Ο φάκελος της υποβοηθούμενης ευθανασίας από γιατρούς στην Ελλάδα θα ανοίξει στο πλαίσιο της διοργάνωσης του 27ου Πανελληνίου Συνεδρίου Ψυχιατρικής που αρχίζει αύριο στο Ηράκλειο.
“Έχει δικαίωμα στον αξιοπρεπή θάνατο ένας άνθρωπος με ανίατη ασθένεια που υποφέρει και δεν θέλει να συνεχίσει να ζει;
Το σοβαρό όσο και ευαίσθητο αυτό θέμα έχει ρυθμιστεί νομοθετικά σε πολλές χώρες, όχι όμως στην Ελλάδα που μένει πάντα τελευταία σε μείζονα ζητήματα, όπως είναι αυτό” είπε στην “Π” ο αντιπρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής του Συνεδρίου καθηγητής Ψυχιατρικής Βασίλης Κονταξάκης.
Ο ίδιος υπογράμμισε ότι κατά την προσωπική του άποψη ασφαλώς και έχει αυτό το δικαίωμα, αρκεί να υπάρχουν ασφαλιστικές δικλίδες, ώστε να μην φθάσουμε στο σημείο να γίνεται κατάχρηση.
Το ζητούμενο στην εποχή μας είναι η διάρκεια της ζωής του ανθρώπου, αλλά και η ποιότητά της. Το ιδανικό είναι να μπορούν να συνδυαστούν και τα δύο, αλλά πρόκειται για ένα στοίχημα εξαιρετικά δύσκολο. Υπάρχουν πολλά και μεγάλα ηθικά διλήμματα που αφορούν την υποβοηθούμενη ευθανασία, τα οποία πρέπει να μπουν στο τραπέζι μιας συζήτησης που το επίσημο κράτος δεν οργάνωσε ποτέ στη χώρα μας” τόνισε ο κ. Κονταξάκης.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι πλέον το θέμα αυτό δεν τίθεται μόνο για ανθρώπους που υποφέρουν από χρόνια νοσήματα όπως καρκίνος αλλά και σοβαρά ψυχιατρικά νοσήματα.
“Είναι ένα τεράστιο και εξαιρετικά περίπλοκο θέμα, που όμως πρέπει να αρχίσει να συζητείται και στην Ελλάδα” είπε ο κ. Κονταξάκης, σημειώνοντας ότι θα γίνει σχετική συζήτηση στη διάρκεια του συνεδρίου που οργανώνει η Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία.
Πέρυσι, ο αντιπρόεδρος του Συμβουλίου Επικρατείας, Χρήστος Ράμμος, μιλώντας στην εκδήλωση που οργάνωσε η Νομική του ΑΠΘ, πρότεινε την αλλαγή του Ποινικού Κώδικα με μια διάταξη η οποία θα προβλέπει ότι σε ειδικές καταστάσεις μπορεί να γίνει δυνατός ο κατ’ εξαίρεση τερματισμός της ζωής.
Μια ευθανασία υπό αυστηρές προϋποθέσεις βεβαίως, που θα μπορούσαν να είναι μια ανίατη ασθένεια βαριάς μορφής, μη ανατάξιμη ή μια αρρώστια που χειροτερεύει τη ζωή του ασθενούς σε σημείο που υπάρχουν αφόρητοι πόνοι και ο ίδιος το ζητά επίμονα. Η απόφαση για ευθανασία θα μπορεί να λαμβάνεται από συμβούλιο γιατρών, που θα ελέγχει αν πράγματι συντρέχουν οι προϋποθέσεις κι αν ο ασθενής δεν οδηγείται προς τον θάνατο ως συνέπεια ενός καταθλιπτικού επεισοδίου.
Ο ίδιος ο Ράμμος αλλά και πολλοί νομικοί και άλλοι επιστήμονες έθεσαν τους προβληματισμούς τους και τα ηθικά διλήμματα που υπάρχουν, αλλά και τις δικλίδες ασφαλείας που θα έπρεπε να μπουν αν ποτέ αποφασιζόταν κάτι τέτοιο.
Η νομοθεσία σε άλλες χώρες
Μεγάλη Βρετανία
Οπως αναφέρεται σε βρετανικό νόμο του 1961, σχετικό με την αυτοκτονία (BritishSuicideActof1961), όταν κάποιος βοηθά, ενθαρρύνει κάποιον σε αυτοκτονία, διαπράττει αυτόματα ποινικό αδίκημα και αντιμετωπίζει ποινή φυλάκισης που φτάνει τα 14 χρόνια κάθειρξη. Και τούτο επειδή ο νόμος θεωρεί την ευθανασία «υποβοηθούμενη αυτοκτονία». Ο νόμος δεν παραλείπει να αναφέρει και το αυτονόητο ότι αυτοκτονία χωρίς τη συνδρομή άλλου ανθρώπου θεωρείται νόμιμη.
