Η Κρήτη πάλι έδειξε τον δρόμο στην…Ευρώπη! Ή ήταν πάλι μια «αρπαγή» της Ευρώπης από τους Κρητικούς;
Στον μαγευτικό κόσμο των αστερισμών και της μυθολογίας, αλλά και της ελληνικής μουσικής και ποίησης ταξίδεψαν όσοι παρευρέθηκαν στην εκδήλωση που διοργάνωσε με μεγάλη επιτυχία ο Γιώργος Γραμματικάκης στις Βρυξέλλες στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Έτους Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Οι μικροί και μεγάλοι φίλοι της Αστρονομίας που γέμισαν ασφυκτικά την αίθουσα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου περιηγήθηκαν σε κάθε γωνιά του έναστρου νυκτερινού ουρανού στο πρώτο σκέλος της εκδήλωσης που είχε θέμα τη «Μυθολογία των Αστερισμών».
Οδηγός τους σε αυτή την περιήγηση ήταν ο Σύλλογος Φίλων Αστρονομίας Κρήτης. Ο Χρήστος Σωτηρόπουλος στο ρόλο του αφηγητή ταξίδεψε το πολυπληθές κοινό στις απαρχές της ελληνικής αστρονομικής μυθολογίας και «στα παραμύθια των άστρων» ξεκινώντας από την Μεγάλη Άρκτο, τον Αρκτούρο και την Κασσιόπη και καταλήγοντας με την Κόμη της Βερενίκης.
Μαζί του η Ελισάβετ Βερούλη, ο Χρήστος Κοτσαύτης και ο Γιώργος Λουτσέτης, οι οποίοι με τις φωνές και την κιθάρα τους διάνθισαν τη βραδιά με μουσικές του Θεοδωράκη και του Χατζιδάκι, αλλά και με ποιήματα του Σεφέρη, του Βρεττάκου, του Ελύτη και άλλων διακεκριμένων Ελλήνων ποιητών.
Στο δεύτερο σκέλος της εκδήλωσης η αίθουσα πλημμύρισε με τις υπέροχες φωνές της αστροφυσικού Φιόρης-Αναστασίας Μεταλληνού, και της κιθαρίστριας -μονωδού Κασσιανής Λάζαρη, ενθουσιάζοντας τους Έλληνες και ξένους παρευρισκόμενους.
Οι δύο ερμηνεύτριες μετέφεραν το κοινό στην Ελλάδα με γνωστές και αγαπημένες μουσικές εμπνευσμένες από τον ουρανό, τη σελήνη και τους αστερισμούς.
Στη διαφορετική αυτή εκδήλωση έδωσαν το «παρών» ο αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κ. Δημήτρης Παπαδημούλης, η διακεκριμένη ευρωβουλευτής κα Sylvia Costa που έχει διατελέσει και προέδρος της Επιτροπής Πολιτισμού, πολλοί Έλληνες και Κύπριοι ευρωβουλευτές καθώς και στελέχη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της μόνιμης Ελληνικής Αντιπροσωπείας αλλά και πλήθος κόσμου.
Γ. Γραμματικάκης: “Yπάρχει και μια άλλη Ελλάδα”
Όπως επεσήμανε ο Γιώργος Γραμματικάκης στην εναρκτήρια ομιλία του στόχος της εκδήλωσης είναι η ανάδειξη «δυνάμεων της Τέχνης, της Επιστήμης και της Παιδείας, που δίδουν τον αγώνα τον καλό και τον δύσκολο μέσα στον Λαβύρινθο της κρίσης».
Με αυτόν τον τρόπο δείχνουμε «στους Ευρωπαίους φίλους, που δεν έπαψαν να μας κοιτούν με βλέμματα καχύποπτα, ότι υπάρχει και μια άλλη Ελλάδα, που μας υπερβαίνει και μας διδάσκει». Παράλληλα προβάλλοντας «τον καλύτερό της εαυτό και τις πνευματικές της παραδόσεις αποδεικνύει ότι μπορεί να αφήσει τη σφραγίδα της στο κέντρο της Ευρώπης». Αναφέρθηκε στην «αμφίδρομη σχέση της Αστρονομίας και της Μυθολογίας που διαρκεί αιώνες» ενώ σημείωσε ότι «δικαιωματικά η Αστρονομία, και οι αρχαίοι μύθοι της, παρουσιάζονται σήμερα στο Κέντρο της Ευρώπης, και μάλιστα στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Έτους Πολιτιστικής Κληρονομιάς».
