Ποια είναι η υγειονομική «εικόνα» της Ευρώπης; Ποιες παθήσεις οδηγούν συχνότερα στον θάνατο, πώς εξελίσσονται οι δείκτες πρόληψης και τι φανερώνουν οι αριθμοί για τις διαφορετικές συνθήκες μεταξύ των κρατών;
Τα στατιστικά στοιχεία για τις αιτίες θανάτου δεν είναι απλώς ένας απολογισμός της παθολογίας, αλλά και ένας καθρέφτης κοινωνικών, πολιτικών και βιοϊατρικών δεδομένων στην πληθυσμιακή κοινότητα της Ευρώπης.
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα δεδομένα της Eurostat, σημειώθηκαν το 2022 5.165.942 θάνατοι στα κράτη-μέλη της Ε.Ε. – σχεδόν 46.000 περισσότεροι σε σχέση με το 2021. Η αύξηση αυτή αποδίδεται αφενός στην παρατεταμένη επίδραση της πανδημίας του COVID-19, αφετέρου στη ραγδαία γήρανση του πληθυσμού της Ευρώπης, η οποία μετατοπίζει πλέον το επίκεντρο της υγειονομικής πολιτικής στις χρόνιες παθήσεις.
Οι συχνότερες ασθένειες που οδηγούν στο θάνατο: Καρδιά, καρκίνος, αναπνευστικό
Στην κορυφή της λίστας βρίσκονται οι παθήσεις του κυκλοφορικού συστήματος, καθώς σχετίζονται με το 32,7% των θανάτων. Περίπου 1,69 εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από ισχαιμική καρδιοπάθεια, εγκεφαλικό επεισόδιο ή καρδιακή ανεπάρκεια.
Οι θάνατοι πολιτών της ΕΕ που προκλήθηκαν από καρκίνο κατέχουν τη δεύτερη θέση, με ποσοστό 22,3% (1,15 εκατομμύρια θανάτους). Ειδικότερα, οι πιο συχνές μορφές καρκίνου είναι αυτές του πνεύμονα (κυρίως στους άνδρες), του μαστού (κυρίως στις γυναίκες) και του παχέος εντέρου (σε άνδρες και γυναίκες). Με μεγάλη διαφορά ακολουθούν τα αναπνευστικά νοσήματα, όπου συγκεντρώνουν το 7% των θανάτων, κυρίως σε ηλικιωμένους και σε άτομα με ιστορικό καπνίσματος ή έκθεσης σε ρύπους που επιβαρύνουν την υγεία.
Η πανδημία της νόσου COVID-19 αν και μειωμένη σε σχέση με την κορύφωσή της το 2020-2021, παρέμεινε το 2022 σημαντική αιτία θανάτου, με 309.000 καταγεγραμμένους θανάτους. Αξιοσημείωτο είναι πως σε ορισμένες χώρες, όπως η Βουλγαρία και η Ρουμανία, η θνησιμότητα από COVID παραμένει υψηλή σε σύγκριση με τον μέσο όρο της Ε.Ε., αποκαλύπτοντας τις ανισότητες πρόσβασης του πληθυσμού σε εμβολιασμό και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.
Αξίζει να σημειωθεί πως η νόσος Alzheimer και άλλες μορφές άνοιας ευθύνονται για το 4% των θανάτων, αλλά το ποσοστό αυτό εκτοξεύεται σε άτομα άνω των 85 ετών, κυρίως γυναίκες.
Σε νεότερες ηλικιακές ομάδες, η εικόνα των αιτιών αλλάζει άρδην. Στους άνδρες 15-44 ετών οι αυτοκτονίες, οι θάνατοι από εξωτερικά αίτια (τροχαία, πτώσεις, πνιγμοί, δηλητηριάσεις) και οι θάνατοι από ψυχότροπες ουσίες, όπως υπερβολική δόση, χρόνιες παθήσεις από χρήση αλκοόλ και ναρκωτικών φαίνεται να επικρατούν.
Οι γεωγραφικές διαφορές στην ΕΕ
Σημαντικό εύρημα είναι πως οι σκανδιναβικές χώρες (για παράδειγμα Σουηδία και Φινλανδία) παρουσιάζουν χαμηλότερα ποσοστά θανάτων από καρδιαγγειακά νοσήματα. Στην αντίπερα όχθη, η Βουλγαρία και η Ουγγαρία βρίσκονται στις πρώτες θέσεις σε θνησιμότητα από καρδιαγγειακές και αναπνευστικές νόσους, εν μέρει λόγω ελλείψεων σε πρωτοβάθμια φροντίδα και προληπτικές πολιτικές δημόσιας υγείας.
Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, εμφανίζεται ένα σχετικά υψηλό ποσοστό καρκίνων σε σχέση με τον μέσο όρο της Ε.Ε., αλλά την ίδια στιγμή βελτιωμένος δείκτης στην πρόληψη εμφραγμάτων (μειωμένοι θάνατοι από οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου).
Οι αλλαγές σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν
Παρότι οι απόλυτοι αριθμοί θανάτων αυξάνονται (και λόγω γήρανσης), η αναλογία θανάτων ανά 100.000 κατοίκους μειώθηκε για πολλές παθήσεις. Για παράδειγμα, οι θάνατοι που προήλθαν το 2022 από εμφράγματα μειώθηκαν -33,3%, σε σχέση με το 2011. Παράλληλα, οι θάνατοι που συνδέονται με τον καρκίνο του πνεύμονα και την ισχαιμική καρδιοπάθεια μειώθηκαν κατά 14% και 20,7%, αντίστοιχα.
Οι αιτίες των συχνότερων ασθενειών
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), τέσσερις βιομηχανίες—καπνού, αλκοόλ, υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων και ορυκτών καυσίμων—ευθύνονται για περίπου 2,7 εκατομμύρια θανάτους ετησίως στην Ευρώπη. Ο καπνός οδηγεί με πάνω από 1 εκατομμύριο θανάτους, ενώ η ατμοσφαιρική ρύπανση, το αλκοόλ και οι ανθυγιεινές δίαιτες συμβάλλουν στους υπόλοιπους θανάτους.
Συνολικότερα, η πρόωρη θνησιμότητα από μη μεταδοτικές ασθένειες παραμένει ανησυχητική στην Ευρώπη. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, περίπου 1 στους 6 ανθρώπους πεθαίνει πριν από την ηλικία των 70 ετών λόγω αυτών των ασθενειών. Αυτά τα δεδομένα υπογραμμίζουν την ανάγκη για ενισχυμένες στρατηγικές πρόληψης και έγκαιρης παρέμβασης.
Ο ΠΟΥ επισημαίνει ότι αυτές οι βιομηχανίες χρησιμοποιούν στρατηγικές μάρκετινγκ που στοχεύουν ευάλωτες ομάδες και υπονομεύουν τις πολιτικές δημόσιας υγείας. Η κατανάλωση αυτών των προϊόντων σχετίζεται με την αύξηση μη μεταδοτικών ασθενειών, όπως καρδιαγγειακές παθήσεις, καρκίνος και διαβήτης. Επομένως, η εφαρμογή αυστηρότερων ρυθμίσεων στη διαφήμιση και πώληση αυτών των προϊόντων είναι κρίσιμη για τη βελτίωση των αποτελεσμάτων της δημόσιας υγείας.
Πηγή: tovima.gr