Για πρώτη φορά μετά από σχεδόν μια δεκαετία, οι βουλευτές στη Βρετανία ψηφίζουν για το αν θα παραχωρείται στους ενήλικες με ανίατες ασθένειες το δικαίωμα για ευθανασία. Η εν λόγω νομοθεσία θα αφορά ασθενείς σε Αγγλία και Ουαλία.
Παρά το γεγονός ότι παραμένει παράνομη στις περισσότερες χώρες, πάνω από 300 εκατ. άνθρωποι ζουν σε χώρες που έχουν νομιμοποιήσει την ευθανασία.
Ο Καναδάς, η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία, η Ισπανία και η Αυστρία εισήγαγαν νόμους για τον υποβοηθούμενο θάνατο από το 2015, όταν οι Βρετανοί βουλευτές ψήφισαν για τελευταία φορά το θέμα – και μερικές χώρες επιτρέπουν την υποβοηθούμενη αυτοκτονία ακόμη και για άτομα που δεν είναι τερματικά άρρωστα.
Το προτεινόμενο νομοσχέδιο για την Αγγλία και την Ουαλία περιλαμβάνει μέτρα ασφαλείας που, σύμφωνα με τους υποστηρικτές του, το καθιστούν τον αυστηρότερο κανονισμό στον κόσμο, με τους ασθενείς να απαιτούν την έγκριση δικαστή του Ανώτατου Δικαστηρίου.
Αντίθετα, οι επικριτές τονίζουν ότι η αλλαγή του νόμου θα ήταν ένα επικίνδυνο βήμα που θα έθετε σε κίνδυνο τους ευάλωτους. Υποστηρίζουν ότι η προσοχή θα έπρεπε να εστιαστεί στη βελτίωση της περιορισμένης πρόσβασης στην παρηγορητική φροντίδα.
Πριν ωστόσο ολοκληρωθεί η ψηφοφορία, ας δούμε τι ισχύει για την ευθανασία στη Βόρεια Αμερική, την Ευρώπη και την Ωκεανία.
Τι ισχύει για την Ελλάδα
Στην Ελλάδα, η ευθανασία παραμένει παράνομη. Σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία, η ενεργητική ευθανασία (η χορήγηση φαρμάκων ή άλλων μέσων με σκοπό τον θάνατο του ασθενούς) θεωρείται έγκλημα και τιμωρείται με ποινές φυλάκισης ή ακόμα και με ποινή καθείρξεως.
Ωστόσο, η Ελλάδα επιτρέπει τη λεγόμενη “παθητική ευθανασία”, η οποία αναφέρεται στην απόφαση του γιατρού ή της οικογένειας να διακόψουν την ιατρική φροντίδα ή την υποστήριξη ζωής σε ασθενείς με μη αναστρέψιμες καταστάσεις υγείας ή σε περιπτώσεις όπου ο ασθενής βρίσκεται σε κώμα ή είναι ανίκανος να εκφράσει τη βούλησή του. Αυτή η απόφαση, ωστόσο, πρέπει να γίνεται με βάση το ιατρικό πρωτόκολλο και την έγκριση του νοσοκομειακού ή του θεράποντος ιατρού.
Επιπλέον, η Ελλάδα δεν έχει νομοθετήσει την υποβοηθούμενη αυτοκτονία (όπως συμβαίνει σε χώρες όπως ο Καναδάς ή η Ολλανδία), δηλαδή την περίπτωση όπου ένα άτομο που επιθυμεί να τερματίσει τη ζωή του ζητάει τη βοήθεια ενός γιατρού ή άλλου επαγγελματία για να το κάνει.
Η νομοθεσία περί ευθανασίας στην Ελλάδα είναι ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα, και υπάρχουν περιοδικά συζητήσεις για την ανάγκη αναθεώρησης του νομικού πλαισίου σε αυτή την κατεύθυνση, ιδιαίτερα για τις περιπτώσεις ανθρώπων που υποφέρουν από σοβαρές, μη αναστρέψιμες ασθένειες. Ωστόσο, μέχρι στιγμής, δεν υπάρχουν ενδείξεις για άμεση αλλαγή της νομοθεσίας.
Τι ισχύει στις ΗΠΑ για την ευθανασία
Στις ΗΠΑ, η ευθανασία -την οποία κάποιοι επικριτές προτιμούν να αποκαλούν “υποβοηθούμενη αυτοκτονία”– είναι νόμιμη σε 10 Πολιτείες, καθώς και στην Ουάσιγκτον. Το Όρεγκον ήταν ένα από τα πρώτα μέρη στον κόσμο που προσέφερε υποβοήθηση στον θάνατο σε μερικούς ασθενείς το 1997 και έχει πλέον πάνω από 25 χρόνια εμπειρίας. Έχει γίνει το πρότυπο πάνω στο οποίο βασίζονται οι νόμοι για την υποβοηθούμενη αυτοκτονία σε άλλες πολιτείες.
Στο Όρεγκον, η ευθανασία είναι διαθέσιμη σε τερματικά άρρωστους, ψυχικά ικανούς ενήλικες που αναμένεται να πεθάνουν εντός έξι μηνών και πρέπει να εγκριθεί από δύο γιατρούς. Από το 1997, 4.274 άτομα έλαβαν συνταγή για μια θανατηφόρα δόση φαρμάκων, με 2.847 (67%) θανάτους.