Συγκεκριμένα τόνισε:
«Με θέρμη κρητική και αισθήματα χαράς, που ως ευοίωνο σημάδι των θεών συνοδεύονται και από ένα ηλιόλουστο ουρανό, σας καλωσορίζω σήμερα εδώ, στην επικράτεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Η ζεστή παρουσία σας μας τιμά πράγματι και μας ενθαρρύνει. Το καλωσόρισμά μου, όμως, απευθύνεται ιδιαίτερα στους επισκέπτες μας από την Ελλάδα, που μεταφέρουν την ανάσα και τις αγωνίες της πατρίδας.
Είναι χρήσιμο ωστόσο να τονίσω ότι ιδιαίτερα για μας τους Έλληνες, η γνώση για το πώς λειτουργεί το μεγαλειώδες αλλά και πολύπλοκο αυτό δημιούργημα της ιστορίας, που συνοπτικά ονομάζεται Ευρωπαϊκή Ένωση, έχει σημασία μεγάλη. Διότι ενώ οι αδυναμίες της ευρωπαϊκής πολιτικής γίνονται εύκολα ορατές, τα μεγάλα της επιτεύγματα, παραμένουν στο περιθώριο ή στο ημίφως. Όπως είναι η πρωτοπορία της σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων αλλά και προστασίας του περιβάλλοντος, η ελεύθερη κυκλοφορία των πολιτών στην ΕΕ, αλλά και η αξία δεκαετιών ειρήνης.
Δίκαια λοιπόν υπερηφανεύεται η Ευρώπη για ένα σπουδαίο παρελθόν που την ανέδειξε σε δύναμη ευημερίας και προόδου. Καθώς, όμως, ήδη αναζητά με αγωνία ένα καινούργιο εαυτό, είναι ανάγκη να δει με καθαρή ματιά τις διαψεύσεις βασικών της αξιών. Διότι οι τυφλές δυνάμεις του λαϊκισμού ή των εθνικών φανατισμών καραδοκούν, και κάθε ολιγωρία της προοδευτικής Ευρώπης γίνεται απειλή για το μέλλον της.
Χάρις πάντως στην εύνοια των καιρών αλλά και σε ηγέτες διορατικούς η Ελλάδα, η πατρίδα μας, υπήρξε από τα πρώτα μέλη, ένας από τους θεμέλιους, ας πούμε, λίθους του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.
Η περηφάνεια όμως που νιώσαμε και η βεβαιότητα για το μέλλον κλονίσθηκαν μπροστά στα μεγάλα δεινά, που μας έμελλαν στην συνέχεια. Καθώς εκείνοι που έπρεπε δεν άκουσαν «την βοή των πλησιαζόντων γεγονότων», μια κρίση πολυδιάστατη σκέπασε τους ελληνικούς ορίζοντες. Ενώ μάλιστα για την αντιμετώπισή της κάποια εθνική συνεννόηση έμοιαζε απαραίτητη, η κρίση έσπειρε αντίθετα τη διχόνοια και στέγνωσε τις ψυχές. Η συνδρομή, παράλληλα, των ευρωπαϊκών θεσμών μάς έσωσε ασφαλώς από την κατάρρευση. Κυριαρχήθηκε όμως συχνά από θολούς υπολογισμούς και μικρόχαρα αισθήματα.
