Η στεφανιαία νόσος και οι επιπλοκές της ευθύνονται για το 80% των αιφνίδιων καρδιακών θανάτων. Όσα περισσότερα γνωρίζουμε, τόσο πιο πολύ μπορούμε να προστατεύσουμε την καρδιά μας.
Τι έμαθαν όσοι παρακολούθησαν την πολύ επιτυχημένη εκδήλωση που οργάνωσαν στην πόλη η Καρδιολογική κλινική του ΠΑΓΝΗ και ο Δήμος Ηρακλείου με τίτλο «Συναντήσεις καρδιάς», ακούγοντας τον διευθυντή της κλινικής καθηγητή Μανώλη Σημαντηράκη, τον καθηγητή καρδιολογίας Μανώλη Σκαλίδη και τον καρδιολόγο Δημήτρη Λεμπιδάκη να μιλούν για την στεφανιαία νόσο και το έμφραγμα.
Τι είναι η στεφανιαία νόσος;
Οι στεφανιαίες αρτηρίες είναι οι αρτηρίες που αιματώνουν τον καρδιακό μυ και τον τροφοδοτούν με τα απαραίτητα συστατικά για τη λειτουργία του.
Ο όρος «στεφανιαία νόσος» χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη στένωση αυτών των αρτηριών, η οποία προκαλείται από τη συσσώρευση αθηρωματικού υλικού στο τοίχωμά τους, αποφράσσοντας σταδιακά τον αυλό τους. Το αθηρωματικό υλικό είναι ένα μαλακό, λιπώδες κατά κύριο λόγο υλικό.
Η αθηρωματική πλάκα με την πάροδο των ετών «σκληραίνει» από την εναπόθεση ασβεστίου.
Τι την προκαλεί
Υπάρχουν δύο τύποι προδιαθεσικών παραγόντων: Οι μη τροποποιήσιμοι στους οποίους κατατάσσονται το φύλο, η ηλικία, η φυλή και η ύπαρξη οικογενειακού ιστορικού της νόσου και οι τροποποιήσιμοι με κυριότερους το κάπνισμα, το σακχαρώδη διαβήτη, την αρτηριακή υπέρταση, τις δυσλιπιδαιμίες και την παχυσαρκία.
Στο 85% των ασθενών εντοπίζεται τουλάχιστον ένας μεταβολικός προδιαθεσικός παράγοντας, ενώ η συνύπαρξη πολλών προδιαθέτει για «χειρότερη», δυσκολότερα διαχειρίσιμη και πρωιμότερη στεφανιαία νόσο.
Τα συμπτώματα που πρέπει να μας ανησυχήσουν
Ο στηθαγχικός πόνος αποτελεί τη συνήθη εκδήλωσή της και εκδηλώνεται με δυσφορία στην περιοχή του στέρνου που μπορεί να έχει χαρακτήρα σφιξίματος, καψίματος ή πίεσης. Η στηθάγχη μπορεί να αντανακλά στους ώμους και τα χέρια, στην περιοχή του τραχήλου, της κάτω γνάθου, στη μεσοπλάτια χώρα και στο επιγάστριο. Ορισμένες φορές παρουσιάζεται σαν ψυχρός ιδρώτας, ναυτία/έμετος και δύσπνοια.
Η ασυμπτωματική περίοδος
Η διαδικασία της αθηροσκλήρωσης δεν προκαλεί συμπτώματα. Επίσης, σε ασθενείς που δεν έχουν σοβαρές στενώσεις των στεφανιαίων αρτηριών μπορεί να μην εμφανίζονται συμπτώματα, παρά την παρουσία αθηρωματικών αλλοιώσεων στα στεφανιαία αγγεία.
Θα πρέπει ωστόσο να τονιστεί ότι σε αρκετούς ασθενείς και παρά την παρουσία σοβαρών στενώσεων στα στεφανιαία, δεν εμφανίζεται κανένα προειδοποιητικό σύμπτωμα (ιδίως σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη) και σε αυτούς η παρουσία της στεφανιαίας νόσου είναι ιδιαίτερα «ύπουλη» και επικίνδυνη.
Ένας άλλος λόγος μη εμφάνισης προειδοποιητικών σημείων μπορεί να είναι το γεγονός πως πολλές φορές όταν ο αυλός ενός στεφανιαίου αγγείου αποφράσσεται σταδιακά, γειτονικά σε αυτό αγγεία αναλαμβάνουν μέσω του ανοίγματος δικλείδων να τροφοδοτήσουν το στενωμένο αγγείο. Το δίκτυο αυτό καλείται «παράπλευρη κυκλοφορία».
