Μέχρι τώρα γνωρίζαμε ότι οι αξονικές τομογραφίες που είναι ένα πολύτιμο διαγνωστικό εργαλείο που χρησιμοποιεί ακτίνες Χ για τον εντοπισμό πολλών και σοβαρών παθήσεων, ενέχουν έναν μικρό(1,5%-2%) αλλά υπαρκτό κίνδυνο πρόκλησης καρκίνου.
Ωστόσο μια νέα μεγάλη μελέτη που δημοσιεύθηκε σε ένα από τα πιο έγκυρα διεθνή επιστημονικά περιοδικά, εκτιμά ότι οι αξονικές τομογραφίες πιθανώς είναι υπαίτιες για την εμφάνιση του 5% των καρκίνων ετησίως.
Με βάση τη μελέτη που χρηματοδοτήθηκε από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των ΗΠΑ και η οποία δημοσιεύθηκε στο ιατρικό περιοδικό JAMA Internal Medicine, ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος για τα βρέφη, τα παιδιά και τους εφήβους, ενώ ακολουθούν οι ενήλικες που υποβάλλονται συχνά, τέτοιες εξετάσεις.
Η ανάλυση των ερευνητών έδειξε ότι μόνο στις ΗΠΑ προβλέπεται να εμφανιστούν περί τις 103.000 περιπτώσεις καρκίνου ως αποτέλεσμα των 93 εκατομμυρίων αξονικών τομογραφιών που διεξήχθησαν στη χώρα το 2023. Η πρόβλεψη αυτή είναι 3 με 4 φορές μεγαλύτερη σε σύγκριση με εκείνες που είχαν γίνει ως σήμερα, υπογραμμίζουν οι συγγραφείς της μελέτης.
Κίνδυνος αντίστοιχος του αλκοόλ και της παχυσαρκίας
Αυτό σημαίνει ότι οι καρκίνοι που σχετίζονται με αξονικές τομογραφίες θα μπορούσαν να αντιπροσωπεύουν έως και το 5% όλων των νέων διαγνώσεων καρκίνου ετησίως, καθιστώντας την αξονική τομογραφία συγκρίσιμη με άλλους σημαντικούς παράγοντες κινδύνου όπως η κατανάλωση αλκοόλ και το υπερβολικό σωματικό βάρος.
Οι ερευνητές ανέλυσαν δεδομένα από εκατομμύρια αξονικές τομογραφίες και εκτίμησαν τον κίνδυνο εμφάνισης διαφόρων τύπων καρκίνου. Οι πιο συνηθισμένοι καρκίνοι που συνδέονται με την έκθεση στην αξονική τομογραφία περιλαμβάνουν τον καρκίνο του πνεύμονα, του παχέος εντέρου, της ουροδόχου κύστης και τη λευχαιμία. Στους ενήλικες, οι αξονικές τομογραφίες της κοιλιάς και της λεκάνης φαίνεται να συμβάλλουν περισσότερο στον μελλοντικό κίνδυνο καρκίνου, ενώ στα παιδιά, οι αξονικές τομογραφίες κεφαλής προκαλούν τη μεγαλύτερη ανησυχία, ειδικά για τα βρέφη κάτω του ενός έτους.
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου από μια μεμονωμένη αξονική τομογραφία είναι χαμηλός. Ωστόσο, καθώς ο αριθμός των αξονικών τομογραφιών που πραγματοποιούνται αυξάνεται, ακόμη και μικροί κίνδυνοι μπορούν να αθροιστούν σε σημαντικό αριθμό μελλοντικών περιστατικών καρκίνου. Επιπλέον, ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος για τα παιδιά και τους νεότερους ενήλικες, καθώς τα κύτταρά τους διαιρούνται ταχύτερα και είναι πιο ευαίσθητα στην ακτινοβολία.
Οι ειδικοί τονίζουν ότι οι αξονικές τομογραφίες είναι συχνά σωτήριες και απαραίτητες για τη διάγνωση σοβαρών παθήσεων. Ωστόσο, είναι σημαντικό να χρησιμοποιούνται χωρίς να γίνεται κατάχρηση και μόνο όταν είναι απολύτως απαραίτητο.
Οι ασθενείς θα πρέπει να συζητούν με τους γιατρούς τους την αναγκαιότητα της εξέτασης και να εξετάζουν εναλλακτικές μεθόδους απεικόνισης, όπως οι μαγνητικές τομογραφίες ή οι υπερηχογραφίες, αν αυτό είναι δυνατόν.