Οι περισσότεροι ασθενείς στο Όρεγκον που ζήτησαν βοήθεια για τον θάνατό τους πέρυσι είχαν καρκίνο. Περίπου το 10% είχαν νευρολογικές παθήσεις και περίπου το ίδιο ποσοστό είχε καρδιοπάθειες. Από τους 367 ασθενείς που έλαβαν μια θανατηφόρα δόση φαρμάκων πέρυσι, η συντριπτική πλειοψηφία (91,6%) ανέφεραν ότι η απώλεια αυτονομίας ήταν η κύρια ανησυχία τους, ενώ άλλοι ανέφεραν:
- Απώλεια αξιοπρέπειας – 234 ασθενείς (63,8%)
- Απώλεια ελέγχου σωματικών λειτουργιών – 171 (46,6%)
- Ανησυχία για το “βάρος” στην οικογένεια και τους φίλους – 159 (43,3%)
- Ανεπαρκής έλεγχος του πόνου – 126 (34,3%)
- Οικονομικές συνέπειες από τη θεραπεία – 30 (8,2%)
Στο Όρεγκον, όπως και σε άλλες πολιτείες που επιτρέπουν την υποβοηθούμενη αυτοκτονία, τα φάρμακα πρέπει να χορηγούνται από τον ίδιο τον ασθενή – το ίδιο προτείνεται και για την Αγγλία και την Ουαλία. Περίπου το ένα τρίτο των ασθενών που τους χορηγείται θανατηφόρα δόση δεν προχωρούν με αυτήν.
Οι νόμοι για ευθανασία στον Καναδά
Ο Καναδάς συχνά αναφέρεται από τους επικριτές της ευθανασίας ως παράδειγμα της “ολίσθησης” – μιας χώρας όπου η υποβοηθούμενη αυτοκτονία έχει επεκταθεί και καταστεί διαθέσιμη σε περισσότερους ανθρώπους από την πρώτη της εισαγωγή. Η «ιατρική βοήθεια στον θάνατο» (MAiD) εισήχθη το 2016, αρχικά μόνο για ασθενείς σε τελικό στάδιο.
Αυτό άλλαξε το 2021 και επεκτάθηκε σε άτομα που υποφέρουν από «αβάσταχτο πόνο» λόγω αναστρέψιμων ασθενειών ή αναπηριών. Παρά τις καθυστερήσεις, αναμένεται να είναι διαθέσιμη και σε άτομα με ψυχικές ασθένειες σε τρία χρόνια.
Οι επικριτές υποστηρίζουν ότι όσο διευρύνεται ο νόμος, τόσο περισσότερο εκτίθεται σε κίνδυνο ο ευάλωτος πληθυσμός. Υπάρχει επίσης ραγδαία αύξηση του αριθμού των ανθρώπων που χρησιμοποιούν τη MAiD. Το 4% των θανάτων στον Καναδά είναι τώρα ιατρικά υποβοηθούμενοι, σε σύγκριση με το 1% στο Όρεγκον.
Πόσο πρωτοπόρα είναι η Ευρώπη στο ζήτημα της ευθανασίας;
Στην Ευρώπη, έξι χώρες έχουν κάποια μορφή νομιμοποιημένης ευθανασίας: η Ελβετία, η Ολλανδία, το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο, η Ισπανία και η Αυστρία. Στις περισσότερες από αυτές – σε αντίθεση με τις προτάσεις στην Αγγλία και την Ουαλία – η βοήθεια στον θάνατο δεν περιορίζεται μόνο στους τερματικά άρρωστους.
Η Ελβετία ήταν η πρώτη χώρα στον κόσμο που δημιούργησε το “δικαίωμα στον θάνατο” το 1942, καθιστώντας την ευθανασία νόμιμη. Είναι μία από τις λίγες χώρες που επιτρέπει στους ξένους την πρόσβαση στην υποβοηθούμενη αυτοκτονία μέσω οργανισμών όπως η Dignitas στη Ζυρίχη.
Η Ολλανδία και το Βέλγιο νομιμοποίησαν την υποβοηθούμενη αυτοκτονία πριν από πάνω από 20 χρόνια για ασθενείς που υποφέρουν αβάσταχτα από ανίατες ασθένειες, συμπεριλαμβανομένων των ψυχικών ασθενειών. Από τότε, το μέτρο επεκτάθηκε και σε παιδιά – οι μοναδικές ευρωπαϊκές χώρες που επιτρέπουν κάτι τέτοιο. Και οι δύο χώρες επιτρέπουν την ευθανασία ή την ιατρική βοήθεια στον θάνατο.
Πιο πρόσφατα, η Ισπανία και η Αυστρία νομιμοποίησαν την υποβοηθούμενη αυτοκτονία για τερματικές ασθένειες και αβάσταχτο πόνο. Στην Αυστρία, τα φάρμακα πρέπει να χορηγούνται αυτοπροσώπως, ενώ στην Ισπανία μπορεί να τα χορηγήσει επαγγελματίας υγείας.
Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία Τα τελευταία χρόνια, η υποβοηθούμενη αυτοκτονία έχει γίνει νόμιμη στις περισσότερες περιοχές της Αυστραλίας. Στη Νέα Ζηλανδία, οι ασθενείς πρέπει να είναι τερματικά άρρωστοι και να αναμένεται να πεθάνουν εντός έξι μηνών. Στην Αυστραλία, τέτοιοι νόμοι ισχύουν μόνο για λίγες περιοχές, όπως η Βικτόρια και η Τασμανία, που επιτρέπουν την υποβοηθούμενη αυτοκτονία σε τερματικά άρρωστους ασθενείς.