Η σταθερή στηθάγχη. Είναι η εμφάνιση στηθαγχικού πόνου είτε κατά τη διάρκεια σωματικής δραστηριότητας είτε κατά τη διάρκεια έντονου συναισθηματικού stress. Αποτελεί μία σχετικά καλοήθη κλινική κατάσταση και συνήθως ανταποκρίνεται στην κατάλληλη θεραπευτική αγωγή.
Η ασταθής στηθάγχη. Είναι η εμφάνιση απρόβλεπτου στηθαγχικού πόνου σε συνθήκες ηρεμίας. Αποτελεί μια πιο επικίνδυνη μορφή στεφανιαίας νόσου. Μία τέτοια ασταθής κατάσταση πρέπει να αντιμετωπίζεται με εισαγωγή σε νοσοκομείο, ώστε να αποφευχθεί η ανεπιθύμητη εξέλιξη του εμφράγματος του μυοκαρδίου.
Το οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου
Είναι η νέκρωση μιας περιοχής της καρδιάς και εκδηλώνεται με θορυβώδη στηθάγχη παρατεταμένης διάρκειας, ενώ δεν σταματά με την ανάπαυση και διαρκεί περισσότερο από μισή ώρα. Επιβάλλεται η άμεση μεταφορά του ασθενούς σε νοσοκομείο.
Ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος
Αποτελεί την πλέον δραματική εκδήλωση από όλο το κλινικό φάσμα της στεφανιαίας νόσου. Η στεφανιαία νόσος και οι επιπλοκές της ευθύνονται για το 80% περίπου των αιφνιδίων καρδιακών θανάτων.
Διάφορες μελέτες έχουν αναδείξει πως στο 15-50% των ασθενών ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος αποτελεί την πρώτη και δυστυχώς μοιραία εκδήλωση της στεφανιαίας νόσου.
Σε τι οφείλεται το έμφραγμα
Το έμφραγμα προκύπτει όταν η ροή του αίματος, η οποία και τροφοδοτεί την καρδιά με το απαραίτητο οξυγόνο, ξαφνικά μειωθεί σοβαρά ή διακοπεί πλήρως. Αυτό συμβαίνει όταν μια αθηρωματική πλάκα ραγεί, οπότε ένας θρόμβος αίματος σχηματίζεται στην περιοχή της σχάσης.
Ο θρόμβος αυτός μπορεί να αποκλείσει τον αυλό του αγγείου και η επακόλουθη στέρηση του οξυγόνου και των λοιπών συστατικών του αίματος προς τον καρδιακό μυ ονομάζεται ισχαιμία. Αν εξαιτίας της παρατεταμένης ισχαιμίας (άνω των 30’) επέλθει θάνατος καρδιακών κυττάρων, αυτό ονομάζεται έμφραγμα του μυοκαρδίου.
Είναι κάθε θωρακικός πόνος έμφραγμα;
Σε καμία περίπτωση. Ένας θωρακικός πόνος μπορεί να προέχεται και από εξωκαρδιακές πηγές. Ακόμα όμως και αν είναι καρδιακής προέλευσης, δεν σημαίνει ότι πρόκειται για έμφραγμα a priori.
Υπάρχει θεραπεία;
Με τη συνεχή πρόοδο της Καρδιολογίας, η στεφανιαία νόσος είναι μια κατάσταση εν πολλοίς αντιμετωπίσιμη. Στο επίπεδο των φαρμάκων συνεχώς νέες ουσίες προστίθενται στο θεραπευτικό οπλοστάσιο των καρδιολόγων.
Ακόμα όμως πιο εντυπωσιακή είναι η πρόοδος που έχει επιτευχθεί στην επεμβατική καρδιολογία, η οποία με την αγγειοπλαστική των στεφανιαίων αρτηριών και τη χρήση των πλέον σύγχρονων μέσων διάγνωσης και θεραπείας, μπορεί να αντιμετωπίσει τη μεγάλη πλειοψηφία των ασθενών.
Για όσους η φαρμακευτική αγωγή και η αγγειοπλαστική δεν είναι αρκετές, η χειρουργική αορτοστεφανιαία παράκαμψη παραμένει μια εξαιρετική θεραπευτική επιλογή. Η στεφανιαία νόσος είναι μία πάθηση που απαιτεί ευαισθητοποίηση και εγρήγορση. Η νόσος δεν προειδοποιεί πάντα.
Πρωταρχικής σημασίας είναι η εντόπιση των ατόμων που, έστω και χωρίς συμπτώματα, έχουν υψηλή πιθανότητα νόσου, πολλώ δε μάλλον όταν συνυπάρχουν και αυτά.
Η τροποποίηση των παραγόντων κινδύνου είτε με υγιεινό τρόπο ζωής, είτε με φαρμακευτική υποστήριξη είναι ζωτικής σημασίας και μπορούν να τροποποιήσουν τη φυσική πορεία της νόσου.