Σε μήνυμά του, το ΙΤΕ τονίζει: «Η επιστήμη και η ισότητα των φύλων είναι ζωτικής σημασίας για την επίτευξη των διεθνώς συμφωνημένων αναπτυξιακών στόχων, συμπεριλαμβανομένης της ατζέντας για το 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Τα τελευταία 15 χρόνια, η παγκόσμια κοινότητα έχει καταβάλει μεγάλη προσπάθεια για να εμπνεύσει και να εμπνεύσει γυναίκες και κορίτσια στην επιστήμη. Ωστόσο, γυναίκες και κορίτσια συνεχίζουν να αποκλείονται από την πλήρη συμμετοχή τους στην επιστήμη.
Σήμερα, λιγότερο από το 30% των ερευνητών παγκοσμίως είναι γυναίκες.
Στο FORTH είμαστε περήφανοι που συνεργαζόμαστε με 515 γυναίκες ερευνητές (37.13 % του εργατικού δυναμικού)».
Η «Π» επικοινώνησε με ερευνήτριες του ΙΤΕ, τις κ.κ. Ανθή Ρανέλλα, Γεωργία Χατζηνικολάου και Ζίνα Μητράκα, που στέλνουν το δικό τους μήνυμα για τη θέση της γυναίκας στην επιστήμη.
Ανθή Ρανέλλα: Η νέα γενιά έχει μάθει να διεκδικεί
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για τη Γυναίκα στην Έρευνα, η ίδια θεωρεί ότι η θέσπιση και ο εορτασμός της μαρτυρούν πως ακόμα δεν έχουμε καταφέρει να έχουμε ίση αντιμετώπιση ή ίσες ευκαιρίες με τους άντρες και είναι ανάγκη να θυμίζουμε την παρουσία των γυναικών στον επαγγελματικό χώρο και τις κοινωνικές και άλλες διεκδικήσεις των γυναικών.
Ειδικά για την έρευνα, θεωρεί πως οι γυναίκες δεν είναι στο ίδιο επίπεδο με τους άντρες όσο αφορά στις δυνατότητες πρόσληψης και προώθησης σε υψηλότερες θέσεις. Αρκεί κανείς να δει το ποσοστό των νέων ερευνητριών, που είναι μεγαλύτερο από τους νέους ερευνητές, και όσο ανεβαίνουμε στην ιεραρχία, σε ακαδημαϊκές θέσεις, στην διοίκηση, αυτό αντιστρέφεται και, μάλιστα, σε πολύ μεγάλο βαθμό, όχι μόνο στην χώρα μας αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Θεωρεί πως πρόκειται για προσωπική επιλογή της κάθε γυναίκας, οι επιλογές που κάνει ανάμεσα στην καριέρα και την οικογένεια. Ωστόσο, ανασταλτικός παράγοντας, στην χώρα μας, είναι οι ελλείψεις όσο αφορά στις διευκολύνσεις που έχει μία εργαζόμενη μητέρα. Σε Ιδρύματα του εξωτερικού, υπάρχουν ακόμα και βρεφονηπιακοί σταθμοί εντός των χώρων τους, μία μητέρα μπορεί να πάει από το εργαστήριό της σε λίγα λεπτά να θηλάσει το παιδί της και να επιστρέψει στη δουλειά της.
Συνεπώς, το ζήτημα είναι σήμερα κυρίως πολιτικό και λιγότερο κοινωνικό. Η κοινωνία πια δε βάζει φραγμούς, δεν απαγορεύει σε μία γυναίκα να εξελιχθεί στη δουλειά της, δεν την κρίνει ως μη ικανή. Η Πολιτεία οφείλει να παρέχει τις απαραίτητες για μια οικογένεια υποστηρικτικές δομές.
Πιστεύει πως η νέα γενιά θα αντιμετωπίσει λιγότερα προβλήματα, έχει ήδη μάθει να διεκδικεί και ξέρει τι πρέπει να δέχεται και τι όχι στο εργασιακό της περιβάλλον. Χρέος της δικής μας γενιάς είναι να διαμορφώσει ένα καλύτερο εργασιακό περιβάλλον. Σημειώνει πως «απαιτείται όχι απλώς ένα βήμα, αλλά μάλλον ένα άλμα, για την επίτευξη της πλήρους ισότητας δικαιωμάτων και ευκαιριών μεταξύ αντρών και γυναικών, για να μην χρειάζεται πλέον να γιορτάζουμε ημέρες αφιερωμένες στις γυναίκες στην επιστήμη, αλλά να γιορτάζουμε και να τιμούμε γυναίκες αφιερωμένες στην επιστήμη!».
Η τρέχουσα ερευνητική της δραστηριότητα αφορά τον τομέα της μηχανικής ιστών και της αναγεννητικής ιατρικής, με πιο εμβληματικό παράδειγμα να είναι η δημιουργία εμφυτευμάτων από τα κύτταρα του ίδιου του ασθενούς. Συμμετέχει ενεργά σε διάφορα έργα που έχουν οδηγήσει σε σημαντικές συνεισφορές στον τομέα της Νευρο-Μηχανικής με απώτερο στόχο τη θεραπεία τραυματισμών ή ασθενειών του νευρικού συστήματος.
