Τον Ιούλιο του 2019 είχε βρεθεί στο Ηράκλειο και είχε πραγματοποιήσει ομιλία με θέμα “Γονιδιακή Επεξεργασία: Ξαναγράφοντας τον Κώδικα της Ζωής”, στο πλαίσιο των Διαλέξεων Ωνάση στο Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας και χθες βραβεύτηκε με το Νόμπελ Χημείας 2020.
Ο λόγος για τη Jennifer Doudna, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Berkeley, η οποία είχε πει στην «Π» ότι «δεν είμαστε απλώς επιστήμονες, είμαστε υπεύθυνοι πολίτες.
Όπως ανέφερα στους φοιτητές που παρακολουθούν τις διαλέξεις, μεγάλωσα σε ένα μικρό νησί στον Ειρηνικό Ωκεανό, ακριβώς στο αντίθετο σημείο από όπου βρίσκεται η Κρήτη.
Ήμουν σε μια μικρή πόλη, δεν είδα ποτέ μία γυναίκα επιστήμονα, λάτρευα, όμως, τα μαθηματικά και τη χημεία και η βιολογία με συνέπαιρνε. Έτσι, αποφάσισα να γίνω επιστήμονας.
Ο πατέρας μου ήταν καθηγητής Λογοτεχνίας, ήταν ένας ιδεολόγος. Μας έθετε ερωτήματα, όπως «Γιατί έχει ο κόσμος αυτή τη μορφή;», «Γιατί είναι έτσι οι πολιτισμοί;».
Ευγνωμονώ τον πατέρα μου για την εκπαίδευση που μου παρείχε. Εκείνος ήταν που σκεφτόταν ότι η δουλειά μας γίνεται στο πλαίσιο μίας κοινωνίας, ότι έχουμε χρέος να προσφέρουμε στο σύνολο».
Σε ερώτηση για το ΙΤΕ και την Κρήτη, είχε πει πως «το ΙΤΕ είναι ένα αξιοθαύμαστο Ίδρυμα, οι διαλέξεις είναι διεθνώς αναγνωρισμένες.
Θυμάμαι όταν ακόμα ήμουν στην αρχή της πορείας μου ως επιστήμονας, είχα μάθει για τις διαλέξεις και φρόντιζα να πληροφορούμαι τα ονόματα των ομιλητών κάθε χρόνο. Πάντα με ενδιέφερε να βλέπω τα θέματα που συζητούνταν με τους φοιτητές.
Αυτό είναι το «κλειδί» της επιτυχίας. Δεν μιλάνε μονάχα οι επιστήμονες μεταξύ τους, αλλά το κοινό αποτελείται από αυριανούς ερευνητές. Το σημαντικό για μας, όσους είμαστε ακαδημαϊκοί, είναι να μοιράζουμε τη γνώση που έχουμε κατακτήσει και να κτίζουμε το μέλλον.
Ήρθα στην Ελλάδα το 1992 με τη μητέρα μου, η οποία δίδασκε σε ένα μικρό κολλέγιο στην Αθήνα τη δεκαετία του ’50. Είχε κρατήσει φιλίες, διατηρούσε επαφή μέσω αλληλογραφίας για 35 χρόνια. Τη δεκαετία του ’90 επιστρέψαμε, πήγαμε στην Αθήνα αλλά ήρθαμε και στην Κρήτη και διασχίσαμε το Φαράγγι της Σαμαριάς. Στην Κρήτη, έχω έρθει ακόμα δύο φορές για να λάβω μέρος σε συνέδρια».
«Μοριακά ψαλίδια»
Η γενετίστρια, Αμερικανίδα, Jennifer Doudna, μοιράζεται το Νόμπελ Χημείας με τη Γαλλίδα, Emmanuelle Charpentier, για την επαναστατική εφαρμογή των «μοριακών ψαλιδιών» που έχουν την ικανότητα να τροποποιούν τα ανθρώπινα γονίδια.
Το φετινό βραβείο τους ανήκει για την εφαρμογή μίας μεθόδου γενετικής τροποποίησης που ξαναγράφει τον κώδικα της ζωής, σύμφωνα με την ανακοίνωση της επιτροπής Νόμπελ στην Στοκχόλμη.
Η 51χρονη Γαλλίδα και η 56χρονη Αμερικανίδα είναι η έκτη και η έβδομη γυναίκες αντίστοιχα που τιμώνται με το Νόμπελ Χημείας από το 1901.
Τον Ιούνιο 2012, οι δύο γενετίστριες μαζί με συναδέλφους τους περιγράφουν στην επιθεώρηση Science ένα νέο εργαλείο ικανό να απλοποιήσει την τροποποίηση του γονιδίου. Ο μηχανισμός ονομάζεται Crispr/Cas9 ή απλώς «μοριακά ψαλίδια».
Αν η γονιδιακή θεραπεία συνίσταται στην εισαγωγή ενός κανονικού γονιδίου στα κύτταρα που έχουν ένα ελαττωματικό γονίδιο, ως δούρειο ίππο, για να κάνει τη δουλειά που δεν κάνει το ελαττωματικό γονίδιο, η μέθοδος Crispr φέρνει την επανάσταση: αντί να προσθέσει ένα νέο γονίδιο, το εργαλείο τροποποιεί το υπάρχον ελαττωματικό γονίδιο.
Το εργαλείο είναι εύκολο στη χρήση, φθηνό και επιτρέπει στους επιστήμονες να κόβουν το DNA ακριβώς εκεί που θέλουν για να δημιουργήσουν, για παράδειγμα, ή για να διορθώσουν μία γενετική μετάλλαξη και να θεραπεύσουν σπάνιες ασθένειες.
Η ανακάλυψη, αν και πρόσφατη, αναφερόταν συχνά τα τελευταία χρόνια ως άξια για βράβευση με Νόμπελ και ήταν από τα φετινά φαβορί. Σύμφωνα με τον περυσινό νομπελίστα Ιατρικής William Kaelin, «η γενετική τροποποίηση μέσω του Crispr είναι στην κορυφή των ανακαλύψεων αυτής της δεκαετίας στην Ιατρική».