Επενδύουμε σε ψυχολόγους για να καταφέρουμε να διαχειριστούμε πράγματα και καταστάσεις που βιώσαμε στα πρώτα χρόνια της ζωής μας -και δεν τα θυμόμαστε καλά, καλά, αλλά έχουν “καταγραφεί” μέσα μας. Ωστόσο, δεν θυμόμαστε τον εαυτό μας να είναι μωρό.
Τι συμβαίνει σε αυτό το όργανο που λέγεται εγκέφαλος;
Έρευνες έχουν ενημερώσει ότι αρχίζουμε να “καταγράφουμε” γεγονότα, σχετικά με την τρυφερότητα και την προστασία μας από την ηλικία των 3 μηνών. Θυμόμαστε τη φωνή της μητέρας μας αμέσως μετά τη γέννηση, αλλά δεν θυμόμαστε τον εαυτό μας στους πρώτους μήνες της ζωής μας. Στο τρίμηνο της ζωής μας αναγνωρίζουμε πρόσωπα, παιχνίδια και ήχους (μεταξύ άλλων) που μας αρέσουν, αλλά όχι εμάς.
Γιατί;
Οι ερευνητές πίστευαν εδώ και πολύ καιρό πως δεν “αποθηκεύουμε” τις εμπειρίες που ζούμε ως μωρά, γιατί το τμήμα του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνο για τη διάσωση των αναμνήσεων (βλ. ιππόκαμπος) αναπτύσσεται έως την εφηβεία μεν, ωστόσο δεν “κωδικοποιεί” τις αναμνήσεις των πρώτων χρόνων.
Το συγκεκριμένο φαινόμενο ονομάστηκε «βρεφική αμνησία», με τις μελέτες να δείχνουν ότι πως σχηματίζουμε μόνιμες, αυτοβιογραφικές αναμνήσεις περίπου στην ηλικία των 3 έως 4 ετών, όταν τα συστήματα μνήμης του εγκεφάλου (ιππόκαμπος, προμετωπιαίος φλοιός) αρχίζουν να συνεργάζονται αρκετά καλά, προκειμένου να αποθηκεύουν και να ανακτούν προσωπικές εμπειρίες, με τρόπο που μας μένουν.
Νέα έρευνα που έκανε το Yale αμφισβητεί όσα γνωρίζαμε.
Τα ευρήματα της πρόσφατης εργασίας δείχνουν ότι οι αναμνήσεις μπορούν να κωδικοποιηθούν στον εγκέφαλό μας στα πρώτα χρόνια της ζωής μας, με τους ερευνητές να εξετάζουν τι συμβαίνει με αυτές -τις αναμνήσεις-, με την πάροδο του χρόνου.
Ο Nick Turk-Browne, καθηγητής ψυχολογίας στη Σχολή Τεχνών και Επιστημών του Yale δήλωσε στην ιστοσελίδα του Πανεπιστημίου ότι «το χαρακτηριστικό αυτών αναμνήσεων που ονομάζουμε επεισοδιακές αναμνήσεις, είναι ότι μπορούμε να τις περιγράψουμε σε άλλους. Αυτό δεν υπάρχει, όταν έχουμε να κάνουμε με προλεκτικά βρέφη».
Με την ομάδα του θέλησε να δοκιμάσει τις επεισοδιακές αναμνήσεις των βρεφών. Η μέθοδος που δοκίμασαν ήταν να δείχνουν σε βρέφη ηλικίας από 4 μηνών έως 2 ετών εικόνες ενός προσώπου, ενός αντικειμένου και ενός τόπου.
Αργότερα, αφού τα μωρά είχαν δει πολλές άλλες εικόνες, οι ερευνητές τους έδειξαν μια εικόνα που είχαν δει στο παρελθόν δίπλα σε μια νέα.
Με αυτόν τον τρόπο πίστευαν πως θα καταλάβουν αν το βρέφος αναγνωρίζει την εικόνα που έχει ήδη δει. Έλεγξαν τα αποτελέσματα βάσει της δραστηριότητας στον ιππόκαμπο ενώ έβλεπαν τις φωτογραφίες, μέσω εξελιγμένου μοντέλου λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας (fMRI) σε ξύπνια μωρά -κάτι που ιστορικά ήταν δύσκολο να γίνει, λόγω της μικρής διάρκειας προσοχής τους και της αδυναμίας τους να μείνουν ακίνητα ή να ακολουθήσουν οδηγίες.
