Το ΙΤΕ στο… μάτι του κυκλώνα από τα… ακραία καιρικά φαινόμενα

Το έργο ΤΑΛΩΣ άναψε φωτιές στα επιστημονικά κέντρα της χώρας. Το γεγονός ότι το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας… βάζει πόδι σε θάλασσα και μετεωρολογικές προβλέψεις προκαλεί την αντίδραση του ΕΛΚΕΘΕ και του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών που ζητούν την παρέμβαση του πρωθυπουργού!

Ήδη η «Π» έχει γράψει για την αντίδραση του Πανελλήνιου Συλλόγου Εργαζομένων ΕΛΚΕΘΕ, του Συλλόγου Ερευνητών ΕΛΚΕΘΕ, του Συλλόγου Εργαζομένων στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, του Συλλόγων Ερευνητών/ΕΛΕ στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών και της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εργαζόμενων στα Ερευνητικά Κέντρα-Ιδρύματα.

Παράλληλα, όπως είχε αποκαλύψει η εφημερίδα, το θέμα είχε τεθεί στη σύνοδο των προέδρων των ερευνητικών κέντρων της χώρας τον Νοέμβριο του 2022.

«Στο πόδι» ΕΛΚΕΘΕ και ΕΑΑ

Το ΕΛΚΕΘΕ αναφέρεται σε επιστολή του στον πρωθυπουργό και τους συναρμόδιους υπουργούς σε απάντηση του υπουργού Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, κ. Γ. Πλακιωτάκη, στα ερωτήματα που είχαν τεθεί από κόμματα της Βουλής σχετικά με το έργο ΤΑΛΩΣ.

«Το Δ.Σ. του ΕΛΚΕΘΕ δεν είχε καμία πρότερη ενημέρωση ή οποιασδήποτε μορφής επικοινωνία με το ΥΝΑΝΠ σχετικά με το εν λόγω θέμα και πληροφορήθηκε στις αρχές Σεπτεμβρίου 2022 από τον ηλεκτρονικό και γραπτό τύπο την ανάθεση του έργου ΤΑΛΩΣ στο ΙΤΕ, ενώ είναι προφανές ότι το περιεχόμενο του έργου αφορά σε αντικείμενα, τόσο ερευνητικού όσο και επιχειρησιακού χαρακτήρα, που θεραπεύονται κυρίως από το ΕΛΚΕΘΕ (π.χ. σύστημα ΠΟΣΕΙΔΩΝ) και από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, ΕΑΑ (π.χ. meteo.gr), και των οποίων η συνάφεια με τα δύο αυτά Ερευνητικά Κέντρα είναι αδιαμφησβήτητη και καθορισμένη στους Οργανισμούς τους.

Το Δ.Σ. του ΕΛΚΕΘΕ εκτιμά ότι η απάντηση του αρμόδιου Υπουργού (Αριθ. Πρωτ.: 1500.1/ 87854/2022/359-360-363-368) δεν αποκρίνεται σε κανένα από τα εύλογα και σοβαρά ερωτήματα που έχουν τεθεί από τους τέσσερις Συλλόγους Εργαζομένων και Ερευνητών του ΕΛΚΕΘΕ και του ΕΑΑ, με κοινή τους ανακοίνωση, καθώς και από τα κόμματα της Βουλής, σε σχέση με την ανάθεση ενός έργου, τόσο μεγάλου εύρους και κόστους, στο ΙΤΕ. Η δε αναφορά του Υπουργού στο μνημόνιο συνεργασίας μεταξύ ΕΛΚΕΘΕ και Ενιαίου Κέντρου Έρευνας και Διάσωσης, στο πλαίσιο του έργου MEDOSMoSIS,  κρίνεται ως προσχηματική.

Το συγκεκριμένο μνημόνιο συνεργασίας υλοποιείται από πλευράς ΕΛΚΕΘΕ στο πλαίσιο της Εθνικής Ερευνητικής Υποδομής HIMIOFoTS (Ελληνικό Ολοκληρωμένο Σύστημα Παρακολούθησης, Πρόγνωσης και Τεχνολογίας των Θαλασσών και των Επιφανειακών Υδάτων), η οποία από τον Οκτώβριο 2021 βρίσκεται σε καθεστώς μηδενικής χρηματοδότησης από πλευράς συναρμόδιων υπουργείων», τονίζει, μεταξύ άλλων, το ΕΛΚΕΘΕ.

