Ο ξαφνικός θάνατος ενός παιδιού από καρδιακό νόσημα που δεν είχε διαγνωστεί είναι ο εφιάλτης κάθε γονέα.
Οι καρδιακές παθήσεις των παιδιών μπορούν να διαγνωστούν και να αντιμετωπιστούν έγκαιρα;
Με αφορμή την ενημερωτική εκδήλωση που οργανώνει η Ιατρική Εταιρεία Ηρακλείου απόψε στις 6.30μ.μ. στην αίθουσα “Μανόλης Καρέλης” (Ανδρόγεω) για τις καρδιολογικές παθήσεις στην παιδική ηλικία, ο πρόεδρος της Εταιρείας, καρδιολόγος Γιάννης Βαβουρανάκης μίλησε στην “Π” για τις σοβαρές παθήσεις με δύσκολη διάγνωση. Ωστόσο, αυτό το ενδεχόμενο απομακρύνεται με τις κατάλληλες εξετάσεις.
Αυτές είναι οι μυοκαρδιοπάθειες, η υπερτροφική διατατική δυσπλασία της δεξιάς κοιλίας, αρρυθμιογόνος δεξιάς κοιλίας, οι αρρυθμίες. Οι σοβαρές συγγενείς καρδιοπάθειες μπορούν να διαγνωστούν έγκαιρα.
Προληπτικός έλεγχος στα 3-4 έτη
Ο γιατρός σημείωσε ότι ένα παιδί καλό είναι να υποβληθεί σε καρδιολογικό έλεγχο στην ηλικία των 3-4 ετών. Ο έλεγχος περιλαμβάνει απλό ηλεκτροκαρδιογράφημα και υπερηχοκαρδιογράφημα. Καλό είναι να ακολουθήσει επανέλεγχος στην ηλικία των 10 ετών.
Ο κ. Βαβουρανάκης εξήγησε ότι ο έλεγχος περιλαμβάνει προφανώς και το οικογενειακό ιστορικό του παιδιού.
Το “καμπανάκι” χτυπάει όταν έχει υπάρξει αιφνίδιος θάνατος από καρδιά σε μέλος της οικογένειας. Ο ίδιος σημείωσε ότι από τα ευρήματα του καρδιολογικού ελέγχου θα εξαρτηθεί τι θα ακολουθήσει. Από απλή παρακολούθηση μέχρι απινιδωτή ή και επέμβαση.
Στην αποψινή ενημερωτική εκδήλωση οι ομιλητές και τα θέματα που θα αναπτυχθούν είναι:
Συντονισμός: Αμαλία Τσιλιμιγκάκη, Ιωάννης Βαβουρανάκης.
“Εισαγωγή στις καρδιολογικές παθήσεις στην παιδική ηλικία”, Ιωάννης Γερμανάκης, αν. καθηγητής Παιδιατρικής-Παιδοκαρδιολογίας, Ιατρική Σχολή Παν. Κρήτης.
“Φυσήματα στην παιδική ηλικία”, Dr. Ιωάννης Βαβουρανάκης, καρδιολόγος, πρόεδρος Ιατρικής Εταιρείας Ηρακλείου.
“Αρρυθμίες στην παιδική ηλικία”, Εμμανουήλ Κανουπάκης, καρδιολόγος, δ/ντής ΕΣΥ, Καρδιολογική Κλινική ΠΑΓΝΗ.
“Προαθλητικός έλεγχος -πιστοποιητικά υγείας”, Σοφία Στεφανάκη, δ/ντρια ΕΣΥ, Παιδιατρική Κλινική Βενιζέλειο ΓΝΗ.
Σε ποιες ηλικίες χρειάζεται καρδιολογικός έλεγχος στα παιδιά;
Ένα προτεινόμενο πρόγραμμα καρδιολογικών ελέγχων στα παιδιά καταγράφει ο καρδιολόγος-εντατικολόγος Ελευθέριος Λ. Κολομτσάς αναφέροντας τα εξής:
Κατά τη σχολική ηλικία, οι επίκτητες καρδιοπάθειες που ταλαιπωρούν τους ενήλικες (π.χ. αθηρωματική πλάκα, στεφανιαία νόσος κ.λπ.) είναι σπάνιες, καθώς ο οργανισμός συνήθως δεν έχει προλάβει να επηρεασθεί από κακές διατροφικές συνήθειες κ.λπ..
Επομένως, σε αυτή την ηλικία αυτό που κυρίως μας ενδιαφέρει από πλευράς καρδιολογικού ελέγχου είναι να ανιχνεύσουμε κληρονομικές / εκ γενετής παθήσεις (όπως η διατατική μυοκαρδιοπάθεια) που δεν έχουν ακόμη εκδηλωθεί με συγκεκριμένα συμπτώματα ή που τα συμπτώματα είναι ήπια και έχουν περάσει απαρατήρητα. Γνωρίζουμε δε πως οι παθήσεις αυτές έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης σε συγκεκριμένες ηλικίες, και επομένως προγραμματίζουμε τον καρδιολογικό έλεγχο των παιδιών ανάλογα.
