Όλοι εμείς, και αυτοί που αγαπάμε και νοιαζόμαστε, έχουμε βιώσει έντονα την αποδιοργάνωση της κανονικότητας της ζωής μας συνολικά, αλλά και της ιατρικής μας ρουτίνας ειδικότερα, λόγω της πανδημίας COVID-19 στη διάρκεια του 2020.
Σχεδόν με την έναρξη της πανδημίας και πριν αποκτηθεί πλήρης γνώση για τον αιτιολογικό παράγοντα, τον τρόπο διασποράς του, την φυσιοπαθολογία και την πιθανή θεραπευτική προσέγγιση, πολλές επιστημονικές εταιρείες και οργανισμοί έκαναν συστάσεις στις υπηρεσίες υγείας , δημόσιες και ιδιωτικές, να αλλάξουν δομές και λειτουργίες ώστε να προσαρμοστούν στο νέο υγειονομικό περιβάλλον, με αυστηρή τήρηση των ατομικών μέτρων προστασίας.
Ήδη από την 26/3/20, η Αμερικανική Ένωση Χειρουργών μαστού (ASBrS) και η Αμερικανική Ακτινολογική Εταιρεία (ACR), με κοινή ανακοίνωση, προέτρεψαν σε καθυστέρηση όλων των εξετάσεων προληπτικού ελέγχου για τον καρκίνο του μαστού, όλων των κλινικών εξετάσεων μαστού ρουτίνας και όλων των μη επειγουσών χειρουργικών επεμβάσεων. Έτσι, ο αριθμός των μαστογραφιών μειώθηκε τους πρώτους μήνες του έτους στις Η.Π.Α κατά 70,4%.
Η αρχική σύσταση για τον προληπτικό έλεγχο του καρκίνου του μαστού ήταν η αναβολή του για 6-12 εβδομάδες για όλες τις γυναίκες, ανεξάρτητα σε ποια ομάδα επικινδυνότητας ανήκαν. Για τις γυναίκες που βρίσκονται στον μέσο όρο κινδύνου για την ανάπτυξη νόσου (<15%), είναι γνωστό ότι ο καρκίνος αναπτύσσεται σχετικά αργά και έτσι η καθυστέρηση, τουλάχιστον θεωρητικά, δεν θα επηρέαζε πολύ αρνητικά την έκβαση.
Η Μαγνητική μαστογραφία έχει το ιδανικό προφίλ ευαισθησίας για τον προληπτικό έλεγχο για τον καρκίνο του μαστού! Υψηλή ευαισθησία για ανάδειξη βιολογικά σημαντικής νόσου και χαμηλή ευαισθησία για απεικόνιση νόσου που δεν απειλεί την ζωή μιας γυναίκας!
Δεν είναι εύκολο να προβλεφθεί, τι αρνητικά αποτελέσματα θα καταγραφούν, στο κοντινό και μακρινό μέλλον, σε σχέση με την αύξηση των ποσοστών θνησιμότητας εξ αιτίας της αναβολής των προληπτικών ελέγχων και των θεραπειών, που η πανδημία αναγκαστικά επέβαλε.
Οι προβλέψεις από μαθηματικά μοντέλα είναι μόνο ενδεικτικές. Ένα από τα μοντέλα που αναπτυχθήκαν, θέτοντας το διάστημα καθυστέρησης των προληπτικών ελέγχων μαστού και παχέος εντέρου σε 6 μήνες, προέβλεψε 10.000 περισσοτέρους θανάτους ανά έτος για την επόμενη δεκαετία με κορυφή τα αμέσως επόμενα χρόνια.
Η Ελληνική Ακτινολογική Εταιρεία, το Μάιο 2020, ανακοίνωσε τα πρωτόκολλα διαχείρισης ασθενών με επιβεβαιωμένη νόσο COVID-19 ή υπόπτων κρουσμάτων, με σαφείς οδηγίες για τον χειρισμό των ασθενών με επείγοντα διαγνωστικά προβλήματα στο μαστό, τα οποία σχεδόν πάντα απαιτούν τον συνδυασμό μαστογραφίας και υπερηχοτομογραφίας για την επίλυσή τους.
Πριν σαρώσει η πανδημία όλες τις ειδήσεις, το 2020 θα μπορούσε να είναι η χρονιά κατά την οποία η ακτινολογία του μαστού θα παρουσίαζε καλά τεκμηριωμένες προτάσεις, που θα οδηγούσαν σε σημαντική βελτίωση των εφαρμογών της, τόσο στη διάγνωση των παθήσεων του μαστού, όσο και στην αντιμετώπιση των προκλήσεων που συναντά διαχρονικά, σχετικά με τις πολιτικές που εφαρμόζει στον προληπτικό έλεγχο για τον καρκίνο του μαστού.
Έτσι, το Μάιο, σαν απάντηση στην κλασική αμφισβήτηση της συμβολής της μαστογραφίας στην ουσιαστική μείωση της θνησιμότητας από καρκίνο του μαστού, ήρθε η δημοσίευση μιας πολύ σημαντικής, τυχαιοποιημένης μελέτης από τη Σουηδία. Η συγκεκριμένη μελέτη αφορούσε το 1/3 των γυναικών του συνολικού πληθυσμού που είχαν επιλεγεί να συμμετέχουν στο πρόγραμμα και έδειξε μείωση του κινδύνου θανάτου από καρκίνο του μαστού κατά 41% στα 10 χρόνια από την ημέρα διάγνωσης. Φαίνεται ότι τα αποτελέσματα μπορεί να είναι σημαντικά καλυτέρα με τη χρήση της πιο εξελιγμένης τομογραφικής μαστογραφίας, γνωστής ως τομοσύνθεση (DBT), είτε μόνη, είτε σε συνδυασμό με την ψηφιακή μαστογραφία.
