Ομοφυλόφιλος γεννιέσαι ή γίνεσαι; Πόσο ενημερωμένη είναι η ελληνική κοινωνία για αυτό το θέμα και πώς καταλήγει κάποιος να γίνει ομοφοβικός, να μισεί, να κοροιδεύει, να χλευάζει έναν άνθρωπο που δεν γνωρίζει;
«Στην Ελλάδα υπάρχει άγνοια και η συζήτηση για την σεξουαλική διαφορετικότητα δε γίνεται πάντα με όρους επιστημονικούς, στο πλαίσιο της κοινωνικής δικαιοσύνης» λέει στην «Π» η κ. Μαργαρίτα Γερούκη εκπαιδευτικός, μεταδιδακτορική ερευνήτρια για θέματα σεξουαλικής αγωγής, μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής για τη Σεξουαλική Εκπαίδευση της Παγκόσμιας Ένωσης για τη Σεξουαλική Υγεία.
Η ίδια σημειώνει ότι οι Κρητικοί είναι άνθρωποι ανοιχτοί και ανοιχτόμυαλοι, παρά το στερεότυπο ότι πρόκειται για μια κλειστή κοινωνία με κουλτούρα βαθιά συντηρητική και αναφέρει: «Μερικοί γονείς απορρίπτουν τα γκέι παιδιά τους μη μπορώντας να σηκώσουν το βάρος αυτής της αλήθειας.
Αυτό δεν έχει νομίζω γεωγραφικό πρόσημο αλλά κυρίως μορφωτικό, ταξικό και θρησκευτικό. Χρειάζεται χρόνος και υποστήριξη για να το επεξεργαστούν». «Ας μη ξεχνάμε, συμπληρώνει, ότι τα περισσότερα ομοφυλόφιλα παιδιά προέρχονται από ετερόφυλους γονείς και αυτό δυσκολεύει τα πράγματα γιατί ο γονιός δε μπορεί να κατανοήσει τη διαφορετικότητα με βάση τη δική του εμπειρία. Αυτό όμως που ο κάθε γονιός μπορεί να καταλάβει είναι η αγάπη για το παιδί του και αυτή θα πρέπει να τον καθοδηγεί».
Η ενδιαφέρουσα συζήτηση με την κ. Γερούκη ακολουθεί:
-Ομοφυλόφιλος γεννιέσαι ή γίνεσαι;
Ας αναρωτηθεί ο καθένας και η καθεμία από εμάς που διαβάζουμε αυτή τη στιγμή το κείμενο, «γιατί ελκύομαι από άτομα (συμπληρώστε όπως θέλετε) του ίδιου/του άλλου/και των δύο φύλων;» Συνήθως η απάντηση είναι… παύση, ανασήκωμα των ώμων και μια απολογητική έκφραση… δεν ξέρω… έτσι είμαι! Και η ίδια απάντηση έρχεται τόσο από τη μεγάλη ομάδα των ετερόφυλων ανθρώπων όσο και από τη μικρότερη ομάδα των ομοφυλόφιλων ανθρώπων και από την ακόμη πιο μικρή ομάδα των αμφισεξουαλικών.
Ο σεξουαλικός προσανατολισμός, δηλαδή ποιο άτομο επιθυμούμε ρομαντικά και ερωτικά, ή το γεγονός ότι μπορεί να μην επιθυμούμε κανένα άτομο, δηλαδή να είμαστε ασεξουαλικοί, είναι κάτι με το οποίο γεννιόμαστε. Είναι πολύ βαθύ και ουσιαστικό στοιχείο της κάθε ανθρώπινης ύπαρξης.
Οι άνθρωποι που επιθυμούν ρομαντικά και ερωτικά άτομα του ίδιου φύλου, δηλαδή ομοφυλόφιλοι, όπως και οι άνθρωποι που επιθυμούν ρομαντικά ή ερωτικά άτομα του άλλου φύλου, οι ετερόφυλοι, νιώθουν αυτή την έλξη ως κάτι που πηγάζει από τον βαθύτερο εαυτό. Το πώς νιώθουμε λοιπόν δεν το επιλέγουμε. Η συμπεριφορά, δηλαδή με ποιο τρόπο θα εκφράσω ή όχι, αυτό που νιώθω και τι είδους διαπροσωπικές σχέσεις θα συνάψω, στο βαθμό που ένα άτομο μεγαλώνει και ζει σε μια ελεύθερη κοινωνία, είναι επιλογή.