Γαλλία
Το 2004 ψηφίστηκε νόμος, σύμφωνα με τον οποίο επετράπη να τερματιστεί θεραπεία ασθενούς που υπέφερε από αβάσταχτους πόνους, ακόμα και αν η συγκεκριμένη θεραπεία ήταν αυτή που τον κρατούσε στη ζωή. Βεβαίως, για να γίνει αυτό χρειάστηκε ο ίδιος ο ασθενής να το ζητήσει έντονα και να υπάρξει έγγραφη συναίνεσή του.
Ολλανδία
Η ευθανασία νομιμοποιήθηκε το 2002. Πρόκειται για την πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που προέβη στη νομιμοποίηση, καταγράφοντας και τα κριτήρια που θα πρέπει να ισχύουν ώστε ο γιατρός να βοηθήσει τον ασθενή να πεθάνει.
Βέλγιο
Στη βελγική νομοθεσία αναφέρονται ρητώς οι προϋποθέσεις που πρέπει να υπάρχουν ώστε η διαδικασία να είναι νόμιμη. Χρειάζεται ο ασθενής να δηλώσει γραπτώς την επιθυμία του, να πάσχει από ανίατη ασθένεια, η κατάστασή του να είναι μη αναστρέψιμη και το αίτημα να εξεταστεί από επιτροπή. Πολύ πρόσφατα μάλιστα θεσμοθετήθηκε η δυνατότητα να γίνεται ευθανασία και σε ασθενείς μικρότερους από 18 χρόνων. Η νομοθεσία καλύπτει μόνο όσους είναι Βέλγοι, οπότε η διαδικασία δεν μπορεί να γίνει για πολίτες άλλων χωρών.
Αυστραλία
Η ευθανασία απαγορεύεται. Το 1995 με τον νόμο Rights of the Terminally Iee Act η υποβοηθούμενη αυτοκτονία επιτράπηκε, αλλά δύο χρόνια αργότερα αυτός ο νόμος καταργήθηκε έπειτα παρέμβαση της Ομοσπονδιακής Βουλής.
ΗΠΑ
Ενώ σε επίπεδο κράτους η υποβοηθούμενη αυτοκτονία απαγορεύεται, η ευθανασία δεν είναι παράνομη στην Πολιτεία του Όρεγκον. Με τον νόμο Oregon Death with Dignity Act, που ξεκίνησε να εφαρμόζεται πριν από περίπου 10 χρόνια, θεσμοθετήθηκε ουσιαστικά ο «θάνατος με αξιοπρέπεια».
Ιαπωνία
Η ευθανασία είναι νόμιμη από το 1962. Θα πρέπει όμως να αποδεικνύεται ότι ο ασθενής πονάει και υποφέρει αβάσταχτα και ότι η κατάστασή του είναι μη αναστρέψιμη. Επίσης ο νόμος αναφέρει ρητά ότι η ευθανασία πρέπει να γίνεται μόνο από γιατρό και με «ηθικά σωστό τρόπο».
Στην Ολλανδία καλύπτεται από την ασφάλεια των πολιτών
Στην Ολλανδία, η ευθανασία όπως και η ιατρικώς υποβοηθούμενη αυτοκτονία, έχουν νομιμοποιηθεί εδώ και 15 χρόνια.
Τα τελευταία στατιστικά στοιχεία δείχνουν πως πλέον ένας στους τέσσερις θανάτους συμβαίνει με αυτούς τους τρόπους.
Έχουν καταγραφεί πάνω από 6.500 περιπτώσεις ευθανασίας, ενώ 32.000 ασθενείς έχουν πεθάνει με χρήση της «ιατρικώς υποβοηθούμενης νάρκωσης».
Το σχετικό νομικό πλαίσιο της Ολλανδίας θωρείται ως ένα από τα πιο «χαλαρά» στο ζήτημα αυτό. Στη χώρα αυτή, η ευθανασία είναι μια βασική ιατρική υπηρεσία η οποία καλύπτεται από τα χρήματα που πληρώνουν οι πολίτες για την ασφάλειά τους, όπως καλύπτεται και κάθε άλλη ιατρική υπηρεσία.
Ο Wesley J. Smith, πρόεδρος του Centre on Human Exceptionalism στο Ινστιτούτο Discovery, αναφέρει στο Genthique πως «από τη στιγμή που αποποινικοποιήθηκε η ευθανασία στην Ολλανδία, δεν αφορά πια μόνο τους ανθρώπους οι οποίοι πάσχουν από ανίατες αρρώστιες τελικού σταδιού που προκαλούν αφόρητο πόνο.
Πλέον η ευθανασία δίνεται ως επιλογή και σε άτομα με σοβαρή απώλεια μνήμης λόγω ηλικίας ή σε ανθρώπους με σοβαρές ψυχιατρικές παθήσεις. Επίσης, ευθανασία πραγματοποιείται σε βρέφη με σοβαρά και θανατηφόρα νοσήματα, χωρίς βέβαια οι ασθενείς να έχουν τη δυνατότητα να δώσουν συγκατάθεση λόγω της ηλικίας τους».