Με αυτό το σκεπτικό ένα προτεινόμενο πρόγραμμα καρδιολογικών ελέγχων έχει ως εξής:
1ος καρδιολογικός έλεγχος: Α’ – Β’ Δημοτικού
- Πλήρες ατομικό και οικογενειακό ιστορικό: εξετάζουμε τυχόν συμπτώματα του παιδιού, ειδικά στη διάρκεια προσπάθειας, αλλά κυρίως μας ενδιαφέρει το οικογενειακό ιστορικό, ειδικά εάν περιλαμβάνει συγγενείς καρδιοπάθειες ή αιφνίδιο θάνατο γονέα ή αδελφού. Για το ατομικό και οικογενειακό ιστορικό είναι σημαντική η συμβολή των γονέων με πληροφορίες που τα παιδιά δεν γνωρίζουν / δεν συνειδητοποιούν.
- Καρδιογράφημα 12 απαγωγών: ένα σωστό καρδιογράφημα που διαβάζεται από έμπειρο γιατρό που γνωρίζει τις ιδιαιτερότητες της παιδικής καρδιάς αποτελεί κρίσιμη εξέταση.
- Φυσική εξέταση: περιλαμβάνει ακρόαση της καρδιάς και των πνευμόνων με τα καρδιολογικά ακουστικά για τον εντοπισμό φυσημάτων και ψιθύρων, ψηλάφηση του θώρακα για δυσμορφίες που προδίδουν συγγενείς καρδιοπάθειες, εξέταση των άκρων για εντοπισμό προβλημάτων στην κυκλοφορία του αίματος, ψηλάφηση καρωτίδων, κ.λπ. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί οξύμετρο.
- Σωματομετρικά στοιχεία: μετράμε ύψος, βάρος, σφυγμό, πίεση.
- Υπερηχοκαρδιογράφημα triplex: Στην ηλικία αυτή γενικά το καρδιογράφημα επαρκεί και δεν είναι απαραίτητο το υπερηχοκαρδιογράφημα triplex. Το κάνουμε μόνο εφόσον ο ως άνω έλεγχος δίνει ευρήματα ή αν οι γονείς το επιθυμούν.
2ος καρδιολογικός έλεγχος: Α’ Γυμνασίου
Στην ηλικία αυτή ο έλεγχος περιλαμβάνει όλα τα παραπάνω συν απαραιτήτως υπερηχοκαρδιογράφημα triplex. Μπορεί να είναι το πρώτο triplex του παιδιού ή μπορεί να είναι επαναληπτικό αν οι γονείς είχαν επιλέξει να περιληφθεί η εξέταση και στον πρώτο έλεγχο.
3ος καρδιολογικός έλεγχος: 17-18 ετών
Επαναλαμβάνεται καρδιολογικός έλεγχος με υποχρεωτικό υπερηχοκαρδιογράφημα καρδιάς. Εφόσον δεν υπάρχουν ευρήματα, ο επόμενος έλεγχος είναι στην ηλικία 29-30 ετών.
Στην περίπτωση που ο 1ος, 2ος ή 3ος καρδιολογικός έλεγχος έχουν ευρήματα, είναι πιθανό να χρειαστούν περαιτέρω εξετάσεις, να είναι απαραίτητη η επίσκεψη σε ειδικευμένο παιδοκαρδιολόγο ή και να απαιτείται ετήσια επανάληψη του ελέγχου.
Γενικά όμως, στη μεγάλη πλειονότητα των παιδιών, ο καρδιολογικός έλεγχος βαίνει καλώς και δεν χρειάζεται να παρεκκλίνουν από το τυπικό πρόγραμμα ελέγχων.
Παιδιά με βεβαρυμένο οικογενειακό ιστορικό και «καθαρό» τον 1ο καρδιολογικό έλεγχο, δεν πρέπει να καθυστερούν τον 2ο και τον 3ο έλεγχο, καθώς το πέρασμα στην εφηβεία και η ενηλικίωση αποτελούν ηλικίες-σταθμό για την εκδήλωση κάποιων νόσων.
Ωστόσο:
- αν το παιδί παραπονεθεί οποιαδήποτε στιγμή μεταξύ των τακτικών ελέγχων για ζαλάδες, ταχυκαρδία, πόνο στο στήθος, δύσπνοια, αν σημειωθεί λιποθυμικό επεισόδιο, αν οι γονείς βλέπουν κάποια ανησυχητικά συμπτώματα (π.χ. υπερβολικό λαχάνιασμα, δυσφορία στη φυσική δραστηριότητα, υπερβολική αύξηση βάρους) ακόμη κι αν το παιδί δεν ξέρει να τα αναφέρει ή να τα περιγράψει, δεν πρέπει να παραμελήσουν να μιλήσουν με τον παιδίατρο και με τον καρδιολόγο. Είναι σημαντικό να αξιολογηθούν έγκαιρα και σωστά τα συμπτώματα ώστε να καταλήξουμε τεκμηριωμένα αν μας ανησυχούν από καρδιολογικής άποψης ή όχι και να λάβουμε τα απαραίτητα μέτρα, αν χρειάζονται, που θα διασφαλίσουν στο παιδί καλή υγεία και δραστηριότητα χωρίς ανησυχία.
- αν το παιδί συμμετέχει σε ανταγωνιστικό άθλημα (στίβο, ποδόσφαιρο, μπάσκετ κ.λπ.), έχει τακτικές προπονήσεις μεγάλης διάρκειας κάθε εβδομάδα, συμμετέχει σε αγώνες με προσπάθεια που διαρκεί πάνω από 40 λεπτά, τότε είναι απαραίτητο να γίνεται προαγωνιστικός καρδιολογικός έλεγχος κάθε δύο χρόνια, όσο διαρκεί η συμμετοχή του στο άθλημα.