Η κατανάλωση υψηλότερων επιπέδων υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων μπορεί να μειώσει τη διάρκεια ζωής κατά περισσότερο από 10%, σύμφωνα με μια νέα αδημοσίευτη μελέτη με τη συμμετοχή πάνω από 500.000 ατόμων, τα οποία οι ερευνητές παρακολούθησαν για σχεδόν τρεις δεκαετίες.
Ο κίνδυνος ανέβηκε στο 15% για τους άνδρες και στο 14% για τις γυναίκες όταν τα δεδομένα προσαρμόστηκαν, δήλωσε η επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης Έρικα Λόφτφιλντ, ερευνήτρια στο Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου στην Bethesda του Maryland.
Ερωτηθέντες σχετικά με την κατανάλωση 124 τροφίμων, οι άνθρωποι που βρίσκονταν στο ανώτερο 90ό εκατοστημόριο της κατανάλωσης εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων, δήλωσαν ότι τα υπερβολικά επεξεργασμένα ποτά ήταν στην κορυφή της λίστας τους.
«Τα αναψυκτικά διαίτης ήταν ο βασικός παράγοντας που συνέβαλε στην κατανάλωση εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων. Το δεύτερο ήταν τα αναψυκτικά με ζάχαρη», δήλωσε η Λόφτφιλντ. «Τα ποτά είναι ένα πολύ σημαντικό συστατικό της διατροφής και της συμβολής στα υπερκατεργασμένα τρόφιμα».
Τα ραφιναρισμένα δημητριακά, όπως τα υπερ-επεξεργασμένα ψωμιά και τα αρτοσκευάσματα, ήταν τα επόμενα σε δημοτικότητα, σύμφωνα με τη μελέτη.
«Πρόκειται για μία ακόμη μεγάλη, μακράς διάρκειας μελέτη που επιβεβαιώνει τη συσχέτιση μεταξύ της πρόσληψης UPF (υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων) και της θνησιμότητας απ’ όλα τα αίτια, ιδίως από καρδιαγγειακά νοσήματα και διαβήτη τύπου 2», δήλωσε ο Κάρλος Μοντέιρο, ομότιμος καθηγητής διατροφής και δημόσιας υγείας στο Πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο της Βραζιλίας.
Ο Μοντέιρο επινόησε τον όρο «εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα» και δημιούργησε το σύστημα ταξινόμησης τροφίμων NOVA, το οποίο εξετάζει πέρα από τα θρεπτικά συστατικά και τον τρόπο παρασκευής των τροφίμων.
Το σύστημα ταξινόμησης NOVA ταξινομεί τα τρόφιμα από ελάχιστα επεξεργασμένα -ολόκληρα τρόφιμα, όπως φρούτα και λαχανικά- σε επεξεργασμένα τρόφιμα, όπως αλλαντικά και λουκάνικα -έως εξαιρετικά επεξεργασμένα.
Τα υπερμεταποιημένα τρόφιμα περιέχουν συστατικά «που δεν χρησιμοποιούνται ποτέ ή σπάνια στην κουζίνα ή κατηγορίες πρόσθετων που η λειτουργία τους είναι να κάνουν το τελικό προϊόν εύγευστο ή πιο ελκυστικό», σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών.
Ο κατάλογος των πρόσθετων υλών περιλαμβάνει συντηρητικά για την αντίσταση στη μούχλα και τα βακτήρια, γαλακτοματοποιητές για να μην διαχωρίζονται ασύμβατα συστατικά, τεχνητές χρωστικές και βαφές, παράγοντες κατά του αφρισμού, διογκωτικοί, λευκαντικοί, πηκτωματοποιητικοί και γλασαριστικοί, καθώς και πρόσθετη ή τροποποιημένη ζάχαρη, αλάτι και λίπη που έχουν σχεδιαστεί για να κάνουν τα τρόφιμα ελκυστικά.
Κίνδυνοι για την υγεία που συνδέονται με τα επεξεργασμένα κρέατα και τα αναψυκτικά
Η προκαταρκτική μελέτη, που παρουσιάστηκε στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Εταιρείας Διατροφής στο Σικάγο, ανέλυσε διατροφικά δεδομένα που συγκεντρώθηκαν το 1995 από σχεδόν 541.000 Αμερικανούς, ηλικίας 50 έως 71 ετών, οι οποίοι συμμετείχαν στη μελέτη Diet and Health Study των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας των ΗΠΑ (National Institutes of Health-AARP Diet and Health Study).