Οι επιστήμονες εστίασαν στο εάν η δραστηριότητα του ιππόκαμπου σχετίζεται με τη δύναμη των αναμνήσεων ενός βρέφους.
Διαπίστωσαν πως όσο μεγαλύτερη ήταν η δραστηριότητα στον ιππόκαμπο όταν ένα βρέφος κοιτούσε μια νέα εικόνα, τόσο περισσότερο το βρέφος την κοιτούσε όταν εμφανίστηκε ξανά μπροστά του, αλλά και ότι το οπίσθιο τμήμα του ιππόκαμπου όπου η δραστηριότητα κωδικοποίησης ήταν ισχυρότερη, είναι η ίδια περιοχή που σχετίζεται περισσότερο με την επεισοδιακή μνήμη στους ενήλικες.
Το εντυπωσιακό ήταν πως τα ευρήματα ίσχυαν σε ολόκληρο το δείγμα των 26 βρεφών. Ήταν ισχυρότερα μεταξύ εκείνων άνω των 12 μηνών.
Οι ερευνητές σημείωσαν πως «αυτή η επίδραση της ηλικίας οδηγεί σε μια πιο ολοκληρωμένη θεωρία για το πώς ο ιππόκαμπος αναπτύσσεται για να υποστηρίξει τη μάθηση και τη μνήμη».
Η επιστημονική ομάδα ανακάλυψε πως ο ιππόκαμπος των βρεφών, ηλικίας τριών μηνών, εμφάνιζε έναν διαφορετικό τύπο μνήμης: την στατιστική μάθηση. Διευκρινίστηκε ότι ενώ η επεισοδιακή μνήμη ασχολείται με συγκεκριμένα γεγονότα, η στατιστική μάθηση αφορά την αντίληψη των μοτίβων μεταξύ γεγονότων, της δομής του κόσμο γύρω μας -πχ πώς μοιάζουν τα εστιατόρια.
«Αυτοί οι δύο τύποι αναμνήσεων χρησιμοποιούν διαφορετικές νευρωνικές οδούς στον ιππόκαμπο. Προηγούμενες μελέτες σε ζώα έχουν δείξει ότι η στατιστική οδός μάθησης -βρίσκεται στο πιο πρόσθιο τμήμα του ιππόκαμπου, αναπτύσσεται νωρίτερα από αυτή της επεισοδιακής μνήμης».
Έτσι προέκυψε η πρόταση ότι η επεισοδιακή μνήμη μπορεί να εμφανιστεί αργότερα στην παιδική ηλικία -σε ηλικία τουλάχιστον ενός έτους, με τους ερευνητές να τονίζουν ότι η συγκεκριμένη αναπτυξιακή πρόοδος έχει νόημα, όταν σκεφτόμαστε τις ανάγκες των βρεφών.
«Είναι κρίσιμο για την ανάπτυξη της γλώσσας, της όρασης, των εννοιών κ.α. Γίνεται κατανοητό γιατί η στατιστική μάθηση μπορεί να μπει στο παιχνίδι νωρίτερα από την επεισοδιακή μνήμη».
Φάνηκε επίσης, ότι οι επεισοδιακές αναμνήσεις μπορούν να κωδικοποιηθούν από τον ιππόκαμπο νωρίτερα από ό,τι πιστεύαμε προηγουμένως «πολύ πριν από τις πρώτες αναμνήσεις που μπορούμε να αναφέρουμε ως ενήλικες».
Τι συμβαίνει μετά και δεν θυμόμαστε τίποτα;
Σύμφωνα με τους ερευνητές «υπάρχουν πολλά ενδεχόμενα. Ένα είναι να μην ‘μπαίνουν’ οι μνήμες σε μακροπρόθεσμη αποθήκευση και για αυτό να μη διαρκούν πολύ. Μια άλλη περίπτωση είναι να εξακολουθούν να υπάρχουν πολύ μετά την κωδικοποίηση και απλά δεν μπορούμε να έχουμε πρόσβαση σε αυτές».
Στο επόμενο βήμα των μελετών θα ερευνηθεί το δεύτερο σενάριο «που είναι και το πιθανότερο» όπως είπε ο Turk-Browne.