Ο καρκίνος μέσα στην επόμενη δεκαετία θα είναι μια χρόνια νόσος; Οι ασθενείς που ταλαιπωρούνται και υποφέρουν γεμίζουν ελπίδα, ωστόσο οι επιστημονικές απόψεις διίστανται. Τις τελευταίες ημέρες πολλά μέσα ενημέρωσης αναπαράγουν τα όσα ανακοίνωσε ο χειρουργός-ογκολόγος Γιάννης Σπηλιώτης, στο 2ο Διεθνές Συνέδριο Ιατρικής Πρωτοπορίας και Καινοτομίας AMLI 2018 στο Μέγαρο Μουσικής. “Αυτή δεν ήταν δήλωση, ούτε προφητεία” είπε ο γιατρός πρόσφατα και εξήγησε:
“Στην ουσία πρόκειται για ένα απόσταγμα των τελευταίων ερευνών που προδικάζουν ότι προς το τέλος του 2030 ο καρκίνος θα είναι μια χρόνια νόσος όπως η φυματίωση ή ο διαβήτης». Αυτό πώς εξηγείται; Χαρακτηριστικά υπογραμμίζει ο κ. Σπηλιώτης: “Τα τελευταία 40 χρόνια, από το 1973 έως και το 2013 στον καρκίνο του μαστού, του εντέρου, στο μελάνωμα και στις λευχαιμίες έχουμε αλλάξει το προσδόκιμο ζωής.
Όταν ο μέσος όρος επιβίωσης ήταν τα 5 χρόνια το 1973- δηλαδή το 25% -σήμερα αγγίζει το 75%. Στην ουσία σε μια 40ετία κερδίσαμε 15 χρόνια ζωής. Σήμερα δηλαδή, αν ανακαλυφθεί μια γυναίκα στο αρχικό στάδιο του καρκίνου του μαστού, έχει πλήρη ίαση ενώ εάν ανακαλυφθεί σε πιο προχωρημένο στάδιο μπορεί να ζήσει άλλα 20 χρόνια.
Η παιδική λευχαιμία μπορεί να θεραπευτεί σε ποσοστό 95%». Πάντως, ο κ. Σπηλιώτης επισημαίνει ότι μπορεί να υπάρχει αυτή η αισιοδοξία, ωστόσο «πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι δεν υπάρχει ένα φάρμακο για τον καρκίνο. Το μόνο φάρμακο είναι η πρόληψη”.
Αχιλλέας Γραβάνης: “Μια συναρπαστική διαπίστωση από τον κορυφαίο Γιώργο Παυλάκη”
Από τη Βοστώνη όπου βρίσκεται ο Αχιλλέας Γραβάνης, καθηγητής Φαρμακολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης και ερευνητής στο Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας του ΙΤΕ, είπε στην “Π”:
“O καρκίνος είναι μία λέξη που γεμίζει για δεκαετίες τους ανθρώπους με φόβο. Μια συναισθηματικα φορτισμένη λέξη που αλλάζει αρδην τόσες πολλές ζωές των ασθενών του, των οικογενειών τους και των αγαπημένων τους. Μια λέξη που δεκάδες χιλιάδες επιστήμονες σε όλον τον κόσμο εργάζονται σκληρά με αφοσίωση να την κάνουν μόνο μια δυσάρεστη μνήμη στη ζωή των ασθενών, δίνοντας τους μια νέα ζωή.
Κάθε χρόνο εμφανίζονται πλέον νέες καινοτομίες στην έρευνα στην ογκολογία και στις θεραπείες του καρκίνου. Δυστυχώς, πολλές από αυτές τις πειραματικές θεραπείες χρειάζονται χρόνια για να αναπτυχθούν και να διαδοθούν κλινικά μέσα από τις απαιτούμενες αυστηρές σε διαδικασίες κλινικές δοκιμές.
Ωστόσο, αυτή η λίστα των κορυφαίων νέων θεραπειών οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στη μετατροπή εντός της επόμενης δεκαπενταετίας του καρκίνου σε μια χρόνια νόσο και στη μακρόχρονη επιβίωση της συντριπτικής πλειοψηφίας των ασθενών.