Οι ερευνητές συνέδεσαν τα διατροφικά δεδομένα με τα ποσοστά θανάτου για τα επόμενα 20 έως 30 χρόνια. Σύμφωνα με τη μελέτη, σε σύγκριση με εκείνους που ανήκαν στο κατώτερο 10% της κατανάλωσης εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων, οι άνθρωποι που έτρωγαν τα περισσότερα υπερβολικά επεξεργασμένα τρόφιμα είχαν περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν από καρδιακές παθήσεις ή διαβήτη.
Σε αντίθεση με άλλες μελέτες, ωστόσο, οι ερευνητές δεν διαπίστωσαν αύξηση των θανάτων που σχετίζονται με τον καρκίνο. Ορισμένα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα εγκυμονούν μεγαλύτερο κίνδυνο από άλλα, εξηγεί η Λόφτφιλντ: «Το πολύ επεξεργασμένο κρέας και τα αναψυκτικά ήταν μερικές από τις υποομάδες των εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων που συνδέονταν πιο έντονα με τον κίνδυνο θνησιμότητας».
Τα ροφήματα διαίτης θεωρούνται υπερμεταποιημένα τρόφιμα επειδή περιέχουν τεχνητά γλυκαντικά όπως ασπαρτάμη, ακεσουλφάμη κάλιο και στέβια, καθώς και πρόσθετα που δεν υπάρχουν σε ολόκληρα τρόφιμα.
Τα ροφήματα διαίτης έχουν συνδεθεί με υψηλότερο κίνδυνο πρόωρου θανάτου από καρδιαγγειακά νοσήματα, καθώς και με την εμφάνιση άνοιας, διαβήτη τύπου 2, παχυσαρκίας, εγκεφαλικού επεισοδίου και μεταβολικού συνδρόμου, το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε καρδιακές παθήσεις και διαβήτη.
Οι διατροφικές οδηγίες των ΗΠΑ για τους Αμερικανούς συνιστούν ήδη τον περιορισμό των ποτών με ζάχαρη, τα οποία έχουν συνδεθεί με τον πρόωρο θάνατο και την ανάπτυξη χρόνιων ασθενειών.
Μια μελέτη του Μαρτίου 2019 διαπίστωσε ότι οι γυναίκες που έπιναν περισσότερες από δύο μερίδες την ημέρα ζαχαρούχων ποτών -που ορίζονται ως ένα τυπικό ποτήρι, μπουκάλι ή κονσέρβα- είχαν 63% αυξημένο κίνδυνο πρόωρου θανάτου σε σύγκριση με τις γυναίκες που τα έπιναν λιγότερο από μία φορά το μήνα. Οι άνδρες που έκαναν το ίδιο είχαν 29% αύξηση του κινδύνου.
Τα επεξεργασμένα κρέατα, όπως το μπέικον, τα χοτ ντογκ, τα λουκάνικα, το ζαμπόν, το κορν μπιφ, τα αποξηραμένα κρέατα και τα αλλαντικά, επίσης δεν συνιστώνται.
Μελέτες έχουν συνδέσει τα κόκκινα και επεξεργασμένα κρέατα με καρκίνο του εντέρου και του στομάχου, καρδιακές παθήσεις, διαβήτη και πρόωρο θάνατο από οποιαδήποτε αιτία.
«Τα στοιχεία αυτής της νέας μελέτης δείχνουν ότι το επεξεργασμένο κρέας μπορεί να είναι ένα από τα πιο ανθυγιεινά τρόφιμα, αλλά οι άνθρωποι δεν τείνουν να θεωρούν το ζαμπόν ή τα chicken nuggets ως UPF (ultraprocessed food)», δήλωσε η Ρόζι Γκριν, καθηγήτρια περιβάλλοντος, τροφίμων και υγείας στη Σχολή Υγιεινής και Τροπικής Ιατρικής του Λονδίνου. Η ίδια δεν συμμετείχε στη μελέτη.