Το Δ.Σ. του ΕΛΚΕΘΕ ζητά:

• «Την άμεση ενημέρωση και παρέμβαση του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας και Καινοτομίας, σχετικά με την επιχειρούμενη αυθαίρετη αναδιάταξη του ερευνητικού ιστού της χώρας.
• Την άμεση παρέμβαση των αρμόδιων για την εποπτεία της Έρευνας κυβερνητικών αρχών, σχετικά με την επιχειρούμενη διεμβόλιση θεσμοθετημένων ερευνητικών και επιχειρησιακών δράσεων του ΕΛΚΕΘΕ και του ΕΑΑ.
• Τη συνολική επανεξέταση του πλαισίου υλοποίησης και μελλοντικής λειτουργίας και συντήρησης του έργου/συστήματος ΤΑΛΩΣ, από μηδενική βάση, μαζί με τους καθ’ ύλην αρμόδιους ερευνητικούς φορείς, ΕΛΚΕΘΕ και ΕΑΑ, ούτως ώστε, μέσα από μια τέτοια, σημαντική επένδυση, να επιτευχθεί πραγματική αναβάθμιση της ασφάλειας της ναυσιπλοΐας, των λιμενικών εγκαταστάσεων και της έρευνας και διάσωσης στον χώρο ευθύνης της Ελλάδας.
• Την άμεση παρέμβαση της πολιτείας προκειμένου το υλοποιούμενο μνημόνιο συνεργασίας ΕΛΚΕΘΕ – ΕΚΣΕΔ για την Έρευνα και Διάσωση στη θάλασσα να τύχει πραγματικής υποστήριξης και περαιτέρω αναβάθμισης, όπως κατ’ επανάληψη έχει συζητηθεί με στελέχη του Λιμενικού Σώματος και επισημανθεί από την αρμόδια ερευνητική ομάδα του ΕΛΚΕΘΕ».

Στο ίδιο πνεύμα, το ΔΣ του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών αναφέρει πως «αποφάσισε να ενημερώσει τον Πρωθυπουργό της χώρας, τον Πρόεδρο της Βουλής, την Μόνιμη Διαρκή Επιτροπή Έρευνας & Τεχνολογίας της Βουλής, Το Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας και τους συναρμόδιους Υπουργούς και Γενικούς Γραμματείς  ότι η συγκεκριμένη Προγραμματική Συμφωνία:

• Είναι επισφαλής ως προς το αναμενόμενο για την Πολιτεία αποτέλεσμα, καθώς ανατίθεται σε Φορέα ο οποίος δεν διαθέτει ούτε την επιστημονική, τεχνική και τεχνολογική μοναδικότητα, αλλά ούτε και την επάρκεια για την υλοποίηση και επιχειρησιακή λειτουργία έργου που αφορά στην παρακολούθηση και πρόγνωση ακραίου καιρού και κυματισμού.
• Ανατρέπει την «οικονομία κλίμακας», αφού αντίστοιχα επιχειρησιακά συστήματα παρακολούθησης και πρόγνωσης λειτουργούν ήδη εδώ και σχεδόν δύο δεκαετίες στα Ερευνητικά Κέντρα ΕΑΑ και ΕΛΚΕΘΕ (Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών).
• Διεμβολίζει θεσμοθετημένες ερευνητικές και επιχειρησιακές δραστηριότητες οι οποίες προβλέπονται με απόλυτη σαφήνεια στους Οργανισμούς των Ερευνητικών Κέντρων ΕΑΑ και ΕΛΚΕΘΕ και ουσιαστικά αναδιατάσσει αυθαίρετα, και χωρίς την σύμφωνη γνώμη του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας (ν. 4310/14 άρθρο 11.1) και του αρμόδιου για την Έρευνα Υπουργείου (ΥΠΑΝΕ), τον ερευνητικό χάρτη της χώρας.

