Το βρογχικό άσθμα είναι μια κοινή νόσος, από την οποία υπολογίζεται ότι πάσχει το 8%-9% του πληθυσμού στην Ελλάδα και αναμφισβήτητα αποτελεί σημαντική αιτία νοσηρότητας και θνησιμότητας.
Εμφανίζεται συχνότερα στα μικρά αγόρια και τις γυναίκες μετά την ενηλικίωση και τα συμπτώματα αντιμετωπίζονται με την κατάλληλη θεραπεία.
Η κ. Κατερίνα Αντωνίου, καθηγήτρια Πνευμονολογίας της Ιατρικής Σχολής, του Πανεπιστήμιο Κρήτης, Υπεύθυνη Εργαστηρίου Μοριακής και Κυτταρικής Πνευμονολογίας, μιλά στην «Π» για την ασθένεια, αλλά και το Ιατρείο Σοβαρού Άσθματος που λειτουργεί στο ΠΑΓΝΗ και είναι κέντρο αναφοράς.
Στόχος του είναι η ολιστική προσέγγιση του ασθενή με βρογχικό άσθμα, συνδυάζοντας την ανθρωποκεντρική – συμπεριφορική -προληπτική ιατρική με την ιατρική ακρίβεια, για την αποφυγή παροξύνσεων και νοσηλειών, τον έλεγχο των συννοσητότητων και τελικά την καλύτερη ποιότητα ζωής των ασθενών.
«Εκτιμάται, σημειώνει η κ. Αντωνίου, ότι κατά το έτος 2019, το άσθμα ήταν υπεύθυνο για 455.000 θανάτους παγκοσμίως, ενώ οι περισσότεροι θάνατοι που σχετίζονται με το άσθμα παρατηρούνται σε χώρες χαμηλού βιοτικού επιπέδου, στις οποίες το άσθμα υποδιαγιγνώσκεται ή θεραπεύεται ατελώς.»
Σύμφωνα με τον πιο πρόσφατο ορισμό της Παγκόσμιας Πρωτοβουλίας για το Άσθμα, πρόκειται για νόσο που παρουσιάζει ετερογένεια και συνήθως χαρακτηρίζεται από χρόνια φλεγμονή των αεραγωγών.
Το άσθμα είναι η πιο συχνό στα αγόρια στην παιδική ηλικία και στις γυναίκες μετά την ενηλικίωση.
Τα συμπτώματα
Το άσθμα εμφανίζεται με επεισόδια που χαρακτηρίζονται από δύσπνοια (δυσκολία στην αναπνοή), βάρος στο στήθος, βήχα ή συριγμό (σφύριγμα στην αναπνοή).
Τα συμπτώματα του άσθματος μπορεί να υποχωρήσουν με την κατάλληλη θεραπεία, αλλά μερικές φορές μπορούν να υποχωρήσουν αυτόματα. Η αποφυγή του ερεθιστικού παράγοντα που προκάλεσε τα συμπτώματα μερικές φορές αρκεί για να βελτιωθεί ο ασθενής.
Κάποιοι παράγοντες που μπορεί να πυροδοτήσουν το άσθμα ή να επιδεινώσουν τα συμπτώματά του είναι η άσκηση, η έκθεση σε οικιακούς ή επαγγελματικούς αλλεργιογόνους παράγοντες (σκόνη, ακάρεα κ.α.) ή άλλες ερεθιστικές ουσίες, η λήψη ορισμένων φαρμακευτικών ουσιών όπως είναι η ασπιρίνη, το κάπνισμα, οι ιογενείς λοιμώξεις και το stress.
Η κ. Αντωνίου σημειώνει ότι έχουν αναγνωριστεί επίσης αρκετές συννοσηρότητες, στις οποίες περιλαμβάνονται η παχυσαρκία, οι αλλεργίες, η ρινίτιδα, η παραρρινοκολπίτιδα, η ιγμορίτιδα, η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση και η κατάθλιψη.
Κάποιοι ασθενείς με άσθμα εμφανίζουν ελάχιστα συμπτώματα λίγες φορές στη ζωή τους, ενώ κάποιοι άλλοι εμφανίζουν καθημερινά συμπτώματα με σημαντικές επιπτώσεις στην καθημερινότητά τους.
