Στο πρωτοσέλιδο του επιστημονικού περιοδικού Molecular Psychiatry, Nature, φιγουράρει έρευνα του διδάκτορα του Τμήματος Ιατρικής του Πανεπιστημίου Κρήτης, κ. Ιωάννη-Αλέξανδρου Γαμπιεράκη, ο οποίος ανήκει στο δυναμικό του εργαστηρίου της κ. Κάτιας Καραλή στο Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών.
Ο νεαρός ερευνητής κατέδειξε ότι η εντερική φλεγμονή επιδρά στον εγκέφαλο, επηρεάζοντας αρνητικά τη νευρογένεση, τη δυνατότητα δηλαδή ανάπτυξης νέων νευρώνων. Αυτό προσφέρει μια νευροβιολογική εξήγηση γιατί ασθενείς με χρόνια φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου εμφανίζουν σημαντικές συμπεριφορικές αλλαγές, κάποιοι και κατάθλιψη.
Αναλυτικά, οι Ιδιοπαθείς Φλεγμονώδεις Νόσοι του Εντέρου (ΙΦΝΕ), όπως είναι η νόσος Crohn και η ελκώδης κολίτιδα είναι χρόνιες υποτροπιάζουσες διαταραχές του γαστρεντερικού σωλήνα.
Καθώς τα κρούσματα της νόσου αυξάνονται παγκοσμίως, όλο και περισσότερο αναγνωρίζεται η συνοσυρότητα που εμφανίζει με άλλες ασθένειες.
Συγκεκριμένα, ασθενείς με κολίτιδα εμφανίζουν υψηλά ποσοστά ψυχιατρικών διαταραχών και γνωστικά ελλείμματα τα οποία σε συνδυασμό με την χρόνια φλεγμονώδη φύση της ασθένειας, συμβάλλουν στην κακή ποιότητα ζωής.
Νέα δεδομένα δείχνουν ότι το έντερο, ο εγκέφαλος και το ανοσοποιητικό σύστημα επικοινωνούν αμφίδρομα, ενώ οποιαδήποτε διαταραχή αυτής της επικοινωνίας επηρεάζει την ισορροπία του κεντρικού νευρικού συστήματος που μπορεί να οδηγήσει σε διάφορες νευροπαθολογίες. Παρόλ’ αυτά, η επίδραση που έχουν οι περιφερικές φλεγμονές στη γνωστική λειτουργία και συμπεριφορά αλλά και οι ανοσολογικοί μηχανισμοί που σχετίζονται με αυτήν παραμένουν ακόμα υπό διερεύνηση.
Ο ιππόκαμπος είναι μια περιοχή του εγκεφάλου που εμπλέκεται σε διάφορες γνωστικές λειτουργίες όπως είναι η μνήμη, η μάθηση και η ρύθμιση της διάθεσης, ενώ διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στην παθοφυσιολογία των διαταραχών διάθεσης. Επιπρόσθετα, ο ιππόκαμπος είναι μια από τις περιοχές του εγκεφάλου στις οποίες υπάρχει νευρογένεση εφόρου ζωής.
Τα νευρικά βλαστικά κύτταρα βρίσκονται τοπολογικά στην οδοντωτή έλικα του ιππόκαμπου και εμπλέκονται σε διάφορες γνωστικές λειτουργίες, όπως η διάκριση μοτίβου και η γνωστική ευελιξία, στο στρες αλλά και στην κατάθλιψη. Μια πληθώρα μελετών έχουν δείξει ότι η απορρύθμιση της νευρογένεσης στον ιππόκαμπο προκαλεί ελλείμματα στην μνήμη και στην μάθηση, ενώ έχει σχετιστεί με την ανάπτυξη κατάθλιψης και αγχωδών διαταραχών.
Μελέτες σε ασθενείς με κολίτιδα στους οποίους μελέτησαν την απόκριση σε γνωστικές λειτουργίες που είναι εξαρτώμενες από τη λειτουργία του ιππόκαμπου, έδειξαν ελλείματα στη γνωστική ευελιξία αυτών των ασθενών σε γνωστικά τεστ. Επιπρόσθετα, δομικές αλλαγές σε ιπποκάμπιες και παρα-ιπποκάμπιες περιοχές έχουν ανιχνευθεί σε ασθενείς με κολίτιδα μέσω της λειτουργικής απεικόνισης μαγνητικού συντονισμού (fMRI), αποδεικνύοντας έτσι ότι η δομή αυτή επηρεάζεται από την κολίτιδα.
Ο κ. Γαμπιεράκης αναφέρει πως «στην μελέτη μας, χαρακτηρίσαμε τις επιδράσεις της πειραματικής οξείας και χρόνιας κολίτιδας με τη χρησιμοποίηση ενός διαδεδομένου πειραματικού μοντέλου χημικά επαγώμενης κολίτιδας, στην ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος του εγκεφάλου και στα διάφορα στάδια της ενήλικης νευρογένεσης του ιππόκαμπου.
Τα αποτελέσματα της μελέτης αυτής έδειξαν ότι το ανοσοποιητικό σύστημα του εγκεφάλου ενεργοποιείται κατά τη διάρκεια της κολίτιδας και επικοινωνεί με το ανοσοποιητικό σύστημα της περιφέρειας αμφίδρομα.
Παράλληλα είδαμε ότι τα νευρικά βλαστικά κύτταρα στην περιοχή του ιπποκάμπου στον εγκέφαλο ενεργοποιούνται, ενώ μακροπρόθεσμα παρουσιάζονται ελλείμματα στη λειτουργικότητα τους.
Αυτά τα αποτελέσματα καταδεικνύουν την ύπαρξη μηχανισμών οι οποίοι μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για καινοτόμες θεραπείες για τη στήριξη ασθενών με κολίτιδα που παρουσιάζουν συνοσυρότητα με διάφορες ψυχοπαθολογίες, όπως είναι η κατάθλιψη και οι αγχώδεις διαταραχές».
Τα παραπάνω ευρήματα βοηθούν στον σχεδιασμό νέων, πρώιμων θεραπειών των χρόνιων αυτών νοσημάτων που ταλαιπωρούν εκατομμύρια ασθενών. Ο νεαρός επιστήμονας θα συνεχίσει τη μεταδιδακτορική του έρευνα στο Stem Cell Institute του πανεπιστημίου Harvard στη Βοστώνη.