Ζητά:

• Την άμεση παρέμβαση των αρμόδιων φορέων της Πολιτείας (Υπουργείο Ανάπτυξης & Επενδύσεων, Υπουργείο Ναυτιλίας & Νησιωτικής Πολιτικής και του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας Τεχνολογίας και Καινοτομίας, σχετικά με την επιχειρούμενη αυθαίρετη αναδιάταξη του ερευνητικού ιστού της χώρας, τη διεμβόλιση θεσμοθετημένων Ερευνητικών και Επιχειρησιακών δράσεων του ΕΑΑ και του ΕΛΚΕΘΕ και τη δημιουργία εντέλει ενός άναρχου τοπίου στον ερευνητικό ιστό της χώρας.
• Την απόσυρση της συγκεκριμένης Προγραμματικής Συμφωνίας και τη συνολική επανεξέταση του πλαισίου υλοποίησης, επιχειρησιακής λειτουργίας και συντήρησης του έργου/συστήματος ΤΑΛΩΣ από μηδενική βάση με τους καθ’ ύλην αρμόδιους ερευνητικούς φορείς ΕΑΑ και ΕΛΚΕΘΕ ούτως ώστε μέσα από μια τέτοια επένδυση να επιτευχθεί αξιοποίηση της ερευνητικής και τεχνολογικής υποδομής, που ήδη υφίσταται στο ερευνητικό οικοσύστημα της χώρας, και πραγματική αναβάθμιση της παρακολούθησης και πρόγνωσης ακραίου καιρού και κυματισμού, της ασφάλειας ναυσιπλοΐας, των λιμενικών εγκαταστάσεων και της Έρευνας και Διάσωσης στις ελληνικές θάλασσες”.

ΙΤΕ: «Γιατί είναι αναγκαίο το έργο»

Από την πλευρά του, το ΙΤΕ, σε επικοινωνία που είχε τους προηγούμενους μήνες η «Π», ξεκαθαρίζει για ποιους λόγους είναι αναγκαίο να προχωρήσει το έργο, μετά την  υπογραφή της σχετικής σύμβασης τον Σεπτέμβριο του 2022.

Σύμφωνα, λοιπόν, με την τοποθέτηση του ΙΤΕ:

«Η ανάγκη & η λύση

Η ασφάλεια στις θαλάσσιες μεταφορές και η βιώσιμη ανάπτυξη του τομέα της ναυτιλίας είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τις καιρικές συνθήκες και τον ολοένα και πιο ακραίο καιρό στη θάλασσα, που είναι αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής.

Δεν υφίστανται σήμερα συστήματα παρακολούθησης ακραίου καιρού με εμβέλεια που να καλύπτει το θαλάσσιο χώρο (π.χ. μετεωρολογικά ραντάρ). Επίσης, δεν υπάρχουν συστήματα βραχυπρόθεσμης πρόγνωσης που να βασίζονται σε σύγχρονες παρατηρήσεις. Υφίστανται μόνο αριθμητικά μοντέλα μεσοπρόθεσμης πρόγνωσης, ενώ δεν υπάρχουν παρατηρήσεις στη θάλασσα που καλύπτουν τον ευρύτερο χώρο (πέραν σημειακών παρατηρήσεων).

Το Σύστημα ΤΑΛΩΣ αποτελεί ένα καινοτόμο σύστημα παρακολούθησης του καιρού με προηγμένες τεχνικές και περιλαμβάνει υποσύστημα πρόγνωσης που αποτελείται από πληροφοριακό υπερ-υπολογιστικό σύστημα (High Performance Computer – HPC) βραχυπρόθεσμης και μεσοπρόθεσμης πρόγνωσης καιρού. Η υλοποίηση του επιτρέπει την παρακολούθηση και πρόγνωση ακραίου καιρού και θαλάσσιου κυματισμού, με στόχο τη βελτίωση του επιπέδου της ασφάλειας της ναυσιπλοΐας, την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της έρευνας και διάσωσης στη θάλασσα και τη βελτίωση της ασφάλειας λιμενικών εγκαταστάσεων, καθώς και πληρέστερη επίγνωση καιρικών δεδομένων στο θαλάσσιο πεδίο.

Υλοποίηση & ρόλος του ΙΤΕ

Το έργο ΤΑΛΩΣ αφορά στην προμήθεια συστημάτων παρακολούθησης μετεωρολογικών παραμέτρων, με σκοπό την βραχυπρόθεσμη πρόγνωση του ακραίου καιρού (nowcasting), για την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας. Η παρακολούθηση του θαλάσσιου χώρου στο σύστημα ΤΑΛΩΣ θα γίνεται με χρήση καινοτόμων τεχνολογιών (ραντάρ και λάινταρ – lidar). Τα συστήματα αυτά θα ενταχθούν στο εθνικό σύστημα βραχυπρόθεσμης πρόγνωσης που αναπτύσσεται από την ΕΜΥ και ακολουθούν τις προδιαγραφές που ικανοποιούν τις ανάγκες της ΕΜΥ και του ΥΝΑΝΠ.

