Τα παιδιά κάνουν γυμναστική στο σχολείο και γενικά ασχολούνται με αθλητικές δραστηριότητες, όμως για να ασκούνται με ασφάλεια, πρέπει να κάνουν κάποιες ιατρικές εξετάσεις.
Ποιες είναι αυτές και τι πρέπει να γνωρίζουν οι γονείς;
Στις οδηγίες της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας για τον καρδιολογικό έλεγχο που πρέπει να προηγείται της συμμετοχής σε ανταγωνιστικά και μη ανταγωνιστικά αθλήματα, αναφέρεται ο καθηγητής Καρδιολογίας Γιώργος Κοχιαδάκης.
Ο καθηγητής εξηγεί:
“Γενικά πρέπει να πούμε ότι σύμφωνα με τις οδηγίες της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας τα παιδιά και οι νέοι που ασχολούνται με τον αθλητισμό χωρίζονται σε δύο κατηγορίες.
Σε παιδιά και νέους που δεν αθλούνται ανταγωνιστικά, και σε παιδιά και νέους που ασχολούνται με τον ανταγωνιστικό αθλητισμό.
Η πρώτη κατηγορία καλύπτεται από το Ατομικό Δελτίο Υγείας Μαθητού (ΑΔΥΜ). Το Ατομικό Δελτίο Υγείας Μαθητή (ΑΔΥΜ) καθιερώθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1980 με επιστημονική ευθύνη από το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού .
Κύριος στόχος του ήταν η προαγωγή της προληπτικής ιατρικής εξέτασης των παιδιών, ώστε να αναγνωρίζονται εγκαίρως τυχόν προβλήματα υγείας και να πυροδοτούνται ενέργειες διάγνωσης και θεραπείας εφόσον χρειάζονται, καθώς και να γίνονται παρεμβάσεις πρόληψης και υποστήριξης της οικογένειας ανάλογα με την ηλικία και τα ειδικά χαρακτηριστικά του κάθε παιδιού.
Παράλληλα, το ΑΔΥΜ αποτελεί ιατρική γνωμάτευση για τη συμμετοχή του παιδιού στο μάθημα της φυσικής αγωγής και άλλες δραστηριότητες του σχολείου, με την έννοια της βεβαίωσης ότι από την ιατρική εξέταση του παιδιού, αλλά και από τη συνολικότερη διαχρονική παρακολούθησή του όπου αυτό μπορεί να έχει εφαρμογή, δεν προκύπτουν σχετικές αντενδείξεις.
Η προληπτική ιατρική εξέταση για τη συμπλήρωση του ΑΔΥΜ περιλαμβάνει ιατρικό ιστορικό και φυσική εξέταση ή, εφόσον απαιτείται, και παρακλινική εξέταση. Προτείνεται η προληπτική ιατρική εξέταση να γίνεται σύμφωνα με κατευθυντήριες οδηγίες, οι οποίες θα πρέπει να αποτυπώνονται σε «Φύλλο Ιατρικής Εξέτασης για το Ατομικό Δελτίο Υγείας Μαθητή».
Τυχόν παρακλινικός έλεγχος καθώς και τυχόν ειδικός έλεγχος από ιατρό άλλης ειδικότητας θα πρέπει να γίνονται μόνο σε περίπτωση που υπάρχουν ειδικές ιατρικές ενδείξεις που αφορούν το συγκεκριμένο παιδί, περιλαμβανομένης της ύπαρξης παραγόντων κινδύνου. Οι ηλικίες-κλειδιά κατά τις οποίες προτείνεται η διενέργεια προληπτικής ιατρικής εξέτασης με τη συμπλήρωση του ΑΔΥΜ είναι έναρξη Νηπιαγωγείου, Α’ και Δ’ Δημοτικού, Α’ Γυμνασίου και Α’ Λυκείου.
Οι γονείς/κηδεμόνες πρέπει να ενημερώνονται ότι εάν ενδιαμέσως μεταβληθεί ουσιαστικά η κατάσταση υγείας του παιδιού ή οι σχετικοί παράγοντες κινδύνου, θα πρέπει να γίνεται επικαιροποίηση του ΑΔΥΜ με δική τους φροντίδα. Ωστόσο, το ΑΔΥΜ δεν μπορεί από μόνο του να ισχύει για τη συμμετοχή σε πανελλήνιους σχολικούς αγώνες και πανελλήνια πρωταθλήματα (φάσεις Α’, Β’ και Γ’), όπου ενδεχομένως υπεισέρχεται περισσότερο το στοιχείο του ανταγωνιστικού αθλητισμού.
Δεν μπορεί, επίσης, να ισχύει από μόνο του για συμμετοχή σε σχολικές δραστηριότητες που υλοποιούνται από άλλο φορέα πλην του σχολείου ή του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων (π.χ. ομοσπονδίες ειδικών αθλημάτων), λόγω της απροσδιόριστης φύσης των δραστηριοτήτων αυτών. Σύμφωνα με τη σχετική υπουργική απόφαση, αλλά και με βάση τις οδηγίες-συστάσεις της Ομάδας Εργασίας της Καρδιολογίας των Sports της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας, οι ελάχιστες εξετάσεις που πρέπει να γίνονται στο πλαίσιο πρωταγωνιστικού ελέγχου των ανταγωνιστικά αθλουμένων είναι:
Κλινική εξέταση
Οικογενειακό ιστορικό (περιλαμβάνεται στην κλινική εξέταση)
Ηλεκτροκαρδιογράφημα ηρεμίας. Με τον αρχικό αυτό έλεγχο μπορούν να εντοπισθούν ή έστω να τεθεί η υποψία διάγνωσης καταστάσεων οι οποίες είναι οι κυρίως υπεύθυνες για τον αιφνίδιο θάνατο των αθλητών και των νέων.
