Η κοινή λογική είναι συνήθως η σωστή προσέγγιση για την επίλυση των περισσότερων προβλημάτων, ακόμη και όταν πρόκειται για τη διατροφή. Ενώ οι ενήλικες γενιές έχουν μεγαλώσει με αντικρουόμενα μηνύματα για το τι είναι καλό και τι όχι – συνδέοντας το «υγιεινό» με το «βαρετό» ή το «γευστικό» με το «διασκεδαστικό».
Η πραγματικότητα είναι ότι διαφορετικές διατροφικές προσεγγίσεις για τις οποίες γίνεται λόγος σήμερα έχουν παρόμοιες αποχρώσεις: στοχεύουν στο να ξαναγράψουν προκαθορισμένους κανόνες και να χτίσουν μια υγιή σχέση με το φαγητό ξεκινώντας από την επίγνωση και την αυτογνωσία.
Όπως δηλώνει η διατροφολόγος Cristina Barrous, «δεν θα φροντίσω ποτέ ένα σώμα που δεν αγαπώ, γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να δουλέψω για την αυτοεκτίμηση και την γνώση της διατροφής. Και αν είναι σκόπιμο να χάσετε κιλά, να το κάνετε πάντα με τη βοήθεια ενός ειδικού που μπορεί να προτείνει ένα μενού που ταιριάζει στις ανάγκες του καθενός».
Τρώγοντας διαισθητικά αλλά συνειδητά
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο γίνεται τόσος ντόρος για διατροφικές προσεγγίσεις όπως η διαισθητική διατροφή ή η προσεκτική διατροφή, διαφορετικές και μέχρι πρόσφατα άγνωστες πρακτικές. Η πρώτη, που δημιουργήθηκε το 1995 από τους διατροφολόγους Evelyn Tribole και Elyse Resch, έφερε επανάσταση σε μια περίοδο κατά την οποία η απώλεια βάρους θεωρήθηκε πάνω απ’ όλα ως συνδεδεμένη με τον περιορισμό.
Η θετική προσέγγιση που καταπολέμησε την κουλτούρα της δίαιτας είχε στόχο «να εξαλείψει τα συναισθήματα ενοχής για το φαγητό». Είναι αναμφίβολα μια «φιλική» φιλοσοφία που μας καλεί να τρώμε με χαλαρό τρόπο αλλά που σήμερα, παρόλο που είναι ξανά στη μόδα, παρουσιάζει κάποια μειονεκτήματα, σύμφωνα με τη συντριπτική πλειοψηφία των διατροφολόγων.
«Το διαισθητικό φαγητό έχει νόημα γιατί σημαίνει απώλεια βάρους χωρίς δίαιτα. Συνιστά να ακολουθείτε την κοινή λογική, να ακούτε τα σήματα πείνας και κορεσμού που μεταδίδονται από το σώμα. Το πρόβλημα είναι ότι μπορεί να διακινδυνεύσετε να αφήσετε την πόρτα πολύ ανοιχτή και να καταλήξετε να φάτε ό,τι θέλετε.
Προτιμώ τον όρο «συνειδητή διατροφή», γιατί υποδηλώνει επίσης την ακρόαση των σημάτων του σώματος, αλλά ταυτόχρονα την ευθύνη απέναντι στο σώμα και την επίγνωση της επίδρασης που μπορεί να έχει πάνω μου το να τρώω το ένα ή το άλλο πράγμα», εξηγεί ο ψυχοδιατροφολόγος Itziar Digón.
Οι κίνδυνοι της διαισθητικής διατροφής
Ο κίνδυνος είναι να τρώει κανείς σύμφωνα με τη διαίσθησή του και να χρησιμοποιεί το φαγητό ως οδό διαφυγής. «Αυτή η πρακτική πρέπει να συνοδεύεται από υψηλό βαθμό επίγνωσης του τι είναι υγιεινή διατροφή. Με αυτόν τον τρόπο, όταν η διαίσθηση αποτυγχάνει και οι σκέψεις μάς προδίδουν (κάτι που συμβαίνει συχνά όταν είμαστε ανήσυχοι), έχουμε έναν οδηγό για να μας προσανατολίσει», εξηγεί η Barrous. Υπάρχει ο κίνδυνος να πιστέψετε ότι ακολουθείτε τη διαίσθηση και αντίθετα επιδίδεστε στο άγχος».