Με άλλα λόγια και για να απαντήσω και σε μια ακόμη ερώτηση που συχνά διατυπώνεται, δεν υπάρχουν περισσότεροι ομοφυλόφιλοι άνθρωποι στην εποχή μας (ή στην κοινωνία μας) από παλαιότερα. Υπάρχουν περισσότεροι άνθρωποι που νιώθουν ελεύθεροι και μπορούν να ζήσουν όπως πραγματικά νιώθουν. Αυτό θα μας το πιστώσω ως θετικό και για την εποχή μας και για την κοινωνία μας.
-Σε ποιά ηλικία αντιλαμβάνεται κάποιος την σεξουαλική του ταυτότητα;
Συνήθως στις αρχές της εφηβείας ένα άτομο αρχίζει να διερευνά τα ρομαντικά/ερωτικά συναισθήματά του απέναντι στους άλλους και από τότε ξεκινά να δομείται η σεξουαλική του ταυτότητα. Σεξουαλική ταυτότητα όμως σημαίνει με ποιο τρόπο αντιλαμβάνομαι εγώ τον εαυτό μου ως σεξουαλικό ον, ανεξάρτητα από τη συμπεριφορά μου. Υπάρχουν άνθρωποι που νιώθουν ομοφυλόφιλα αισθήματα αλλά έχουν ετερόφυλες σχέσεις ή το αντίθετο. Πραγματικά θα πρέπει να διαχωρίσουμε τη συμπεριφορά από την αίσθηση του εαυτού αν θέλουμε να καταλάβουμε. Οι άνθρωποι είμαστε προϊόντα της βιολογίας, της ανατροφής και του πολιτιστικού πλαισίου που μεγαλώνουμε.
-«Φταίει» σε κάτι ο ομοφυλόφιλος ώστε να τον κατηγορούμε για την σεξουαλική του ζωή;
Αυτό μπορώ να το καταλάβω, μόνο αν το «κατηγορούμενο» άτομο είναι ο/η σύντροφός μας και διατυπώνουμε μια προσωπική κατηγορία. Από εκεί και πέρα ισχύουν οι κοινωνικοί και νομικοί κανόνες συμπεριφοράς και προστασίας της ανθρώπινης ζωής και του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, άσχετα με το είδος της σχέσης (ετερόφυλης ή ομοφυλόφιλης). Τα κριτήρια για την ποιότητα της σεξουαλικής ζωής και των διαπροσωπικών σχέσεων είναι πέρα από το φύλο των εμπλεκομένων.
Όχι, επίσημα στατιστικά στοιχεία από την Ελλάδα δεν έχουμε για τα άτομα ΛΟΑΤΙ (ακρωνύμιο για τις σεξουαλικές μειονότητες: Λεσβίες, Ομοφυλόφιλοι, Αμφισεξουαλικοί, Τρανς, Ίντερσεξ). Γενικά η αποτύπωση αριθμητικών δεικτών για τόσο προσωπικά θέματα είναι περίπλοκη καθώς πολλοί άνθρωποι δυσκολεύονται να αποκαλύψουν τη σεξουαλική τους ταυτότητα, ακριβώς επειδή φοβούνται, δικαίως, ότι θα πέσουν θύματα περιθωριοποίησης και εκφοβισμού. Σύμφωνα με ελληνική έρευνα το 48% των ερωτηθέντων ΛΟΑΤΙ στην Ελλάδα (47% ο αντίστοιχος μ.ό. στην ΕΕ) ένιωσαν διακρίσεις ή παρενόχληση λόγω «γενετήσιου προσανατολισμού».
Ακόμη χειρότερα, 96% των ερωτηθέντων ΛΟΑΤΙ στην Ελλάδα (91% ο αντίστοιχος μ.ό. στην ΕΕ) είχαν ακούσει αρνητικά σχόλια ή είχαν δει αρνητικές συμπεριφορές στο σχολείο επειδή ένας/μία συμμαθητής/-τριά τους θεωρούταν ΛΟΑΤΙ.
Πράξεις μίσους, λεκτικές ή άλλες, απέναντι σε άτομα ΛΟΑΤΙ δεν είναι ασυνήθιστες και μάλιστα πολλές φορές από άτομα με εξουσία (πολιτική, εκπαιδευτική, κοινωνική, θρησκευτική κλπ.). Πάντως η στατιστική παγκοσμίως δείχνει ότι 5% με 10% των ατόμων είναι ΛΟΑΤΙ.