Το ΙΤΕ αναλαμβάνει τη διεκπεραίωση των απαιτούμενων διαδικασιών για την υλοποίηση του συστήματος ΤΑΛΩΣ και για λογαριασμό του ΥΝΑΝΠ, καθώς και τον έλεγχο της προμήθειας και σωστής εγκατάστασης/λειτουργίας του συστήματος, το οποίο και παραδίδει με το πέρας του έργου στο ΥΝΑΝΠ. Την ευθύνη λειτουργίας του ΤΑΛΩΣ την έχει το ΥΝΑΝΠ, το οποίο και συνεχίζει να λειτουργεί το σύστημα μετά την εγκατάστασή του. Τα επιχειρησιακά δεδομένα του συστήματος ΤΑΛΩΣ θα χρησιμοποιούνται σε συστηματική βάση από την ΕΜΥ για τη βελτίωση των προγνώσεων για την Ναυτιλία που χρειάζεται το ΥΝΑΝΠ.

Γιατί το ΙΤΕ

Το σύστημα ΤΑΛΩΣ είναι επιχειρησιακό, πρόκειται για πρόγραμμα υποδομών που εντάσσεται στο ΥΜΕΠΕΡΑΑ, δεν συνδέεται με την έρευνα και δεν χρηματοδοτείται από το ΕΠΑΝΕΚ. Είναι ένα έργο με τεράστια σημασία και αξία για τη Χώρα, γιατί θα αναβαθμίσει σημαντικά τις επιχειρησιακές ικανότητες όλων των εμπλεκομένων.

Το ΙΤΕ αναλαμβάνει την προμήθεια, εγκατάσταση και λειτουργία του Συστήματος, καθώς και του εξοπλισμού διασύνδεσής του με τις υπηρεσίες του ΥΝΑΝΠ. Η ίδια η Πολιτεία επέλεξε το ΙΤΕ για να υποστηρίξει και να κάνει πράξη αυτή τη σπουδαία πρωτοβουλία γιατί μεταξύ άλλων:

1. Aποτελεί τον μεγαλύτερο άρτια εξοπλισμένο Ερευνητικό Φορέα της Ελλάδας, με 10 Ερευνητικά Ινστιτούτα και με παρουσία σε 8 πόλεις και 6 Περιφέρειες της Χώρας.
2. Λειτουργεί ολοκληρωμένες και άρτια στελεχωμένες διοικητικές, διαχειριστικές και οικονομικές υπηρεσίες, με ικανή επάρκεια, πολύχρονη εμπειρία και τεχνογνωσία για να υποστηρίξουν:

• Την ερευνητική δραστηριότητα και τις πρωτοβουλίες άνω των 1.800 ατόμων.
• Τη διοικητική και οικονομική διεκπεραίωση ερευνητικών και αναπτυξιακών προγραμμάτων υψηλού προϋπολογισμού και διαχειριστικών απαιτήσεων. Ενδεικτικά, έργο του Ταμείου Ανάκαμψης ύψους 57 εκατομμυρίων ευρώ, καθώς και 7 μεγάλα ενεργά έργα μέσου προϋπολογισμού 8 εκατομμυρίων ευρώ, το καθένα.
• Την υλοποίηση και παρακολούθηση άνω των 400 έργων κατ’ έτος, από διαφορετικές χρηματοδοτικές πηγές και με διαφορετικές διαχειριστικές απαιτήσεις, συνολικού προϋπολογισμού της τάξης των 45 εκατομμυρίων ευρώ κατ’ έτος.

3. Το ΙΤΕ αποτελεί, επίσης κορυφαίο ερευνητικό Φορέα της Χώρας, αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, όπως διαπιστώνεται από μια σειρά αντικειμενικούς δείκτες. Ενδεικτικά, μόνο αναφέρονται:

• Κατατάσσεται 1ο μεταξύ των Ερευνητικών Κέντρων της Ελλάδας, σε όλες τις συγκριτικές αξιολογήσεις που διενεργήθηκαν από ανεξάρτητες διεθνείς επιτροπές που συστήθηκαν από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας & Καινοτομίας, τα τελευταία 20 έτη.
• Κατατάσσεται 1ο μεταξύ των ερευνητικών φορέων της Ελλάδας σε διεθνείς κατατάξεις ερευνητικών κέντρων (π.χ. Ranking Web of Research Centers, κλπ.).
• Διαθέτει και λειτουργεί μοναδικές στο είδος τους ερευνητικές εγκαταστάσεις τεχνολογίας αιχμής, απασχολώντας προσωπικό υψηλής στάθμης εξειδίκευση (μεταξύ άλλων, την Ευρωπαϊκή Ερευνητική Μονάδα Λέιζερ, Πολυμερών, Πολιτιστικής Κληρονομιάς, και Μονάδες Γονιδιωματικής).
• Φιλοξενεί και συντονίζει παγκόσμια δίκτυα (ενδεικτικά αναφέρονται: NATO Diana, Enterprise Europe Network, κα).
• Οι ερευνητές του ΙΤΕ έχουν εξασφαλίσει εξαιρετικά ανταγωνιστικές χρηματοδοτήσεις.

Μεταξύ αυτών και 37 Προγράμματα ERC, συνολικού ύψους περισσότερών από 43 εκατομμυρίων ευρώ (τα προγράμματα του ERC θεωρούνται από τα πιο ανταγωνιστικά ερευνητικά προγράμματα σε παγκόσμιο επίπεδο). Είναι μάλιστα αξιοσημείωτο ότι το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας έχει εξασφαλίσει σχεδόν τα μισά ερευνητικά προγράμματα του ERC που έχουν έρθει στη Χώρα. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι το μοναδικό πρόγραμμα ERC Synergy που συντονίζει η Ελλάδα στο πεδίο της κλιματικής αλλαγής, έχει εξασφαλιστεί από Ερευνητή του Ινστιτούτου Υπολογιστικών Μαθηματικών του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας.

• Η σύμβαση υπογράφηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο μεταξύ Πλακιωτάκη-Ταβερναράκη
  Επιπλέον, το Ίδρυμα διαχρονικά έχει εξασφαλίσει πολλές άλλες διεθνείς διακρίσεις, υψηλότατου επιπέδου, όπως για παράδειγμα 172 Εξαιρετικά Ανταγωνιστικές Υποτροφίες Marie-Curie σε Ερευνητές του Ιδρύματος και πολλές άλλες διεθνείς διακρίσεις.
• Διαθέτει διεθνώς αναγνωρισμένη ερευνητική δραστηριότητα αιχμής και αναπτύσσει τεχνολογία και εφαρμογές σε σχετικές με το ΤΑΛΩΣ θεματικές περιοχές, όπως αυτή αναπτύσσεται στο Ινστιτούτο Υπολογιστικών Μαθηματικών (ενδεικτικά αναφέρονται προγνωστικά μοντέλα πχ της θαλάσσιας υδροδυναμικής και κυματισμών, θαλάσσιας ρύπανσης, καιρού κλπ και συμμετοχή του σε ευρωπαϊκά δίκτυα και υποδομές όπως για παράδειγμα τα MONGOOS, HELLAS CH/IREPION και ERHIS), το Ινστιτούτο Πληροφορικής με υπολογιστικούς πόρους υψηλών επιδόσεων και σημαντική δραστηριότητα σε ανάλυση και επεξεργασία δεδομένων και ανάπτυξη εφαρμογών, το Ινστιτούτο Ηλεκτρονικής Δομής και Λειζερ με έρευνα μεταξύ άλλων στην επιστήμη του φωτός και την ανάπτυξη εφαρμογών της, το Ινστιτούτο Επιστημών Χημικής Μηχανικής με σημαντική ερευνητική δραστηριότητα στον τομέα της κλιματικής κρίσης όπως αυτή ενδεικτικά απεικονίζεται με την προσέλκυση προγράμματος ERC και βραβείου Copernicus Medal για την μελέτη της επίπτωσης των ατμοσφαιρικών σωματιδίων στα σύννεφα, στο κλίμα, στην υγεία και στα οικοσυστήματα αλλά και το Ινστιτούτο Γεωενέργειας με δραστηριότητα στο χώρο του περιβάλλοντος και της κυκλικής οικονομίας.
• Διαθέτει την πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση σε θέματα καινοτομίας, διασύνδεσης με τη βιομηχανία και αξιοποίησης της επιστημονικής έρευνας λειτουργώντας το Δίκτυο ΠΡΑΞΗ και το Επιστημονικό και Τεχνολογικό Πάρκο Κρήτης με σημαντική δραστηριότητα στη μεταφορά τεχνολογίας και την υποστήριξη των ΜμΕ και συμμετοχή σε διεθνή δίκτυα και φόρα για την αξιοποίηση του ερευνητικού αποτελέσματος».