Ολα ξεκίνησαν από μια παρενέργεια της άκρως δημοφιλούς, κυρίως ενάντια σε αιματολογικούς καρκίνους, θεραπείας των CAR-T κυττάρων, η οποία αποδείχθηκε «θησαυρός» ενάντια στα αυτοάνοσα νοσήματα.
Είναι 2021 και βρισκόμαστε στην Πανεπιστημιακή Κλινική του Ερλάνγκεν στη Βαυαρία – για την ακρίβεια εκεί βρισκόταν ως επιμελητής ο καθηγητής και διευθυντής σήμερα στην Πανεπιστημιακή Κλινική Αιματολογίας-Ογκολογίας του Πανεπιστημίου του Μαγδεμβούργου Δημήτριος Μουγιακάκος.
«Χορηγούσαμε από το 2017 CAR-T κύτταρα ενάντια σε αιματολογικούς καρκίνους όπως τα λεμφώματα και οι λευχαιμίες και παρατηρήσαμε ότι μια από τις παρενέργειες της θεραπείας ήταν η «εξολόθρευση» όχι μόνο των καρκινικών Β κυττάρων που κρύβονται πίσω από αιματολογικούς καρκίνους αλλά όλων των Β κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος τα οποία παράγουν αντισώματα και είναι γνωστό ότι υποκινούν διάφορα αυτοάνοσα νοσήματα» μας περιέγραψε ο καθηγητής Μουγιακάκος.
Πλήττουν εκατομμύρια ανθρώπους
Ετσι ο καθηγητής και οι συνεργάτες του σκέφτηκαν το ενδεχόμενο χορήγησης CAR-T θεραπείας, η οποία είναι «κομμένη και ραμμένη» στα μέτρα του κάθε ασθενούς – βασίζεται σε απομόνωση Τ κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος από τα λευκά αιμοσφαίρια, σε γενετική τροποποίησή τους ώστε να αναζητούν και να καταστρέφουν τα Β κύτταρα και σε επανέγχυσή τους στον οργανισμό – ενάντια σε αυτοάνοσα νοσήματα που «κυβερνώνται» από τα Β κύτταρα.
Νοσήματα που αφορούν εκατομμύρια ανθρώπους όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η πολλαπλή σκλήρυνση (σκλήρυνση κατά πλάκας), ο ερυθηματώδης λύκος, η νόσος Sjogren, η μυασθένεια Gravis, η φλεγμονώδης μυοσίτιδα, η οπτική νευρομυελίτιδα, το σκληρόδερμα.
Η «εξαφάνιση» του λύκου σε ασθενή
Η σκέψη των ειδικών έγινε πράξη όταν σε εκείνη τη συγκυρία εμφανίστηκε μια 20χρονη ασθενής με βαριάς μορφής λύκο. «Η νόσος είχε ήδη πλήξει το δέρμα, τους πνεύμονες, την καρδιά αλλά και τα νεφρά της – ήταν σίγουρο ότι σύντομα θα χρειαζόταν αιμοκάθαρση. Δεν μπορούσε καν να ανέβει τις σκάλες, δεν είχε ποιότητα ζωής.
Της προτείναμε την προσέγγιση των CAR-T κυττάρων και ενθουσιάστηκε – η λογική ότι γίνεται εφάπαξ χορήγηση της θεραπείας και μετά από λίγες ημέρες το άτομο επανέρχεται στην καθημερινότητά του τής άρεσε πολύ. Παραγάγαμε οι ίδιοι τα κύτταρα και της τα χορηγήσαμε. Τώρα, περί τα τρία χρόνια μετά τη χορήγηση, η νόσος της είναι «εξαφανισμένη». Δεν παίρνει φάρμακα, δεν έχει συμπτώματα, δεν εμφανίζει αυτοαντισώματα. Και όλα αυτά χωρίς καμία σοβαρή παρενέργεια».
Παγκόσμιες πρωτιές και έντονο ενδιαφέρον
Η δημοσίευση σχετικά με τη συγκεκριμένη ασθενή έγινε στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό «Τhe New England Journal of Medicine» και έλκυσε το ενδιαφέρον άλλων ερευνητών αλλά και των φαρμακευτικών εταιρειών, σημείωσε ο δρ Μουγιακάκος.
«Αυτή τη στιγμή η χρήση των CAR-T κυττάρων ενάντια στα αυτοάνοσα μελετάται από τις μεγαλύτερες φαρμακευτικές εταιρείες. Παράλληλα συνεχίζουμε και εμείς την έρευνά μας έχοντας χορηγήσει τη συγκεκριμένη κυτταρική θεραπεία σε ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα, με σκληρόδερμα, με μυοσίτιδα αλλά και ενάντια σε νευρολογικά αυτοάνοσα.
Ημασταν οι πρώτοι που χορηγήσαμε το 2023 CAR-T κύτταρα κατά του αντιγόνου CD19 στα Β κύτταρα ασθενούς που πάσχει από μυασθένεια Gravis. Επρόκειτο για μια μητέρα τεσσάρων παιδιών που ήρθε με αναπηρικό αμαξίδιο στην κλινική μας και δύο εβδομάδες μετά την έγχυση των κυττάρων έφυγε περπατώντας. Εκτοτε, τα τελευταία δύο χρόνια, δεν λαμβάνει κανένα φάρμακο και ζει μια φυσιολογική ζωή».