Ο νόμος της Ολλανδίας προβλέπει τη δυνατότητα ευθανασίας σε κάθε ασθενή που υποφέρει αβάσταχτα εξαιτίας της ασθένειάς του. Σε αυτό το πλαίσιο, εξηγούν οι ειδικοί, μπορούν να «χωρέσουν» πολλές περιπτώσεις και αυτός είναι ίσως ο βασικός λόγος για τη ραγδαία αύξηση των ατόμων που επιλέγουν αυτό τον τρόπο θανάτου.
Ένας στους δύο Έλληνες είναι κατά της ευθανασίας
Υπέρ της νομιμοποίησης της υποβοηθούμενης ευθανασίας εμφανίζονται ισχυρές πλειοψηφίες Δυτικοευρωπαίων σύμφωνα δημοσκοπική έρευνα, που έγινε πριν 3 χρόνια.
Τις ερωτήσεις στην πρόσφατη έρευνα για την ευθανασία έθεσε η Ένωση Ιατρικών Συνηγόρων Ελβετίας (SMLA) και διεξήχθη σε 12 διαφορετικές χώρες και δημοσιεύθηκε το 2012. Στην Αυστρία, τη Μεγάλη Βρετανία, τη Δανία, τη Φινλανδία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ελλάδα, την Ιρλανδία, την Ιταλία, την Πορτογαλία, την Ισπανία και τη Σουηδία.
Σχεδόν τα ¾ των ερωτώμενων απάντησαν ότι οι άνθρωποι θα έπρεπε να έχουν την επιλογή πώς και πότε θα πεθάνουν. Αντίστοιχο ποσοστό απάντησε ότι θα μπορούσε να σκεφτεί τον εαυτό του να επιλέγει τη μη υποβοηθούμενη ευθανασία αν έπασχε από ανίατη νόσο, σοβαρή αναπηρία ή αφόρητους πόνους χωρίς θεραπεία.
Ας δούμε όμως τι πιστεύουν οι ερωτώμενοι κάθε χώρας ξεχωριστά:
- Οι Γερμανοί είναι οι πιο θετικοί στο θέμα της ευθανασίας με το 87% όσων συμμετείχαν στην έρευνα να είναι υπέρ.
- Η Δανία βρίσκεται στην 11η θέση με το 71% των ερωτηθέντων να είναι υπέρ
- Οι πιο αρνητικοί σε αυτή την ιδέα ήταν οι Έλληνες με ποσοστό 52%, το χαμηλότερο όλων των χωρών που συμμετείχαν.
- Οι Ισπανοί δήλωσαν ότι θα ζητούσαν βοήθεια προκειμένου να προχωρήσουν σε ευθανασία σε ποσοστό 78%.
- Οι Γάλλοι κρίνουν την υποβοηθούμενη αυτοκτονία θετικά σε ποσοστό 75%.
- Οι Βρετανοί λένε “ναι” σε ποσοστό 71%.
Περισσότεροι πάντως από τα ¾ όσων συμμετείχαν στην έρευνα δήλωσαν ότι μόνο γιατροί θα έπρεπε να μπορούν να κάνουν κάτι τέτοιο.
Στο συμπέρασμά τους οι ερευνητές καταλήγουν ότι τα αποτελέσματα της δημοσκόπησης θα έπρεπε να κάνουν τους πολιτικούς να επανεξετάσουν τη νομολογία αναφορικά με την ευθανασία ή υποβοηθούμενη αυτοκτονία ή τη μη υποβοηθούμενη ευθανασία.
Σήμερα μόνο 4 χώρες επιτρέπουν την ευθανασία, το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο, η Ολλανδία και η Ελβετία.
Την ίδια ώρα η γερμανική κυβέρνηση έχει προτείνει τη νομιμοποίησή της αρκεί να μην υπάρχει οικονομικό όφελος για τον γιατρό και στη Γαλλία εξελίσσεται κοινωνική διαβούλευση για το αν πρέπει να επιτραπεί ή όχι.
Οι υπάρχουσες απαγορεύσεις έχουν οδηγήσει στην ανάπτυξη αυτού που αποκαλείται «τουρισμός ευθανασίας». Ασθενείς δηλαδή που θέλουν να βάλουν τέλος στη ζωή τους, κυρίως από τη Γερμανία, τη Γαλλία και τη Βρετανία, ταξιδεύουν ως την Ελβετία για να το κάνουν. Το 2010 μάλιστα υπήρξε πρόταση στο καντόνι της Ζυρίχης να υπάρξουν αυστηρότεροι νόμοι και η απαγόρευση του ταξιδιού για ευθανασία αλλά απορρίφθηκε.