Όταν άκουσα αυτή την τόσο συναρπαστική διαπίστωση από τον διεθνώς κορυφαίο Έλληνα επιστήμονα Γιώργο Παυλάκη (διευθυντης Έρευνας στο Αμερικανικό Ινστιτούτο κατά του Καρκίνου στην Ουάσιγκτον) στην Κρήτη πριν τρία χρόνια, τη θεώρησα υπεραισιόδοξη. Μερικές όμως από τις πιο συναρπαστικές πειραματικές θεραπείες καρκίνου που πραγματοποιούνται σε προκλινικές και κλινικές πλέον δοκιμές την τελευταία τριετία υποστηρίζουν πλέον πειστικά αυτήν τη διαπίστωση”.
Νέες μη επεμβατικές θεραπείες
Σύμφωνα με τον κ. Γραβάνη, “γονίδια, ιοι, κύτταρα, βιολογικά μόρια και βέβαια συνθετικά μόρια αλλάζουν αρδην την αντιμετώπιση των πιο επιθετικών πλέον μορφών καρκίνου. Οι νέες μη επεμβατικές θεραπείες του καρκίνου είναι ακόμη πειραματικές θεραπείες που δεν απαιτούν ομως μια τομή στον ασθενή για την αφαίρεση ιστών. Μία από αυτές τις πειραματικές θεραπείες χρησιμοποιεί ραδιοκύματα για τη θέρμανση μικροσκοπικών μετάλλων που εμφυτεύονται σε καρκινικό ιστό.
Τα νανοσωματίδια χρυσού ή οι νανοσωλήνες άνθρακα είναι οι πιθανότεροι υποψήφιοι ως εμφυτευμένο μέταλλο στον καρκινικό ιστό λόγω των δυνατοτήτων τους που οδηγούν στη αύξηση της θερμότητας και του χαμηλότερου κινδύνου πρόκλησης τοξικότητας μετάλλων ή άλλων επιβλαβών επιδράσεων. Αυτή η θεραπεία βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε προκλινικές δοκιμές, αλλά έχει δείξει πολλές υποσχέσεις ως μελλοντική θεραπεία.
Μια άλλη μη επεμβατική πειραματική θεραπεία είναι γνωστή ως Tumor Treating Fields. Οι γιατροί εφαρμόζουν ένα ηλεκτρικό πεδίο σε μια περιοχή του όγκου χρησιμοποιώντας εξωτερικά ηλεκτρό- δια. Οι επιτυχείς δοκιμές έδειξαν ότι σε ορισμένες περιπτώσεις αυτή η διαδικασία είναι πιο αποτελεσματική από τη χημειοθεραπεία διχως παρενέργειες, με αμελητέο χρόνο να αφιερώνεται μακριά από τις συνήθεις καθημερινές δραστηριότητες του ασθενούς.
Αυτή η θεραπεία βρίσκεται ακόμα στα αρχικά στάδια ανάπτυξης για πολλές μορφές καρκίνου. Οι υψηλής ευκρίνειας εστιασμένοι υπέρηχοι (HIFU) έχουν χρησιμοποιηθεί επιτυχώς για τη θεραπεία του καρκίνου καταστρέφοντας τους όγκους των οστών, του εγκεφάλου, του μαστού, του ήπατος, του παγκρέατος, του ορθού, των νεφρών, των όρχεων και του προστάτη.
Αυτές οι θεραπευτικές μέθοδοι χρησιμοποιούν υπερήχους για να απελευθερώνουν θερμότητα με στόχευση και καταστροφή κατεξοχήν των καρκινικών κυττάρων. Η βάση της γονιδιακής θεραπείας είναι η εισαγωγή των ογκοκατασταλτικών γονιδίων σε ταχέως διαιρούμενα κύτταρα, τα οποία επιβραδύνουν ή σταματούν την ανάπτυξη όγκου.