Η μελέτη διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι που κατανάλωναν τα περισσότερα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα ήταν νεότεροι και βαρύτεροι και είχαν συνολικά χειρότερη ποιότητα διατροφής από εκείνους που κατανάλωναν λιγότερα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα.
Ωστόσο, ο αυξημένος κίνδυνος για την υγεία δεν μπορούσε να εξηγηθεί από αυτές τις διαφορές, διότι ακόμη και τα άτομα με φυσιολογικό βάρος και καλύτερη διατροφή διέτρεχαν επίσης κάποιο κίνδυνο πρόωρου θανάτου από τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα, σύμφωνα με τη μελέτη.
Τα αποτελέσματα ενδέχεται να υποεκτιμούν τον κίνδυνο
Ένας βασικός περιορισμός της μελέτης ήταν ότι τα διατροφικά δεδομένα συλλέχθηκαν μόνο μία φορά πριν από περίπου 30 χρόνια, δήλωσε η Γκριν: «Είναι δύσκολο να πούμε πώς μπορεί να έχουν αλλάξει οι διατροφικές συνήθειες μεταξύ τότε και τώρα».
Ωστόσο, η παραγωγή υπερεπεξεργασμένων τροφίμων έχει εκτοξευθεί από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, με εκτιμήσεις ότι καθώς σχεδόν το 60% των ημερήσιων θερμίδων του μέσου Αμερικανού προέρχεται από υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα.
Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη, αν αναλογιστεί κανείς ότι μέχρι και το 70% των τροφίμων σε κάθε παντοπωλείο μπορεί να είναι υπερ-επεξεργασμένα.
«Αν μη τι άλλο, μάλλον υποτιμούμε την κατανάλωση υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων στη μελέτη μας, επειδή είμαστε πολύ συντηρητικοί», δήλωσε η Λόφτφιλντ. «Η πρόσληψη είναι πιθανό να έχει αυξηθεί μόνο με την πάροδο των ετών».
Στην πραγματικότητα, μια μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Μάιο και βρήκε παρόμοια αποτελέσματα -υψηλότερος κίνδυνος πρόωρου θανάτου και θανάτου από καρδιαγγειακά νοσήματα σε περισσότερους από 100.000 επαγγελματίες υγείας που κατανάλωναν υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα- είχε πρόσβαση στην πρόσληψη υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων κάθε τέσσερα χρόνια και διαπίστωσε ότι η κατανάλωση διπλασιάστηκε μεταξύ των μέσων της δεκαετίας του 1980 και του 2018.
«Για παράδειγμα, η ημερήσια πρόσληψη συσκευασμένων αλμυρών σνακ και επιδόρπιων με βάση τα γαλακτοκομικά, όπως το παγωτό, έχει ουσιαστικά διπλασιαστεί από τη δεκαετία του ’90», δήλωσε ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης του Μαΐου, δρ Μίνγιανγκ Σονγκ, αναπληρωτής καθηγητής κλινικής επιδημιολογίας και διατροφής στη Σχολή Δημόσιας Υγείας TH Chan του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ.
«Στη δική μας μελέτη, όπως και σε αυτή τη νέα, η θετική συσχέτιση οφειλόταν κυρίως σε μερικές υποομάδες, όπως το επεξεργασμένο κρέας και τα ζαχαρούχα ή τεχνητά ζαχαρούχα ποτά», δήλωσε ο Σονγκ. «Ωστόσο, όλες οι κατηγορίες των εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων συσχετίστηκαν με αυξημένο κίνδυνο».
Η επιλογή πιο ελάχιστα επεξεργασμένων τροφίμων είναι ένας τρόπος για να περιορίσει κανείς τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα στη διατροφή του, δήλωσε η Λόφτφιλντ.
«Θα πρέπει πραγματικά να εστιάζουμε στην κατανάλωση δίαιτας που είναι πλούσια σε ολόκληρες τροφές», είπε. «Και αν το τρόφιμο είναι υπερ-επεξεργασμένο, τότε κοιτάξτε να δείτε τα επίπεδα νατρίου και προστιθέμενων σακχάρων και προσπαθήστε να πάρετε την καλύτερη δυνατή απόφαση χρησιμοποιώντας την ετικέτα με τα διατροφικά στοιχεία».
Με πληροφορίες από CNN