα, αποτελεί ίσως τον πιο πολυσύχναστο ναό της πόλης, αφού σε όλη τη διάρκεια της μέρας και όλες τις μέρες του χρόνου, άνθρωποι κάθε ηλικίας περνούν την πόρτα του ναού. Για ένα κερί, μια προσευχή, ένα τάμα, μια μικρή στάση να καθαρίσει η ψυχή και το μυαλό πριν συνεχίσουν την μέρα τους.
Ας δούμε όμως περισσότερα για το ναό που για να ολοκληρωθεί χρειάστηκαν 33 ολόκληρα χρόνια.
Ο θεμέλιος λίθος του Ιερού Ναού τέθηκε στις 25 Μαρτίου του 1862 από τον αρχιερέα Διονύσιο Χαριτωνιάδη μετέπειτα Οικουμενικό Πατριάρχη.
Τα σχέδια του ναού έγιναν από τον Ηπειρώτη αρχιτέκτονα Αθανάσιο Μούση.
Η έκρηξη της Κρητικής επανάστασης το 1866 οδήγησε στην άμεση διακοπή των εργασιών, που συνεχίστηκαν το 1883 και ολοκληρώθηκαν το 1895. Για το κτίσιμο του Ναού πολλοί Ηρακλειώτες προσέφεραν χρηματικά ποσά, ενώ όσοι αδυνατούσαν, προσέφεραν προσωπική εργασία. Η δαπάνη ανέγερσης ανήλθε στις 30 χιλιάδες λίρες χωρίς την προσωπική εργασία των Χριστιανών.
Ο μητροπολιτικός ναός του Αγίου Μηνά το 1906 (φωτ. Γ. Μαραγιάννης, συλ. Μ. Παπαδάκη-Δάνδολου)
Τα εγκαίνια έγιναν με κάθε μεγαλοπρέπεια στις 16 Απριλίου 1895, Κυριακή των Μυροφόρων, από τον Κρήτης Τιμόθεο Καστρινογιαννάκη.
«Αμφιβάλλομεν αν άλλοτε ποτέ το Ηράκλειον είδε θρησκευτικήν πανήγυριν ούτω λαμπράν και επιβάλλουσαν οία υπήρξεν επί τοις εγκαινίοις του νεοδμήτου Καθεδρικού Ναού του Αγ. Μηνά. Άπειρον ήτο το πλήθος το πανταχόθεν της νήσου συρρεύσαν, πρωτοφανής δε η γενόμενη διακόσμησις της ημετέρας πόλεως. Ο ενθουσιασμός των πανηγυρισμών ήτο απερίγραπτος» όπως περιγράφεται χαρακτηριστικά σε αναφορά της εποχής.
Ο Άγιος Μηνάς είναι μέχρι σήμερα ένας από τους πιο μεγαλοπρεπείς και επιβλητικούς ναούς της Ελλάδας. Ανήκει στον τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τρούλο, που εδράζεται σε υψηλό τύμπανο, ενώ εσωτερικά συνδυάζει και στοιχεία τρίκλιτης βασιλικής. Έχει δύο κωδωνοστάσια, ένα στη βορειοανατολική και ένα στη νοτιοανατολική γωνία.
Ακόμα και λαχνοί είχαν εκδοθεί για να ενισχυθεί το έργο της ανέγερσης του Αγίου Μηνά