-Τι σημαίνει ομοφοβία και πού την αποδίδετε;
Ως ομοφοβία ορίζεται ως το μίσος, ο θυμός, η ενόχληση και η αποστροφή για τους ομοφυλόφιλους ανθρώπους, που συνοδεύεται από ένα παράλογο φόβο για κοινωνική επαφή μαζί τους. Πολλές φορές η ομοφοβία εκφράζεται με συμπεριφορές όπως φυγή και αποφυγή των ΛΟΑΤΙ ατόμων αλλά ακόμη και με επιθετικότητα και βία απέναντί τους.
Όπως και κάθε ρατσιστική συμπεριφορά, η ομοφοβία είναι αποτέλεσμα της άγνοιας. Όσο δεν γνωρίζουμε τον «άλλο», τόσο πιο εύκολα μπορεί αυτός να θεωρηθεί υποδεέστερος, βρώμικος, τρομακτικός, επικίνδυνος και άλλα πολλά αρνητικά και αβάσιμα. Συνειδητά ή ασυνείδητα η ομοφοβία τρέφεται από πολλούς θεσμούς στην ελληνική κοινωνία όπως η εκπαίδευση, τα ΜΜΕ, η Εκκλησία, η νομοθεσία.
-Υπάρχει έλλειψη γνώσης στους Έλληνες και μήπως για αυτό το λόγο διαβάζουμε ή ακούμε χυδαία αστεία ή και ύβρεις, για αυτούς τους ανθρώπους;
Φυσικά και υπάρχει έλλειψη γνώσης. Στην Ελλάδα η συζήτηση για τη σεξουαλική διαφορετικότητα δε γίνεται πάντα με όρους επιστημονικούς, στα πλαίσια της κοινωνικής δικαιοσύνης. Είναι λυπηρό πολλά άτομα μιας κοινωνίας που θεωρείται μορφωμένη και προηγμένη, με ένα καλό βιοτικό επίπεδο (σε σχέση με τον παγκόσμιο μέσο όρο), να αρέσκονται σε απλοϊκές, γαργαλιστικές διατυπώσεις για την ανθρώπινη σεξουαλικότητα, οι οποίες τέρπουν κατώτερα ένστικτα. Δεν είναι λοιπόν μόνο η έλλειψη γνώσης, παράλληλα θα πρέπει να μιλάμε για έλλειψη σεβασμού και ενσυναίσθησης.
Δηλαδή, αυτές ακριβώς τις αξίες στις οποίες θα στηρίξουμε υγιείς και ασφαλείς διαπροσωπικές σχέσεις. Είναι λυπηρό τόσοι άνθρωποι να μην έχουν τίποτε καλύτερο να κάνουν καθημερινά από το να χυδαιολογούν και να υβρίζουν άλλους, τους οποίους συνήθως δεν γνωρίζουν καν. Αν λέει κάτι αυτό για την κοινωνία μας σίγουρα δεν είναι κάτι για το οποίο θα πρέπει να είμαστε περήφανοι. Δυστυχώς εδώ τα ΜΜΕ και το Διαδίκτυο «ρίχνουν λάδι» στη φωτιά. Κρυμμένοι πίσω από την ανωνυμία του πληκτρολογίου κάποιοι νομίζουν ότι κάνουν χιούμορ, ενώ στην πραγματικότητα μπορεί να παίζουν με τη ζωή και την ευημερία των συνανθρώπων τους, των ίδιων μας των παιδιών και των νέων.
-Έχετε μιλήσει με Κρητικούς που έχουν γκέι παιδιά, πώς έχουν αντιδράσει;
Μερικοί γονείς απορρίπτουν τα γκέι παιδιά τους μη μπορώντας να σηκώσουν το βάρος αυτής της αλήθειας. Αυτό δεν έχει νομίζω γεωγραφικό πρόσημο αλλά κυρίως μορφωτικό, ταξικό και θρησκευτικό. Όσο περνούν τα χρόνια όμως θεωρώ ότι είναι όλο και πιο λίγοι.
