Οι θάλασσές μας αλλάζουν, άλλα είδη εισβάλλουν και άλλα χάνονται, τα πλαστικά κυριαρχούν εκεί που άλλοτε η φύση ήταν αγνή. Το Ενυδρείο Κρήτης, που κλείνει σχεδόν 15 χρόνια ζωής, είναι εδώ για να μας ευαισθητοποιήσει αλλά και να μας εντυπωσιάσει.
Όταν άνοιξε τις πύλες του, τον Δεκέμβρη του 2005, είχε 25 δεξαμενές ενώ σήμερα η δυναμική του έχει διπλασιαστεί, αφού το 2009 τοποθετήθηκαν ακόμα 25 δεξαμενές.
Η υπεύθυνη του Τμήματος Ενυδρειολογίας και ερευνήτρια στο Ινστιτούτου Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών του ΕΛΚΕΘΕ, Δρ. Ασπασία Στεριώτη, τονίζει στην «Π» ότι αρχικός στόχος του Θαλασσόκοσμου ήταν να παρουσιάσει ψάρια και ασπόνδυλα της Μεσογείου, με εξαίρεση ένα μικρό αριθμό δεξαμενών που φιλοξενεί τροπικούς οργανισμούς.
«Θέλουμε να παρουσιάσουμε τι υπάρχει σε μικρή απόσταση από την Κρήτη, σε λιγότερο από 1.000 χιλιόμετρα, περνώντας το κανάλι του Σουέζ» αναφέρει.
Μία αγκαλιά για τις θαλάσσιες χελώνες
Εξαίρεση, ακόμα, αποτελούν οι θαλάσσιες χελώνες, πρόκειται για μια ιδιαίτερη περίπτωση. Εδώ ο στόχος δεν είναι η παρουσίασή τους στο κοινό αλλά η περίθαλψή τους.
Μέχρι σήμερα το Ενυδρείο έχει περιποιηθεί 60 χελώνες, μόλις από την αρχή του έτους έχουν φτάσει στον Θαλασσόκοσμο επτά χελώνες και τις τελευταίες δέκα ημέρες τρεις. Μάλιστα, την περασμένη Τρίτη οι επιστήμονες του Ενυδρείου παρέλαβαν μία χελώνα που είχε βρεθεί στην περιοχή του Κοκκίνη Χάνι.
Αφού φτάσει στο ΕΛΚΕΘΕ μία χελώνα, γίνεται εγχείρηση, όταν χρειάζεται, από τον συνεργαζόμενο κτηνίατρο, κ. Πολυχρόνη Νικηφοράκη.
Αποθεραπεύονται, μαρκάρονται, «βαφτίζονται», συνήθως από το άτομο που τις βρήκε, και απελευθερώνονται στο πλαίσιο γιορτής στην παραλία μπροστά από το Ενυδρείο. Κάθε φορά συμμετέχουν και παιδιά, προκειμένου, όπως και οι υπόλοιποι που παρακολουθούν τη διαδικασία, να ευαισθητοποιηθούν σε θέματα θαλάσσιου περιβάλλοντος. Υπάρχει και στενή συνεργασία με τον σύλλογο Αρχέλων.
Εκατοντάδες είδη, χιλιάδες άτομα
Οι επιστήμονες του ΕΛΚΕΘΕ δένονται με τα είδη που φιλοξενούνται στο Ενυδρείο.
Χαρακτηριστική περίπτωση είναι ένα φαγκρί που το ψάρεψαν οι ίδιοι με το ωκεανογραφικό ΦΙΛΙΑ το 1990 και ήταν μαζί τους μέχρι πριν από μερικές εβδομάδες.
Φιλοξενήθηκε στις δεξαμενές του Ενυδρείου και εξυπηρέτησε ερευνητικά προγράμματα.
Έδωσε και την πρώτη παραγωγή αυγών, από τα οποία ξεκίνησαν ένα από τα δυο στοκ ψαριών ιχθυοκαλλιέργειας φαγκριού στην Ελλάδα.
Μία περίοδο στη χώρα μας πωλείτο η γιαπωνέζικη τσιπούρα για φαγκρί. Ωστόσο, το ψάρι του Ενυδρείου ήταν το γνήσιο μεσογειακό φαγκρί και είχε ψαρευτεί από τον κόλπο του Ηρακλείου, σε βάρος 14 γραμμαρίων, όταν ήταν μικρότερο του ενός έτους.
Πρόσφερε απογόνους και τις επόμενες γενιές. Όταν ολοκλήρωσε τον κύκλο της ζωής του, 29 ετών, οι επιστήμονες πραγματικά λυπήθηκαν που το έχασαν.
Τα 15 σχεδόν χρόνια που λειτουργεί το Ενυδρείο, φιλοξενούνται σε αυτό 230 με 250 είδη ενώ έχουν αναπτυχθεί και πολλοί μικροοργανισμοί στις δεξαμενές του και αποτελούν μέρος του εκεί οικοσυστήματος. Υπάρχουν και ορισμένες απώλειες καθώς έρχονται και είδη που είναι δύσκολο να συντηρηθούν και παραμένουν στο Ενυδρείο για μικρό χρονικό διάστημα, όπως είναι το φυκόψαρο.
Συνολικά, υπολογίζεται πως υπάρχουν 3.000 με 3.500 άτομα και οργανισμοί, άλλοι ζουν μοναχοί, όπως ένα μόνο λεοντόψαρο, που ανήκει στην κατηγορία των ειδών εισβολέων, ενώ άλλα ζουν σε ομάδες, όπως το κοπάδι τσιπούρες που ξεκίνησαν 54 άτομα.
