Η νηστεία κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής, αποτελεί μια περίοδο αποτοξίνωσης του οργανισμού από την κατανάλωση ζωικών προϊόντων, που παρατηρείται τις υπόλοιπες ημέρες του χρόνου.
Κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής, οι πιστοί προετοιμάζονται ψυχικά και σωματικά για την Ανάσταση του Κυρίου. Είναι η πιο σημαντική περίοδος νηστείας στο εκκλησιαστικό ημερολόγιο των Ορθοδόξων Χριστιανών, ενώ θεωρείται η παλιότερη από τις μεγάλες νηστείες της Χριστιανοσύνης, καθώς καθιερώθηκε τον 4ο αιώνα.
Αρχικά διαρκούσε έξι εβδομάδες ενώ αργότερα, προστέθηκε και η έβδομη εβδομάδα. Έτσι σήμερα παρ΄όλο που μιλάμε για Σαρακοστή, μετράμε 48 μέρες νηστείας.
Ποιες τροφές καταναλώνονται και ποιες όχι
Ο γενικός κανόνας της νηστείας είναι ότι απαγορεύεται η κατανάλωση τροφών που περιέχουν αίμα, δηλαδή κρέας και ψάρι. Πιθανολογείται ότι το συγκεκριμένο έθιμο έχει τις ρίζες του στην εβραϊκή παράδοση, αφού οι Εβραίοι απέφευγαν τις τροφές που είχαν αίμα κατά την περίοδο πριν το Πάσχα.
Παράλληλα απαγορεύονται τα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα αυγά, το λάδι και το κρασί. Σχετικά με το λάδι, είναι σημαντικό να γίνουν κάποιες επισημάνσεις. Η νηστεία από λάδι και οίνο ισχύει για όλη την εβδομάδα, εκτός από τα Σάββατα και τις Κυριακές – με μια εξαίρεση που είναι το Μεγάλο Σάββατο.
Έτσι, μπορούμε να καταναλώσουμε συγκεκριμένα τρόφιμα τις περιόδους της νηστείας, όπως:
Τα θαλασσινά εδέσματα, (οστρακοειδή-μαλάκια), όπως χταπόδι, καλαμάρι, γαρίδες, σουπιές, θράψαλο, τα οστρακοειδή (κυδώνια, μύδια, γυαλιστερές), φρούτα και χυμοί, όσπρια, λαχανικά, ξηροί καρποί, ζυμαρικά, ψωμί, ελιές, σόγια, ταχίνι – χαλβάς, μέλι, μανιτάρια, δημητριακά (π.χ. βρώμη, σιτάρι). Να σημειωθεί, βέβαια, ότι σε αντίθεση με το λάδι, οι ελιές επιτρέπονται στη διάρκεια της νηστείας, διότι τρώγονται ως καρποί, ενώ η απαγόρευση του λαδιού έγκειται στην παρασκευή φαγητών που απαιτούν λάδι.
Ωστόσο, να σημειώσουμε ότι υπάρχουν κάποιες εξαιρέσεις στη νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, όπου μπορούμε να καταναλώσουμε και ψάρι. Αυτές είναι οι εξής: Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου (25 Μαρτίου) και η η Κυριακή των Βαϊων (28 Απριλίου), πριν την έναρξη της Μεγάλης Εβδομάδας.
Τέλος, το Μεγάλο Σάββατο είναι το μοναδικό Σάββατο του έτους, στο οποίο νηστεύουμε από λάδι και κρασί. Αυτό συμβαίνει επειδή είναι μία ημέρα αυστηρής νηστείας και μεγάλου πένθους για όλη την Ορθοδοξία.