Συγκεκριμένα για τις ακόλουθες καταστάσεις:
Υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια (πρώτη αιτία αιφνιδίου θανάτου)
Αρρυθμιογόνος μυοκαρδιοπάθεια της δεξιάς κοιλίας
Σύνδρομο προδιέγερσης, σύνδρομο μακρού QT, σύνδρομο Brugada, σύνδρομο βραχέος QT
- Μυοκαρδίτιδα, σύνδρομο Marfan.
Σύμφωνα με τον κ. Κοχιαδάκη, “εάν ο καρδιολόγος κρίνει ότι πρέπει να προχωρήσει και σε περαιτέρω έλεγχο με υπερηχοκαρδιογράφημα, Holter ρυθμού ή δοκιμασία κόπωσης, τότε αναλαμβάνει την ευθύνη και προχωράει και αν, παρά τον έλεγχο, παραμένουν ερωτηματικά παραπέμπει τον νέο ή τον αθλούμενο σε ειδικό κέντρο. Επαφίεται δηλαδή στο δικό του κλινικό κριτήριο μέχρι ποιο σημείο ο ίδιος θα προχωρήσει τον έλεγχο”.
Πού οφείλονται οι αιφνίδιοι θάνατοι;
Τι συμβαίνει με τους θανάτους των νέων παιδιών και των αθλητών στην Ελλάδα; Με βάση μελέτες που παρουσιάστηκαν στο Πανευρωπαϊκό Καρδιολογικό Συνέδριο του 2007, η εικόνα έχει ως εξής: στην καταγραφή του αιφνιδίου θανάτου στην περιοχή της Αττικής που γινόταν τα τελευταία 8,5 χρόνια (1998- 2006) καταγράφηκαν 346 αιφνίδιοι θάνατοι ανθρώπων κάτω των 35 ετών. Αυτό μεταφράζεται σε περίπου 3-4 αιφνιδίους θανάτους τον μήνα στην περιοχή αυτή.
Πρώτη αιτία αιφνιδίου θανάτου είναι η υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια, δεύτερη αιτία οι συγγενείς καρδιοπάθειες και οι συγγενείς ανωμαλίες των στεφανιαίων αγγείων, τρίτη αιτία άλλες αρρυθμιογόνες μυοκαρδιοπάθειες (διατατική, μη συμπαγές μυοκάρδιο, ARVC, μυοκαρδίτιδα).
Ένα σημαντικό ποσοστό (20%) είναι ο αιφνίδιος θάνατος “αγνώστου αιτιολογίας”, που φαίνεται να οφείλεται σε υποκλινικές μορφές μυοκαρδιοπαθειών και σε καναλοπάθειες. Ιδιαίτερη σημασία επίσης έχει στον αιφνίδιο θάνατο στις ηλικίες 21-35 ετών η πρώιμη στεφανιαία νόσος με ισχυρό οικογενειακό ιστορικό.
Από τον τύπου αυτό των νοσημάτων προκύπτει ότι η κλινική εξέταση, το οικογενειακό ιστορικό και το ηλεκτροκαρδιογράφημα μπορούν να εντοπίσουν ή έστω να θέσουν την υποψία ενός δυνητικά θανατηφόρου καρδιακού νοσήματος. Εξυπακούεται ότι στις περιπτώσεις ηλικιών μετά τα 20 με οικογενειακό ιστορικό πρώιμης στεφανιαίας νόσου, ένδειξη αποτελεί και η δοκιμασία κοπώσεως στο πλαίσιο του προαγωνιστικού ελέγχου.
Ποιοι γιατροί κάνουν τις εξετάσεις;
Σύμφωνα με την υπουργική απόφαση, η Κάρτα Υγείας του αθλητή πρέπει να θεωρείται από ιατρούς κατέχοντες την καρδιολογική ειδικότητα μονάδων παροχής υπηρεσιών Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, νομαρχιακών, περιφερειακών ή πανεπιστημιακών νοσοκομείων, υγειονομικών στρατιωτικών μονάδων ή από ιατρούς έχοντες οποιαδήποτε σχέση με το δημόσιο ή με Ν.Π.Δ.Δ., καθώς και από ιατρούς του ιδιωτικού τομέα κατέχοντες την καρδιολογική ειδικότητα.
Ωστόσο ο καθηγητής υπογραμμίζει: “Για την αποφυγή ωστόσο ανεδαφικών προσδοκιών, πρέπει να είναι σαφές προς κάθε κατεύθυνση ότι η προτεινόμενη προληπτική ιατρική εξέταση, όπως και κάθε ιατρικός έλεγχος –όσο ενδελεχής ή παρεμβατικός και αν είναι– δεν μπορεί να εγγυηθεί με απόλυτο τρόπο τον εντοπισμό του συνόλου των ατόμων που έχουν τις παθολογικές καταστάσεις που αναζητούνται.
Τα λεγόμενα «ψευδώς αρνητικά» αποτελέσματα αποτελούν εγγενές χαρακτηριστικό όλων των ιατρικών ελέγχων ή εξετάσεων. Ως εκ τούτου, κανένας προληπτικός έλεγχος δεν είναι σε θέση να προλάβει το 100% των περιστατικών αιφνιδίου θανάτου αθλητών και νέων”.