Κατανόηση της δυναμικής του σώματος
Η Raquel Molero, ψυχολόγος, προσθέτει: «Δεν χρειάζεται να τρώω μόνο αυτό που νιώθω ή ό,τι θέλω. Είναι απαραίτητη μια διαδικασία κατανόησης της δυναμικής της διατροφής πριν, κατά τη διάρκεια και μετά το φαγητό: πρέπει να αναλύσουμε ποιες τροφές είναι καλές για μένα (όχι μόνο επειδή μου αρέσουν ή όχι), πώς νιώθω μετά το φαγητό, αν έχω περισσότερα ενέργεια, είμαι λίγο πολύ κουρασμένη, αν η πέψη μου είναι καλή».
Στη διαισθητική διατροφή, το υπόβαθρο είναι τόσο απαραίτητο όσο και η εξάλειψη της έννοιας της περιοριστικής διατροφής και των προκαταλήψεων μεταξύ του τι θεωρείται υγιεινό και τι όχι (η απαγόρευση αυξάνει την επιθυμία για ορισμένα τρόφιμα).
Όπως επισημαίνει η Molero, πρόκειται για την αλλαγή του άκαμπτου τρόπου ταξινόμησης των τροφίμων: «Όταν ανησυχούμε για το βάρος, δημιουργούμε κατηγορίες όπως αύξηση βάρους-αδυνάτισμα, απαγορευμένο-επιτρεπόμενο, διασκεδαστικό-βαρετό που αποκλείουν ορισμένα τρόφιμα».
Η Irene Domínguez και η Lourdes Ramón, από το τμήμα διατροφής και συναισθηματικής υποστήριξης του Clínica Palasiet στο Benicasim, υποστηρίζουν διαδικασίες που δεν στοχεύουν στην επίτευξη ιδανικού βάρους, αλλά μάλλον στην υγεία. Και αναδεικνύουν την αρετή της μέσης λύσης: μην τρώτε μόνο για να γεμίσετε τις δεξαμενές σας και να έχετε ενέργεια (χωρίς ευχαρίστηση), ούτε να το κάνετε μόνο για ένα σύστημα ανταμοιβής.
Πώς να έχετε μια υγιή και όμορφη σχέση με το φαγητό
Εξασκήστε την ιαπωνική συνήθεια Hara Hachi Bu: Τρώμε έως και 80% από αυτά που θα θέλαμε, παραμένουμε λίγο πεινασμένοι, αποφεύγοντας το φαγοπότι και τα επιπλέον κιλά. «Θα πρέπει να σταματήσουμε να τρώμε μόλις πλησιάσουμε το αίσθημα κορεσμού, γιατί το σώμα μας γνωρίζει πόση τροφή χρειάζεται χάρη στην ορμόνη λεπτίνης, η οποία εξαρτάται από τα επίπεδα λίπους που υπάρχει στο σώμα», λένε οι Irene Domínguez και Lourdes Ramón.
Φροντίστε τον χώρο όπου τρώτε, αποφεύγοντας την παρουσία κινητών τηλεφώνων και τηλεοράσεων: «Πρόκειται για σύνδεση με την πράξη του φαγητού με ειρηνικό τρόπο. Αυτό θα μας επιτρέψει να γνωρίζουμε τα σήματα από το σώμα, τα συναισθήματα και τις σκέψεις, την αίσθηση ευχαρίστησης και δυσαρέσκειας. Και να καταλάβουμε τη σχέση διαθέσεων και όρεξης», εξηγεί η Molero.
Φροντίστε να απολαύσετε μια υγιεινή διατροφή βασισμένη στη μεσογειακή διατροφή. «Στην κουλτούρα μας, το φαγητό συνδέεται με την ευχαρίστηση, που αντιπροσωπεύεται από φίλους γύρω από το τραπέζι. Λαμβάνοντας υπόψη αυτή την ηδονική πείνα, μπορούμε να απολαμβάνουμε υγιεινό φαγητό με παρέα», λένε οι Ramón και Domínguez.
«Έχει αποδειχθεί ότι τρώγοντας τα αγαπημένα μας τρόφιμα παράγουμε ενδορφίνες (νευροδιαβιβαστές) που βελτιώνουν τη διάθεση. Η σεροτονίνη προκαλεί καλή διάθεση και αίσθηση κορεσμού, η ντοπαμίνη ρυθμίζει την ισορροπία μεταξύ ικανοποίησης και επιθυμίας για φαγητό, ενεργοποιώντας το σύστημα ανταμοιβής», λέει ο Barrous.