Όλοι βέβαια ελπίζουμε, και έτσι φαίνεται να είναι, ότι τα χειρότερα έχουν περάσει. Δύσκολα όμως μας εγκαταλείπει η αίσθηση ότι, χρόνια τώρα, είμαστε οι θεατές μιας τραγωδίας που, ενώ παίζεται σε μια αρχαία σκηνή́ μάς αφορά και μας σκιάζει. Ακόμα, όμως, και σήμερα ο συγγραφέας της τραγωδίας παραμένει άγνωστος. Να είναι άραγε ο κακός μας εαυτός, οι πολιτικοί́ που μας εκπροσωπούν ή κάποιες καταχθόνιες, αλλότριες δυνάμεις που μας επιβουλεύονται;
Η απάντηση είναι κρίσιμη. Μεγαλύτερη όμως σημασία έχουν οι διαστάσεις της στο μέλλον. Διότι πεποίθηση δική μου, που ενισχύεται από τις φωτεινές στιγμές της ιστορίας μας, είναι ότι η Ελλάδα, η πατρίδα μας, αξίζει μια διαφορετική μοίρα και έχει τις αναγκαίες δυνάμεις για να πορευθεί με σταθερότητα στο δύσκολο κόσμο μας. Όπως όμως έδειξαν οι σοφοί από τα παλιά χρόνια, οι θεμελιώδεις αξίες του πολιτισμού και της παιδείας, είναι προϋπόθεση για όλα τα άλλα.
Με αυτές τις σκέψεις, οι συνεργάτες μου κι εγώ χαράξαμε ένα δύσκολο δρόμο. Να προβάλομε, εδώ, στο κέντρο της Ευρώπης, κάποιες από τις δυνάμεις της Τέχνης, της Επιστήμης και της Παιδείας, που με θυσίες μεγάλες ανθίζουν ακόμα στον τόπο μας. Που δίδουν, με δυο λόγια, τον αγώνα τον καλό και τον δύσκολο μέσα στον Λαβύρινθο της κρίσης. Ιδιαίτερα όταν μήτε ο Θησέας μήτε το νήμα της εξόδου είναι εύκολα ορατά. Ενώ ο Μινώταυρος, οι λογής Μινώταυροι, ενεδρεύουν.
Έτσι ο πλούτος των εκδηλώσεων, εδώ, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, που κινήθηκε γύρω από το νοητό άξονα του ελληνικού πολιτισμού υπήρξε εντυπωσιακός και η επιτυχία τους απρόσμενη. Ομιλίες και θεατρικές παραστάσεις, ημερίδες επιστήμης και εκθέσεις φωτογραφίας, μουσική από σπουδαίους ερμηνευτές αλλά και συζητήσεις για το μέλλον της Ευρώπης άνθισαν σε αίθουσες όπως η σημερινή, και απλώθηκαν όταν χρειαζόταν σε θέατρα των Βρυξελλών. Έδειξαν έτσι και στους ευρωπαίους φίλους, που δεν έπαψαν να μας κοιτούν με βλέμματα καχύποπτα, ότι η Ελλάδα, η πατρίδα μας, δεν είναι μόνον εκείνη των μνημονίων και των φανερών ή των κρυφών αξιολογήσεων. Είναι παράλληλα η Ελλάδα που ανθίσταται και δημιουργεί.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η περιήγησή μας σήμερα, θα κινηθεί σε ένα τοπίο αρχαίο όσο και σύγχρονο, ανθρώπινο όσο και μυθικό. Διότι, σύμφωνα με τους μελετητές, η Αστρονομία γεννιέται την ίδια στιγμή με τη μυθολογία, και η αμφίδρομη σχέση τους θα διαρκέσει αιώνες. Ενώ όμως οι ρίζες της Αστρονομίας, όπως μαρτυρεί και η λέξη, αλλά και τα πρώτα στοιχεία επιστήμης, απαντώνται στην αρχαία Ελλάδα, και άλλοι αρχαίοι πολιτισμοί θα στρέψουν την προσοχή τους στους ουρανούς και θα πλάσουν τους δικούς τους μύθους.