Αντίθετα, τα τελευταία χρόνια συναντώ όλο και περισσότερους γονείς που θέλουν και προσπαθούν να καταλάβουν τα παιδιά τους. Οι γονείς αυτοί διαβάζουν, συζητούν με ειδικούς, αφουγκράζονται το παιδί τους και επίσης πολλοί γίνονται υπερασπιστές των παιδιών τους και του δικαιώματός τους να ζήσουν με ασφάλεια και χωρίς εκφοβισμό. Δεν είναι εύκολο για τους γονείς να κατανοήσουν τη σεξουαλική διαφορετικότητα του παιδιού τους. Χρειάζεται χρόνος και υποστήριξη για να το επεξεργαστούν.
Ας μη ξεχνάμε ότι τα περισσότερα ομοφυλόφιλα παιδιά προέρχονται από ετερόφυλους γονείς και αυτό δυσκολεύει τα πράγματα γιατί ο γονιός δε μπορεί να κατανοήσει τη διαφορετικότητα με βάση τη δική του εμπειρία. Αυτό όμως που ο κάθε γονιός μπορεί να καταλάβει είναι η αγάπη για το παιδί του και αυτή θα πρέπει να τον ή την καθοδηγεί.
-Σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες η γνώση και η αποδοχή είναι μεγαλύτερη συγκριτικά με την χώρα μας;
Η Ελλάδα αυτή τη στιγμή, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση για τα δικαιώματα και τη θέση των ΛΟΑΤΙ ατόμων, βρίσκεται σε ένα μέσο επίπεδο με γενικό δείκτη 57%, λίγο πιο κάτω από τη Γερμανία και λίγο πιο πάνω από τη Μεγάλη Βρετανία. Να σας δώσω άλλο μέτρο σύγκρισης, οι σκανδιναβικές χώρες έχουν δείκτη μεταξύ 67% και 71%, όπως η Γαλλία και η Ισπανία. Είμαστε σε πολύ καλύτερη θέση από τις χώρες των Βαλκανίων και της Ανατολικής Ευρώπης. Νομίζω ότι είμαστε σε καλό δρόμο.
-Οι Κρητικοί πόσο γνώστες και ανοιχτόμυαλοι είναι πάνω σε αυτό το θέμα;
Δεν έχω στοιχεία ειδικά για την Κρήτη. Είπαμε ότι γενικά δύσκολα γίνονται ελληνικές έρευνες για τέτοια θέματα. Όμως πιστεύω ότι η Κρήτη προσφέρει ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον και οι άνθρωποί της ταξιδεύουν, γνωρίζουν, μορφώνονται και υποδέχονται ανθρώπους από διαφορετικές χώρες και με διαφορετικά πολιτιστικά πρότυπα. Είναι άνθρωποι ανοιχτοί και ανοιχτόμυαλοι, παρά το στερεότυπο ότι πρόκειται για μια κλειστή κοινωνία με βαθιά συντηρητική κουλτούρα.
Εγώ πιστεύω ότι όσο περισσότερο αναπτύσσεται στην κοινωνία ο διάλογος για τη σεξουαλική διαφορετικότητα, τόσο οι άνθρωποι θα αποκτούν κατανόηση και θα αποδέχονται τη διαφορετικότητα ως στοιχείο της ανθρώπινης ύπαρξης. Το σχολείο (πρέπει να) παίζει μεγάλο ρόλο στην καταπολέμηση των στερεοτύπων και στην καλλιέργεια κουλτούρας αποδοχής και κατανόησης.
-Ο γιος σας πώς βλέπει για παράδειγμα τον Στέφανο Κασσελάκη και τον σύζυγό του, δυο πρόσωπα που πρωταγωνιστούν στην ελληνική επικαιρότητα αυτό τον καιρό;
Νομίζω ότι τα νέα παιδιά, ο γιος μου είναι 19, έχουν περισσότερες γνώσεις και λιγότερες παρωπίδες και στεγανά από τους μεγαλύτερούς τους και αυτό επίσης είναι παρήγορο. Όσο τα νέα παιδιά αντιμετωπίζουν τους ανθρώπους ισότιμα και δίκαια έχουμε ελπίδες για μια καλύτερη κοινωνία.
Πάντως τον ρώτησα για να μπορέσω να είμαι ειλικρινής στην απάντησή μου. Η απάντησή του ήταν «Σίγουρα, δεν είναι οι πρώτοι άνθρωποι που θέλουν να παντρευτούν! Μια χαρά το βλέπω».