Όσο προχωρούσε η χρονιά, ακόμα και υπό τη σκιά της πανδημίας, η διεθνής επιστημονική κοινότητα και οι φορείς της έρευνας και της τεχνολογίας συνέχιζαν να μελετούν, να επαληθεύουν και να ανακοινώνουν δημοσιεύσεις που χαράζουν νέους, περισσότερο ωφέλιμους δρόμους στην απεικόνιση του μαστού.
Έτσι πλέον, η άποψη ότι για τη συμμετοχή στον προληπτικό έλεγχο για τον καρκίνο του μαστού «αρκεί να είσαι γυναίκα και να έχεις συμπληρώσει τα 40 έτη», έχει αλλάξει. Προτείνεται εξατομικευμένη σύσταση για κάθε γυναίκα, όσον αφορά το πότε θα πρέπει να συμμετέχει στο πρόγραμμα προληπτικού ελέγχου και το ποια μέθοδος θα την ωφελήσει περισσότερο, με τη χρήση μοντέλων που θα συνεκτιμούν την ύπαρξη πιθανών παραγόντων κινδύνου.
Ένα καλό παράδειγμα είναι η προσπάθεια για βέλτιστη διαχείριση στον προληπτικό έλεγχο των γυναικών με πυκνούς ή με πολύ πυκνούς μαστούς. Ο (μαστογραφικά) πυκνός μαστός δημιουργεί δυο ερωτήματα.
Πρώτον, την πιθανή μη ανάδειξη μικρών κακοηθών βλαβών εξ αιτίας της πυκνότητας και, δεύτερον, το αν αυτή καθεαυτή η πυκνότητα αποτελεί έναν ανεξάρτητο παράγοντα αυξημένης επικινδυνότητας για ανάπτυξη καρκίνου. Προτάθηκε, σε αυτές τις γυναίκες, να γίνεται πάντα συμπληρωματικός έλεγχος με υπερήχους και τελευταία με μαγνητική μαστογραφία. Το πρόβλημα είναι ότι τουλάχιστον το 1/2 των γυναικών έχουν πυκνούς μαστούς και έτσι η ουσιαστική ωφέλεια από την χρήση αυτού του απεικονιστικού βιοδείκτη δεν έχει ακόμα προκύψει.
Ήδη από το 2019 είχε διαπιστωθεί η ανάγκη για έναν πιο ακριβή προσδιορισμό των παραγόντων επικινδυνότητας και για μια πιο ορθολογική χρήση της πλέον εξελιγμένης μεθόδου στην απεικόνιση του μαστού. Η τεχνητή νοημοσύνη (AI) και η μαγνητική τομογραφία (MRI) είναι τα εργαλεία που μπορούν να ανταποκριθούν σ αυτές τις ανάγκες.
Εξαιρετικής σημασίας είναι και το γεγονός ότι η μαγνητική τομογραφία έχει το ιδανικό προφίλ ευαισθησίας που απαιτείται για αυτό το σκοπό. Η μαγνητική τομογραφία χαρακτηρίζεται από υψηλή ευαισθησία για την πρώιμη ανάδειξη βιολογικά σημαντικής νόσου, ώστε να συμβάλει στην μείωση της θνησιμότητας από καρκίνο του μαστού, και, ταυτόχρονα, από χαμηλή ευαισθησία για την απεικόνιση νόσου που δεν απειλεί την ζωή της γυναίκας. Με αυτόν τον τρόπο έχουμε μια αξιόπιστη λύση στο πρόβλημα της υπερδιάγνωσης που πρόεκυπτε από τον μαστογραφικό προληπτικό έλεγχο, δηλαδή την ανάδειξη βλαβών οι οποίες ναι μεν είναι κακοήθεις, αλλά που δεν απειλούν την ζωή μιας γυναίκας και οδηγούν σε υπερβολική φαρμακευτική και χειρουργική θεραπεία.
Μια νέα τεχνική εξέτασης μαστών με μαγνητική τομογραφία, πολύ σύντομης διάρκειας, μόλις 15’, (Abbreviated MRI) μπορεί να βοηθήσει αποφασιστικά στην δημιουργία πρωτοκόλλων προληπτικού ελέγχου σχεδόν για όλες της κατηγορίες επικινδυνότητας.
Για την εκμετάλλευση αυτών των δυνατοτήτων απαιτείται οπωσδήποτε η πιο σύγχρονη τεχνολογία. Στη Euromedica αυτό θεωρήθηκε αυτονόητο. Αυτού του είδους η τεχνολογία απαιτεί πολύ καλά εκπαιδευμένο προσωπικό σε όλες τις θέσεις εργασίας, που να λειτουργεί σαν ομάδα και σίγουρα απαιτεί συνεχιζόμενη υποστήριξη και εκπαίδευση από εξειδικευμένους επαγγελματίες.
Στη Euromedica αυτό το οικοδομούμε με τον πολύ γνωστό βιοϊατρικό μηχανικό Ν. Παπανικολάου και την ομάδα του με την πεποίθηση, ότι στον ολοένα και πιο ψηφιακό κόσμο που έρχεται και ανεξάρτητα από την πανδημία COVID-19, πολλά θα αλλάξουν στη ζωή μας και φυσικά στην ακτινολογία. Θα είναι απαραίτητες εξειδικευμένες γνώσεις στην υπολογιστική ογκολογική απεικόνιση και θα τρέχουν ερευνητικές συνεργασίες σε Radiomics στο μαστό για ανάπτυξη μοντέλων μηχανικής μάθησης και τεχνητής νοημοσύνης.