Η ανακάλυψη βέβαια του τηλεσκοπίου, θα τοποθετήσει την αστρονομία στο βάθρο της πραγματικής επιστήμης, ενώ τον 20ό αιώνα η σύμπλευσή της με την αστροφυσική και την κοσμολογία θα αλλάξουν κυριολεκτικά την εικόνα που έχομε για τον κόσμο. Ο άνθρωπος, άλλωστε, είναι το μόνο πλάσμα στον πλανήτη Γη που στρέφει το βλέμμα του προς τα άστρα και τον ουρανό. Δεν είναι λοιπόν περίεργο, ότι η πορεία και οι κατακτήσεις της αστρονομίας θα επηρεάσουν την Φιλοσοφία, την Τέχνη, αλλά και τις υπαρξιακές αναζητήσεις του ανθρώπου.
Στη σύγχρονη Ελλάδα, το πλούσιο αυτό παρελθόν της Αστρονομίας, ανακλάται με τρόπο εντυπωσιακό. Όχι μόνον στον επιστημονικό χώρο, όπου πολλοί Έλληνες διαπρέπουν, μέσα στην Ελλάδα αλλά και σε φημισμένα Ερευνητικά Κέντρα και Πανεπιστήμια του εξωτερικού. Η Αστρονομία ανθεί παράλληλα, και ανάμεσα σε νέους αλλά και ώριμους φίλους της, που αυτοαποκαλούνται με σεμνότητα «ερασιτέχνες» δεν υστερούν όμως καθόλου σε δραστηριότητες και επιτεύγματα. Την αλήθεια αυτή, την περίλαμπρη, φαίνεται να αγνοεί διαχρονικά το Υπουργείο Παιδείας, που φρόντισε να απαλείψει το μάθημα της Αστρονομίας από τα σχολεία της χώρας.
Όπως όμως δείχνει και η σημερινή περίσταση, έντονο ενδιαφέρον για τον μαγικό κόσμο του ουρανού παρουσιάζει και το ευρύτερο κοινό. Δεν έχομε άλλωστε χρείαν άλλων μαρτύρων. Ένα βιβλίο του ομιλούντος, η Κόμη της Βερενίκης, εμπνευσμένο από ένα υπέροχο αρχαίο μύθο γύρω από τον ομώνυμο αστερισμό, διανύει ήδη τρεις δεκαετίες απτόητης και ενδιαφέρουσας ζωής. Προς απελπισία μου, μάλιστα, ενώ όλοι φαίνεται να με γνωρίζουν ως συγγραφέα, είναι συχνή η άγνοια της σπαρακτικής ευρωκοινοβουλευτικής μου παρουσίας.
Το συμπέρασμα είναι ένα, και θα έλεγα ότι έχει σημασία βαρύνουσα. Ότι δικαιωματικά η Αστρονομία και οι αρχαίοι μύθοι της παρουσιάζονται σήμερα στο Κέντρο της Ευρώπης, και μάλιστα στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Έτους Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Οι σημερινοί της μάλιστα εκπρόσωποι, που ανήκουν στον Σύλλογο Φίλων Αστρονομίας Κρήτης, μπορούν να υπερηφανευθούν για ένα έργο μεγάλο και πολυδιάστατο. Έχουν άλλωστε αφήσει την σφραγίδα τους σε κάθε παραλία ή βουνό, που αναδεικνύει την μαγεία του έναστρου ελληνικού ουρανού.
Το δεύτερο μέρος της σημερινής εκδηλώσεως, στηρίζεται σε μια άλλη πολύτιμη ελληνική ιδιαιτερότητα: τον πλούτο και την ποιότητα της ελληνικής μουσικής, που αντλεί μάλιστα έμπνευση από τους στίχους λαμπρών Ελλήνων ποιητών. Δεν ξέρω αν έχομε συνείδηση της σημασίας που έχει το μοναδικό αυτό σε όλη την Ευρώπη φαινόμενο: Την σύμπλευση δηλαδή της μουσικής με την σπουδαία ποίηση. Καθώς όμως δυο υπέροχες γυναικείες φωνές και μια κιθάρα, θα μας ταξιδεύουν στα άστρα ή σε γωνιές του ουρανού, αξίζει να αναλογισθούμε ότι πέραν από την Ελλάδα που ξέρουμε και μας πληγώνει, υπάρχει και μια άλλη Ελλάδα, που μας υπερβαίνει και μας διδάσκει».