Οι αδενοϊοί είναι ένας κοινώς χρησιμοποιούμενος φορέας γονιδίων με σκοπό την παρεμπόδιση της ανάπτυξης του όγκου. Μια πιθανή μορφή γονιδιακής θεραπείας είναι η εισαγωγή ενζύμων σε καρκινικά κύτταρα που τα καθιστούν ευαίσθητα σε συγκεκριμένους χημειοθεραπευτικούς παράγοντες.
Η εισαγωγή για παράδειγμα του γονιδίου της θυμιδίνης κινάσης σε γλοιώματα, που τα καθιστά ευαίσθητα στην αντιική ουσία ακυκλοβίρη, είναι μια μελέτη στην οποία ασχολείται η συγκεκριμένη μορφή της πειραματικής θεραπείας. Η ανοσοθεραπεία χρησιμοποιεί τους φυσικούς αμυντικούς μηχανισμούς του σώματος για να καταπολεμήσει τα καρκινικά κύτταρα”. Ο καθηγητής επισημαίνει: “Αυτές οι θεραπείες είναι συχνά λιγότερο τοξικές και πιο αποτελεσματικές από άλλες μορφές θεραπείας, π.χ. τη χημειοθεραπεία.
Τα ανοσοθεραπευτικά εμβόλια κατά του καρκίνου είναι μια μορφή εμβολίου που δίνει στον οργανισμό τα εργαλεία που χρειάζονται για να καταπολεμήσουν τον καρκίνο. Με αυτή τη θεραπεία το ανοσοποιητικό σύστημα απομακρύνεται από το αίμα του ασθενούς και στέλνεται σε ένα εργαστήριο. Στο εργαστήριο, τα κύτταρα εκτίθενται σε χημικές ουσίες που τις μετατρέπουν σε ειδικά κύτταρα του ανοσοποιητικού.
Μία άλλη μορφή ανοσοθεραπείας είναι η χρήση μονοκλωνικών αντισωμάτων για τη θεραπεία του καρκίνου. Τα φυσιολογικά αντισώματα είναι ειδικές πρωτεΐνες που προσκολλώνται σε άλλες πρωτεΐνες που ονομάζονται αντιγόνα. Μόλις τα αντισώματα προσκολληθούν σε ένα αντιγόνο, σηματοδοτούν και άλλα αντισώματα για να προσκολληθούν σε αυτό, και όλα μαζί το επιτίθενται για να το καταστρέψουν. Τα μονοκλωνικά αντισώματα (mAbs) είναι αντισώματα που έχουν σχεδιαστεί από ερευνητές για να επιτεθούν σε συγκεκριμένα καρκινικά αντιγόνα”.
“Δεν μπορούμε να κάνουμε προβλέψεις”
Ο καθηγητής Παθολογίας-Ογκολογίας Βασίλης Γεωργούλιας θεωρεί πολύ απλοποιημένες τις δηλώσεις ότι “σε τόσα χρόνια θα έχουμε νικήσει τον καρκίνο”. Ο κ. Γεωργούλιας είπε στην “Π”: “Γίνονται συνεχώς νέα επιστημονικά βήματα για την αντιμετώπιση του καρκίνου αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ξέρουμε πότε θα τον νικήσουμε.
Λύνεις το ένα πρόβλημα, εμφανίζεται ένα άλλο κι ούτω κάθε εξής. Αυτές οι διαπιστώσεις θα έλεγα ότι είναι πολύ απλοποιημένες και παραπληροφορούν τον κόσμο.
Ανάλογες είναι οι απόψεις του διευθυντή της Ογκολογικής Κλινικής του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου, καθηγητή Δημήτρη Μαυρουδή, ο οποίος μας παρέπεμψε στα όσα είχε πει σε πρόσφατη συνέντευξή του στην “Π”: “O καρκίνος είναι μια περίπλοκη ασθένεια και είναι ουτοπία να λένε ότι θα έχει ιαθεί σε 5, 10 ή 50 χρόνια.
Το πότε δεν θα πεθαίνουν πια άνθρωποι από τον καρκίνο δεν το ξέρουμε. Αυτό που ξέρουμε όμως είναι ότι κάθε χρόνο γίνονται μικρά ή μεγαλύτερα βήματα για την καλύτερη αντιμετώπισή του και αυτό είναι πολύ σημαντικό”.