Για να μειωθεί ο πιθανός κίνδυνος, οι γιατροί θα πρέπει να προσπαθούν να χρησιμοποιούν τη χαμηλότερη δυνατή δόση ακτινοβολίας που είναι απαραίτητη για τη λήψη διαγνωστικών εικόνων και να αποφεύγουν τις επαναλαμβανόμενες αξονικές τομογραφίες όταν δεν είναι ιατρικά δικαιολογημένες.
Σημαντικό το 5%
«Το ποσοστό του 5% για την πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου, είναι μεγάλο και ανησυχητικό» είπε στην «Π» ο καθηγητής Ακτινολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και διευθυντής Εργαστηριακού Τομέα του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Ηρακλείου Απόστολος Καραντάνας.
Ο κ.Καραντάνας τόνισε ότι η Ελληνική πραγματικότητα δείχνει ότι η κατάσταση στην χώρα μας είναι μάλλον χειρότερη ,αναφορικά με την συχνότητα που γίνονται αυτές οι εξετάσεις, σε σχέση με άλλες Ευρωπαικές χώρες .
Η ανησυχητική ελληνική πραγματικότητα
Ο καθηγητής είπε:
-«Στην χώρα μας έχουμε πάρα πολλούς αξονικούς τομογράφους, συγκριτικά με άλλες χώρες σε αναλογία 100.000 κατοίκων και όταν υπάρχουν αυτά τα ακριβά ιατρικά μηχανήματα, χρησιμοποιούνται συχνά περισσότερο από ότι χρειάζεται.
-Έχουμε πολλά παλιά, κακής ποιότητας μεταχειρισμένα μηχανήματα και τακτικά η εξέταση που γίνεται δεν είναι ακριβής, πρέπει να επαναλαμβάνεται.
-Τα μικρά νοσοκομεία κάνουν αξονικές οι οποίες ελλείψει προσωπικού πολλές φορές δεν γνωματεύονται κι έτσι ο ασθενής επαναλαμβάνει συχνά την ίδια εξέταση, σε μεγαλύτερο νοσοκομείο.
-Δεν υπάρχουν πρωτόκολλα που ακολουθούνται αναφορικά με το πότε χρειάζεται αξονική και πότε όχι.
-Στα ΤΕΠ οι γιατροί κυρίως οι ειδικευόμενοι, στέλνουν τον ασθενή για αξονική, πριν καν του κάνουν γενική αίματος.
Κατάχρηση αξονικών– Το παράδειγμα του Πανεπιστημιακού της Ολλανδίας και του ΠΑΓΝΗ
«Είναι σαφές στην Ελληνική πραγματικότητα ότι γίνεται κατάχρηση αξονικών και γενικά ακτινογραφιών που είναι επίσης επικίνδυνες για καρκίνο» είπε ο κ.Καραντάνας και θυμήθηκε την εποχή που είχε πάει ως επισκέπτης καθηγητής σε πανεπιστημιακό νοσοκομείο της Ολλανδίας με 1.400 κρεβάτια.
«Είχαμε δύσκολη εφημερία απόψε» του είπαν ένα βράδυ οι γιατροί εξηγώντας τους ότι είχε χρειαστεί να κάνουν 15 αξονικές τομογραφίες σε ασθενείς.
«Στο Πανεπιστημιακό του Ηρακλείου που έχει 800 κρεβάτια, κάνουν 15 αξονικές στο πρώτο δίωρο ,σχολίασε, εξηγώντας ότι σε κάθε εφημερία γίνονται 50-70 αξονικές τομογραφίες.
Η άγνοια των ασθενών και των οικογενειών τους
«Σε πολύ λίγους ασθενείς και τις οικογένειές τους αναφέρεται ο κίνδυνος με τον οποίο συνδέονται οι αξονικές τομογραφίες. Ελπίζουμε ότι τα ευρήματα της μελέτης μας θα βοηθήσουν τους γιατρούς να υπολογίζουν καλύτερα τον κίνδυνο καρκίνου και να λαμβάνουν καλύτερες αποφάσεις για τον κάθε ασθενή «ζυγίζοντας» τα οφέλη και τους κινδύνους της» δήλωσε η Μαλίνι Μαχέντρα, εκ των κύριων συγγραφέων της μελέτης.