Περισσότερες από 100 κλινικές δοκιμές παγκοσμίως
Επόμενος στόχος, σύμφωνα με τον καθηγητή, είναι οι μεμονωμένες αυτές επιτυχίες να επαληθευθούν από κλινικές δοκιμές ώστε τα CAR-T κύτταρα να αποτελέσουν στο μέλλον ένα νέο, επίσημο «όπλο» στη φαρέτρα των ειδικών ενάντια στα αυτοάνοσα νοσήματα.
«Αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε εξέλιξη παγκοσμίως περισσότερες από 100 κλινικές δοκιμές φάσης Ι-ΙΙ που αφορούν χρήση των CAR-T κυττάρων ενάντια στα αυτοάνοσα. Και η δική μας ομάδα συνεργάζεται με φαρμακευτικές εταιρείες στο πλαίσιο κλινικών δοκιμών ενώ ετοιμάζουμε τώρα μια κλινική δοκιμή με χρήση της CAR-T κυτταρικής θεραπείας ενάντια στην αυτοάνοση μορφή της θρομβοκυτταροπενίας καθώς δείξαμε πρόσφατα σε έναν ασθενή με το συγκεκριμένο αυτοάνοσο ότι η κυτταρική θεραπεία μπορεί να είναι αποτελεσματική – ο ασθενής βρίσκεται σε πλήρη ύφεση εδώ και έξι μήνες».
Οι εξελίξεις που θα μειώσουν το κόστος
Καλά και αγαθά όλα αυτά, υπάρχουν όμως και τα «καυτά» πρακτικά ερωτήματα: Με δεδομένο ότι σήμερα μια CAR-T θεραπεία που χορηγείται σε ογκολογικούς ασθενείς κοστίζει το λιγότερο 300.000 ευρώ, ακόμη και αν αποδείξει στο πλαίσιο των κλινικών δοκιμών την αξία της ενάντια στα αυτοάνοσα νοσήματα, θα μπορούν να τη «σηκώσουν» τα συστήματα υγείας;
Οπως απάντησε ο δρ Μουγιακάκος, «πράγματι το κόστος αναμένεται να αποτελεί ζήτημα αλλά υπάρχουν εξελίξεις που ευελπιστούμε ότι θα το μειώσουν: κατ’ αρχάς θα μπορούσε να γίνεται αποκεντρωμένη παραγωγή των κυττάρων – παραγωγή δηλαδή και σε ακαδημαϊκά κέντρα όπως το δικό μας που έχουν αυτή τη δυνατότητα, εκτός από τις φαρμακευτικές εταιρείες.
Κατά δεύτερον, αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε κλινικές δοκιμές η διαδικασία χρήσης κυττάρων υγιών δοτών για την παραγωγή των CAR-T κυττάρων. Τα κύτταρα αυτά υφίστανται μεγαλύτερη γενετική τροποποίηση ώστε να μην απορρίπτονται από τον οργανισμό του λήπτη. Κάτι τέτοιο θα βοηθήσει στη μείωση του κόστους αφού από έναν δότη θα μπορούν να παραχθούν περί τις 100 θεραπείες».
Δεν είναι τυχαίο ότι η CAR-T έρευνα του καθηγητή Μουγιακάκου χαρακτηρίστηκε ως μια από τις πιο υποσχόμενες για το 2024 από το έγκριτο επιστημονικό περιοδικό «Science». Εξίσου υποσχόμενη φαίνεται να είναι και για το 2025 αλλά και για τα χρόνια που θα ακολουθήσουν καθώς μιλάμε για μια εντελώς νέα θεώρηση αντιμετώπισης των αυτοάνοσων νοσημάτων – μια θεώρηση που αλλάζει ζωές (ελπίζουμε για πάντα…).
«Μου δόθηκε μια δεύτερη ευκαιρία στη ζωή»
Η 35χρονη Φραντσέσκα Μάτζκε (φωτογραφία) διαγνώσθηκε με μυασθένεια Gravis (αυτοάνοσο νόσημα που οδηγεί σε αδυναμία των νεύρων και των μυών) το 2013. Οπως η ίδια ανέφερε στο Βήμα-Science «τα συμπτώματα ξεκίνησαν το 2012 ενώ βρισκόμουν σε διακοπές. Μετά από μια μεγάλη βόλτα δεν είχα ξαφνικά έλεγχο του σώματός μου, τα βλέφαρά μου έπεφταν και δυσκολευόμουν να μιλήσω. Πήγα στο νοσοκομείο αλλά δεν βρέθηκε τίποτα. Επιστρέφοντας στην καθημερινότητά μου έπεσα ξανά και δεν είχα κανέναν έλεγχο στα χέρια μου.
Παραπέμφθηκα στο νοσοκομείο από έναν νευρολόγο και έγινε η διάγνωση». Μετά τη θεραπεία CAR-T, η ζωή της Φραντσέσκα άλλαξε πολύ. «Δεν αρρωσταίνω τόσο συχνά και αν αρρωστήσω δεν χρειάζεται να νοσηλευθώ σε ΜΕΘ όπως πριν. Πριν από τη θεραπεία μπορούσα να βγάλω τον σκύλο μου βόλτα το πολύ για μισή ώρα, τώρα τον βγάζω για 2,5 ώρες. Δεν είμαι πια συνεχώς κουρασμένη, αποδίδω καλύτερα στη δουλειά μου. Μου δόθηκε μια δεύτερη ευκαιρία να ζήσω μια φυσιολογική ζωή».
Πηγή: tovima.gr