«Η ενασχόλησή μου με την έρευνα ξεκίνησε από το γεγονός ότι από πάντα με γοήτευε η ερευνητική διαδικασία αυτή καθαυτή: η διατύπωση ερωτημάτων κι ο σχεδιασμός της πειραματικής διαδικασίας που μπορεί να τα απαντήσει, να επιβεβαιώσει ή να απορρίψει μια επιστημονική θεωρία. Επέλεξα τη βιολογία ως πεδίο ενασχόλησης γιατί ήθελα η ερευνητική μου δραστηριότητα να σχετίζεται ενεργά με ζητήματα που αφορούν πιο άμεσα τον άνθρωπο και την υγεία.
Στην διεπιστημονική ερευνητική μου ομάδα, οχτώ από τα δώδεκα μέλη της είναι γυναίκες: τέσσερις μεταδιδακτορικές ερευνήτριες (δύο Βιολόγοι, μία Βιοϊατρικός Μηχανικός και μία Επιστήμονας Υλικών), δύο μεταπτυχιακές και δύο προπτυχιακές φοιτήτριες που προέρχονται από διαφορετικά επιστημονικά πεδία. Είμαι πολύ περήφανη για την ισχυρή παρουσία των γυναικών στην ερευνητική μου ομάδα και τη βρίσκω πραγματικά ελπιδοφόρα για μια εντονότερη μελλοντική συμβολή των γυναικών στην έρευνα», τονίζει η ίδια.
Γ. Χατζηνικολάου: Λιγότερες οι γυναίκες σε ηγετικές θέσεις
Ακόμα και όταν είναι μητέρες, μπορούν να πετύχουν την ισορροπία ανάμεσα στη δουλειά και την οικογένεια, πάντα σε συνεργασία με καλούς συναδέλφους.
Το πρόβλημα θεωρεί πως ξεκινάει από την κοινωνία, από όσα έχουμε στο μυαλό μας όταν μεγαλώνουμε κορίτσια. Προσανατολίζονται στο ότι πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στο να κάνουν οικογένεια, όμως, ο χρόνος μας μπορεί να μοιραστεί ανάμεσα στα παιδιά μας και τη δουλειά μας.
Εξάλλου, υπάρχουν πολλά παραδείγματα μητέρων που έχουν πετύχει στον τομέα τους.
Θεωρεί πως πρέπει να αλλάξουν τα κριτήρια επιλογής ατόμων σε καίριες θέσεις, να μη χρειάζεται μία γυναίκα να έχει την υποστήριξη ενός άντρα για να προχωρήσει.
Στην Ελλάδα θεωρεί πως συμβαίνει ό,τι και στην υπόλοιπη Ευρώπη, όπου και εκεί στα Πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα κυριαρχούν οι άντρες.
Για την έρευνά της, εξηγεί πως «ο μεγάλος αριθμός παθολογικών καταστάσεων που σχετίζονται με τη συσσώρευση βλαβών στο γενετικό υλικό, όπως ο καρκίνος, το μεταβολικό σύνδρομο και η γήρανση αποτελούν το επίκεντρο της επιστημονικής μας προσπάθειας για την καλύτερη κατανόηση των αιτιών της γήρανσης και την ανάπτυξη στοχευμένων θεραπευτικών παρεμβάσεων.
Η έρευνά μας επικεντρώνεται στην αποκωδικοποίηση των μηχανισμών με τους οποίους πρωτεΐνες των επιδιορθωτικών μηχανισμών των γενετικών βλαβών εμπλέκονται στη ρύθμιση της γονιδιακής έκφρασης κατά την ανάπτυξη και τη δημιουργία παθήσεων που σχετίζονται με τη γήρανση.»
Αναφέρει ότι «η πορεία μου στην εργαστηριακή έρευνα στην βιολογία μου έχει διδάξει ότι είναι ένα ταξίδι με εξαιρετικό ενδιαφέρον και εκπλήξεις, σε ένα πεδίο που συνεχώς εξελίσσεται˙ ο χώρος είναι απαιτητικός, χωρίς αυστηρό ωράριο, γεμάτος με πολλές απογοητεύσεις που όμως σε γεμίζει με απίστευτη ικανοποίηση και χαρά όταν αντιλαμβάνεσαι ότι η υπόθεση που είχες στο μυαλό σου έχει αποτελέσματα που μπορούν να βελτιώσουν ποιοτικά τη ζωή των ανθρώπων.