Ο στόχος της θεραπείας του άσθματος είναι να ελέγχονται συμπτώματα, όπως η δύσπνοια και ο συριγμός ώστε να μην περιορίζουν τις συνήθεις καθημερινές δραστηριότητες των ασθενών. Αυτός ο στόχος είναι εφικτός για πολλά άτομα, ωστόσο, ορισμένα άτομα μπορεί να δυσκολεύονται με τον έλεγχο του άσθματος.
Οι βιολογικοί παράγοντες στο σοβαρό άσθμα
Για τους ασθενείς που πάσχουν από σοβαρό άσθμα, δηλαδή χρειάζονται υψηλές δόσεις εισπνεομένων φαρμάκων ή και κορτιζόνη από το στόμα λόγω συχνών παροξύνσεων, τα τελευταία χρόνια είναι στη διάθεσή μας καινούργιες θεραπείες που ονομάζονται βιολογικοί παράγοντες.
Πρόκειται για μονοκλωνικά αντισώματα που χορηγούνται υποδορίως, συνήθως ανά μήνα. Ένας από αυτούς είναι το omalizumab το οποίο στοχεύει σε μια πρωτεΐνη που σχετίζεται με την αλλεργία, γι’ αυτό και έχει ένδειξη στο σοβαρό αλλεργικό άσθμα.
Δύο άλλοι βιολογικοί παράγοντες, το mepolizumab και το benralizumab στοχεύουν στη μείωση των ηωσινοφίλων και έχουν ένδειξη στο σοβαρό ηωσινοφιλικό άσθμα.
Επίσης, στη χώρα μας διαθέτουμε και το μονοκλωνικό αντίσωμα έναντι της TSLP(tezepelumab) το οποίο ελαττώνει τις παροξύνσεις, τα επίπεδα των ηωσινοφίλωνπεριφερικού αίματος, IgE και FeNO, ενώ παράλληλα βελτιώνει τον FEV1, ανεξάρτητα από τον φαινότυπο.
Μετά την επιλογή του κατάλληλου βιολογικού παράγοντα, συστήνεται η χορήγησή του για τουλάχιστον 3-4 μήνες και η αξιολόγηση των θεραπευτικών αποτελεσμάτων.
Σε περίπτωση θετικών αποτελεσμάτων είναι σημαντικός ο επανέλεγχος του ασθενούς κάθε 3 έως 6 μήνες, ενώ σε αντίθετη περίπτωση προτείνεται η επαναξιολόγηση και δοκιμή άλλου βιολογικού παράγοντα, αν πληρούνται τα απαραίτητα κριτήρια χορήγησής του.
Όλοι οι βιολογικοί παράγοντες είναι φάρμακα υψηλού κόστους, αλλά έχουν πετύχει μείωση των παροξύνσεων και της χρήσης κορτιζόνης από το στόμα, με βελτίωση στην ποιότητα ζωής των ασθενών με σοβαρό άσθμα και με αντίστοιχη ασφάλεια. Απαραίτητη προϋπόθεση για τη χορήγηση τους είναι η ύπαρξη σοβαρού άσθματος που δεν ανταποκρίνεται στη κατάλληλη θεραπεία.
Το Ιατρείο Σοβαρού Άσθματος
Η επιλογή του κατάλληλου βιολογικού παράγοντα είναι ευθύνη του Πνευμονολόγου και πραγματοποιείται στο Ιατρείο Σοβαρού Σοβαρού Άσθματος στο ΠΑΓΝΗ.
«Παράλληλα, τονίζει η κ. Αντωνίου, το ιατρείο σε συνεργασία με το Εργαστήριο Μοριακής και Κυτταρικής Πνευμονολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης, την ΩΡΛ κλινική και το Παθολογοανατομικό Εργαστήριο της Ιατρικής Σχολής μελετά τους μηχανισμούς αναδιαμόρφωσης των αεραγωγών αλλά των ρινικών πολυπόδων με υπευθυνους Καθηγητες τον κ. Τζανάκη, την ίδια και από την ΩΡΛ κλινική τους Καθηγητές κ.κ. Προκοπάκη και Καρατζάνη καθώς και συνεργασία με το ΑΠΘ, τους κκ. Πορπόδη και Δόμβρη.
Το ιατρείο αποτελεί κέντρο αναφοράς για τη μελέτη του Σοβαρού άσθματος για το νησί μας και συμμετέχει στις μελέτες της Ομάδας Εργασίας άσθματος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας.».