Το στρες αποτελεί μία φυσιολογική και απαραίτητη βιολογική αντίδραση του οργανισμού σε απειλές ή απαιτητικά ερεθίσματα από το περιβάλλον. Στόχος του είναι η προσαρμογή του οργανισμού και η διατήρηση της ομοιόστασης.
Ωστόσο, όταν είναι παρατεταμένο ή επαναλαμβανόμενο, μπορεί να καταστεί επιβλαβές και να συμβάλει στην εμφάνιση ή επιδείνωση διαφόρων παθολογικών καταστάσεων. Η επιστήμη της ενδοκρινολογίας του στρες ασχολείται με τους ορμονικούς μηχανισμούς που ενεργοποιούνται υπό την επίδραση στρεσογόνων παραγόντων και πώς αυτοί επηρεάζουν την υγεία και τη λειτουργία των διαφόρων συστημάτων του σώματος.
Ο κύριος μηχανισμός που ενεργοποιείται σε καταστάσεις στρες είναι ο άξονας υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων. Όταν ο εγκέφαλος αντιληφθεί ένα στρεσογόνο ερέθισμα, ο υποθάλαμος εκκρίνει την ορμόνη CRH, η οποία διεγείρει την πρόσθια υπόφυση να εκκρίνει ACTH. Η ACTH κυκλοφορεί μέσω του αίματος και φτάνει στον φλοιό των επινεφριδίων, όπου προκαλεί την έκκριση γλυκοκορτικοειδών, κυρίως της κορτιζόλης.
Η κορτιζόλη είναι η κατεξοχήν ορμόνη του στρες. Οι βασικές της δράσεις στοχεύουν στη διατήρηση της ενεργειακής ισορροπίας και στην ίδια την επιβίωση. Αυξάνει τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα (μέσω γλυκονεογένεσης στο ήπαρ), καταβολίζει τις πρωτεΐνες των μυών για την παραγωγή ενέργειας και προάγει τη λιπόλυση. Παράλληλα, καταστέλλει τη φλεγμονώδη και ανοσολογική απόκριση, μειώνοντας την παραγωγή κυτοκινών και την ενεργοποίηση των ανοσοκυττάρων. Η δράση αυτή της κορτιζόλης είναι διττή: από τη μία προστατεύει τον οργανισμό από υπερβολικές ανοσολογικές αντιδράσεις, αλλά από την άλλη, σε χρόνιες συνθήκες, αυξάνει την ευαλωτότητα σε λοιμώξεις και νεοπλασίες.
Παράλληλα με τον παραπάνω άξονα, ενεργοποιείται και το συμπαθητικό νευρικό σύστημα. Η ενεργοποίησή του οδηγεί σε απελευθέρωση κατεχολαμινών, αδρεναλίνης και νοραδρεναλίνης, από το μυελό των επινεφριδίων. Οι ουσίες αυτές προκαλούν άμεσες φυσιολογικές αλλαγές, όπως ταχυκαρδία, αύξηση της αρτηριακής πίεσης, διαστολή των βρόγχων, αγγειοσύσπαση στο δέρμα και τα σπλάχνα και αγγειοδιαστολή στους μύες, προετοιμάζοντας το σώμα για την αντίδραση τύπου «μάχη ή φυγή» (fight or flight). Επιπλέον, επηρεάζουν τη διάθεση, την προσοχή και την εγρήγορση μέσω δράσεων στον εγκέφαλο.
Λίνα Πάσχου, Επίκουρη Καθηγήτρια Ενδοκρινολογίας της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ
Πηγή: ygeiamou.gr