Η μεγαλύτερη όμως πρόκληση που έχω αντιμετωπίσει σε όλα τα χρόνια που βρίσκομαι στην εργαστηριακή έρευνα είναι να μπορείς να είσαι επιστήμονας-ερευνήτρια και ταυτόχρονα μητέρα. Δεν θα πω ότι είναι εύκολο να μοιράζεις τις ώρες σου σε δύο πολύ απαιτητικούς ρόλους, όμως υπάρχουν πολλά παραδείγματα μητέρων και ταυτόχρονα εξαιρετικών ερευνητριών στο χώρο της βιολογίας και πιστεύω ότι με την υποστήριξη της οικογένειας είναι δυνατόν να γίνουν όλα».
Ζίνα Μητράκα: Δύσκολο να συνδυάσεις καριέρα και οικογένεια
Αυτή τη στιγμή, όμως, ο αριθμός των γυναικών στην επιστήμη δεν είναι η ίδια με των ανδρών, ακόμα και μέσα στο ΙΤΕ. Είναι δύσκολο για μία γυναίκα να συνδυάσει καριέρα και οικογένεια, δεν είναι, όμως, το μοναδικό πρόβλημα.
Σε θέσεις ευθύνης επιλέγονται κυρίως άντρες, ενώ στις βασικές επιστήμες οι γυναίκες τοποθετούνται σε θέσεις που αφορούν τη διάχυση των αποτελεσμάτων της έρευνας στο κοινό. Δεν είναι αλήθεια πως οι άντρες αγαπούν περισσότερο τις επιστήμες, η ίδια όταν ήταν πρωτοετής στο Τμήμα Εφαρμοσμένων Μαθηματικών του Πανεπιστημίου Κρήτης, οι φοιτήτριες ήταν περισσότερες από τους φοιτητές. Η αρχή, λοιπόν, γίνεται, όμως στην πορεία υπάρχουν δυσκολίες.
Η ίδια αναλύει και ερμηνεύει δορυφορικά και άλλα δεδομένα Παρατήρησης Γης, για την παραγωγή και βελτίωση της γνώσης του αστικού κλίματος. Οι πόλεις σε όλο τον κόσμο είναι ιδιαίτερα ευάλωτες στην κλιματική αλλαγή και τα πολλαπλά φαινόμενα που τη συνοδεύουν, όπως για παράδειγμα οι καύσωνες, αναμένεται να αυξηθούν τόσο σε συχνότητα όσο και σε δριμύτητα.
Οι υπάρχουσες και επερχόμενες δορυφορικές αποστολές αποτελούν εξαιρετική πηγή πληροφορίας σε παγκόσμια κλίμακα για την κατανόηση των φυσικών διεργασιών που διέπουν το αστικό περιβάλλον. Αν και το Πρόγραμμα Copernicus της Ευρωπαϊκής Επιτροπής παρέχει ήδη μεγάλο όγκο δεδομένων, κατάλληλων να υποστηρίξουν τις προσπάθειες μετριασμού και προσαρμογής των πόλεων στην κλιματική αλλαγή, η εξαγωγή της κατάλληλης πληροφορίας παραμένει ένα ανοιχτό ερώτημα, το οποίο χρήζει ιδιαίτερης προσέγγισης, μεταξύ άλλων και λόγω του μεγάλου όγκου δεδομένων για επεξεργασία που απαιτεί ανάπτυξη μεθόδων μηχανικής μάθησης.
Σημειώνει πως το Copernicus είναι το πρόγραμμα Γεωσκόπησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο παρατηρεί το περιβάλλον και τον πλανήτη μας προς όφελος όλων των ευρωπαίων πολιτών και παρέχει υπηρεσίες πληροφόρησης με βάση δορυφορικά δεδομένα γεωσκόπησης και άλλα δεδομένα. Στο πλαίσιο του Προγράμματος, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χρηματοδότησε το έργο Women in Copernicus για να αναδείξει τη συμμετοχή και συμβολή των γυναικών στο Copernicus.
«Το πιο ενδιαφέρον εύρημα του εγχειρήματος αυτού, για μένα, είναι πως οι γυναίκες συμμετέχουν κυρίως σε δραστηριότητες του Copernicus που αφορούν τη διεπαφή με τους χρήστες και όχι τόσο σε δραστηριότητες ανάπτυξης της υποδομής και των υπηρεσιών του Copernicus.» Παράλληλα, στον ίδιο επιστημονικό χώρο υπάρχει και άλλη προσπάθεια ενός δικτύου που προωθεί την ισότητα των φύλων στο ακαδημαϊκό χώρο της γεωπληροφορίας, καθώς και στον αντίστοιχο βιομηχανικό κλάδο.
«Στην Ευρώπη, αν και τελικά δεν έχουμε καταφέρει τον ίδιο αριθμό συμμετοχής στην ερευνητική δραστηριότητα, θεωρώ ότι είμαστε σε πλεονεκτική θέση σε σχέση με την κατάσταση παγκόσμια. Στη δική μου προσωπική πορεία, θέλω να πιστεύω ότι τα πολλαπλά εμπόδια είχαν άλλη αιτία και όχι το φύλο μου», τονίζει.