Γίνονται, επίσης, και γεννητούρια, όπως τα χταποδάκια και τα ιπποκαμπάκια που εντάχθηκαν πρόσφατα στο δυναμικό του Ενυδρείου ενώ τα ψάρια κλόουν δίνουν απογόνους κάθε 15 ημέρες.
Οι επισκέπτες του Ενυδρείου αρχικά εντυπωσιάζονται με τους καρχαρίες, χωρίς αμφιβολία, εξάλλου το σημερινό μέγεθός τους, αφού είναι πια ενήλικες, είναι επιβλητικό.
Ωστόσο, δεν υστερούν σε τίποτα οι ιππόκαμποι, οι μέδουσες με τον χορό τους, χάρη στην παλμική τους κίνηση, και τα ψάρια κλόουν, που τα παιδιά γνωρίζουν ως «Νέμο».
«Έχει έτσι δημιουργηθεί η διαδρομή επίσκεψης ούτως ώστε όταν στρίβει κανείς στη γωνία και βλέπει κάτι άλλο να τον εντυπωσιάζει.
Υπάρχει μια εναλλαγή μεγάλων και μικρών δεξαμενών, ο επισκέπτης έχει τη χαρά της ανακάλυψης αφού δεν ξέρει κανείς τι να περιμένει πριν στρίψει την επόμενη γωνία.
Πολλές φορές ο επισκέπτης φτάνει στον χώρο όπου είναι η πανοραμική δεξαμενή, εκεί που γίνονται οι εκδηλώσεις των Χριστουγέννων, και θεωρεί ότι είναι το τέλος του Ενυδρείου, ενώ είναι στην πραγματικότητα είναι η μέση και έχει άλλο τόσο να διανύσει ως την έξοδο, όπου έχουμε πιο πολλές δεξαμενές αλλά μικρότερου μεγέθους» περιγράφει η κ. Στεριώτη.
Στόχος ο εμπλουτισμός
Η υπεύθυνη του Τμήματος Ενυδρειολογίας αναφέρει πως «ο στόχος του Ενυδρείου είναι πάντα ο εμπλουτισμός και σε ό,τι αφορά τη βιοποικιλότητα και το θέαμα με νέες θεματικές ενότητες και δεξαμενές».
Μεταξύ άλλων, εξετάζεται να τοποθετηθεί μία δεξαμενή αποκλειστικά με ψάρια κλόουν κα τις ανεμώνες τους και οι επιστήμονες του Θαλασσόκοσμου θέλουν να τη στήσουν με τη μορφή κράνους, όπου ο επισκέπτης θα μπορεί να βάζει το κεφάλι του κάτω από τη δεξαμενή και να βλέπει τα ψάρια από πάνω του.
Ακόμα, θέλουν να προσθέσουν σε ήδη υπάρχουσα τροπική δεξαμενή ή να στήσουν μία νέα με τροπικά κοράλλια, τα οποία προς το παρόν διατηρούνται στο χώρο των καραντινών.
Σχεδιάζεται, επίσης, να δημιουργηθεί μία εξωτερική δεξαμενή για τη βιοποικιλότητα των υδάτων της Ελλάδας που είναι άγνωστη στο ευρύ κοινό, αλλά είναι πλούσια με μεγάλο βαθμό ενδημισμού, αφού πολλά είδη υπάρχουν μονάχα στη Βαλκανική Χερσόνησο και πουθενά αλλού στον κόσμο.
Η Δρ. Ασπασία Στεριώτη εξηγεί πως το Ενυδρείο είναι ένα εργαλείο έρευνας που ανήκει στο ΕΛΚΕΘΕ και είναι από τα λίγα επιστημονικά ενυδρεία της Μεσογείου και της Ευρώπης.
Όταν άνοιξε τις πύλες του ήταν η πρώτη φορά που η χώρα μας είχε ένα ενυδρείο 1.600 κυβικών θαλασσινού νερού.
«Αδελφό» ενυδρείο είναι της Ρόδου, επίσης του ΕΛΚΕΘΕ.
«Ήταν μια πρόκληση για μας να το στήσουμε, να το οργανώσουμε και να διαχειριστούμε ένα τέτοιο έργο. Είχαμε εμπειρία στη διαχείριση ζωντανών ψαριών αλλά σε ένα είδος ανά δεξαμενή. Εδώ παρουσιάζεται η θαλάσσια βιοποικιλότητα, οργανισμοί που μπορεί να απαντήσει κανείς στο φυσικό περιβάλλον.
Δεν είχαμε εμπειρία πώς θα διαχειριστούμε ζώα, όπως τους καρχαρίες ή θέματα, όπως την αναπαραγωγή των μεδουσών. Είναι μια βουτιά του επισκέπτη, χωρίς να βραχεί, στον βυθό της Κρήτης» περιγράφει η επιστήμονας του ΕΛΚΕΘΕ.
Οι μεγάλες δεξαμενές έχουν συγκεκριμένη θεματολογία, εκεί που βρίσκεται ο καρχαρίας είναι ο βυθός στο Βάι, τα μεγάλα βράχια αποτυπώνουν το βυθό στο Μαριδάκι, στην πανοραμική δεξαμενή είναι τα Μάταλα, ένας μεσογειακός ύφαλος.
Παράλληλα, στόχος είναι και η ευαισθητοποίηση του κοινού για θέματα προστασίας του περιβάλλοντος, όπως γίνεται με τη δεξαμενή που περιλαμβάνει μονάχα σκουπίδια και αναγράφεται πόσος είναι ο χρόνος που απαιτείται για να αποσυντεθούν.