Με αφορμή την προβολή του «Μια Ταινία Minecraft», εξετάζουμε τους λόγους της τεράστιας επιτυχίας του συγκεκριμένου video game, ιδίως μεταξύ των παιδιών.
Το «Minecraft» είναι το βιντεοπαιχνίδι με τις μεγαλύτερες πωλήσεις στον κόσμο – τίτλος που θα μπορούσε να ανήκει και στο «Tetris», αλλά εκεί έχει… χαθεί η μπάλα με τις πολλές διαφορετικές εκδόσεις του. Κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 2009 και μέχρι το 2023 είχε πουλήσει περισσότερα από 300 εκατομμύρια αντίτυπα. Όπως συμβαίνει και με τα παρόμοια παιχνίδια «Roblox» και «Terraria», το απολαμβάνουν παίκτες όλων των ηλικιών, από μικρά παιδιά μέχρι ενήλικες.
Η δημοτικότητά του είχε ως αποτέλεσμα την χολιγουντιανή «Μια Ταινία Minecraft» με τους Τζακ Μπλακ και Τζέισον Μομόα, που προβάλλεται αυτές τις ημέρες στους κινηματογράφους.
Το «Minecraft» μπορεί να κρατήσει ένα παιδί για ώρες μπροστά στην οθόνη και δεν είναι λίγοι οι γονείς που φοβούνται ότι το ενδιαφέρον των παιδιών τους γι’ αυτό μπορεί να αγγίξει τα όρια της εμμονής, ή ακόμα και του εθισμού, σημειώνει το BBC News.
Η επιθυμία να χτίζουμε
Θα μπορούσαν να υπάρχουν βαθιά ψυχολογικοί – ακόμη και εξελικτικοί – παράγοντες πίσω από την επιτυχία του «Minecraft» και παρόμοιων παιχνιδιών, λένε οι ειδικοί. Τέτοια παιχνίδια αξιοποιούν ένα έμφυτο ένστικτο που υπάρχει σε όλους μας – ένα ένστικτο πάνω στο οποίο μπορεί να πει κανείς ότι στηρίχθηκε η επιτυχία του ανθρώπινου είδους. Την επιθυμία να χτίζουμε.
Τα παιδιά ανέκαθεν απολάμβαναν να φτιάχνουν πράγματα – κάστρα στην άμμο, φρούρια με μαξιλάρια και σεντόνια στο σπίτι και άλλα πολλά. Θυμηθείτε τα ξύλινα τουβλάκια, την πλαστελίνη, τα Lego. Το «Minecraft» είναι μια παραλλαγή αυτού του είδους παιχνιδιού, σε ψηφιακό περιβάλλον. Γιατί όμως είναι τόσο ακαταμάχητο για πολλά παιδιά να κατασκευάζουν πράγματα;
«Όλα τα θηλαστικά παίζουν όταν είναι μικρά», λέει ο Peter Gray, ψυχολόγος που μελετά τους τρόπους μάθησης των παιδιών στο Boston College των ΗΠΑ. Τα αρπακτικά ζώα, για παράδειγμα, παίζουν με το να πιάνουν πράγματα. Τα θηράματά τους, από την άλλη εξασκούνται σε ελιγμούς διαφυγής. «Παίζουν με τις δεξιότητες που είναι πιο σημαντικό να αναπτύξουν για την επιβίωσή τους», λέει. Οι άνθρωποι, πάλι, διαφέρουν από τα άλλα ζώα στο ότι οφείλουν μεγάλο μέρος της επιβίωσής τους στην ικανότητά τους να κατασκευάζουμε πράγματα – από καταφύγια μέχρι όπλα και εργαλεία.
«Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η φυσική επιλογή προίκισε τους νέους ανθρώπους με μια ισχυρή τάση να παίζουν κατασκευάζοντας πράγματα», λέει ο Gray.
Σημειώνει ότι τα παιδιά παίζουν επίσης χρησιμοποιώντας τη γλώσσα και τη φαντασία, ή φτιάχνουν παιχνίδια που έχουν στο επίκεντρο τους κανόνες και κοινωνική αλληλεπίδραση – όλα αυτά ως μέρος της προετοιμασίας για την ενηλικίωση. Επίσης, το τι επιλέγουν να κατασκευάσουν κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού και πώς το κατασκευάζουν, τείνει να αντανακλά την κουλτούρα στην οποία ζουν.
«Δεν θα πρέπει να μας εκπλήσσει καθόλου το γεγονός ότι τα παιδιά έλκονται από το να παίζουν σε υπολογιστές σήμερα – ούτε θα πρέπει να μας ανησυχεί. Τα παιδιά ξέρουν βαθιά μέσα τους, στα ένστικτά τους θα έλεγα, ότι αυτές είναι οι δεξιότητες που πρέπει να αναπτύξουν», λέει ο Gray.
Μια εικονική παιδική χαρά
Τα αποκαλούμενα βιντεοπαιχνίδια sandbox – παιχνίδια όπως το «Minecraft» που προσφέρουν στους παίκτες την ελευθερία να εξερευνήσουν τη δημιουργικότητά τους χωρίς συγκεκριμένο στόχο – διευκολύνουν την αλληλεπίδραση με τους υπολογιστές και την ολοκλήρωση εργασιών σε αυτούς, λέει ο Julian Togelius, επιστήμονας πληροφορικής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης.
«Στον κόσμο του “Minecraft”, το να δημιουργήσει κάτι είναι άμεσο και απλό», εξηγεί. «Είναι πολύ πιο εύκολο από το να γράφεις κώδικα».
Με άλλα λόγια, παιχνίδια όπως αυτό ικανοποιούν την έμφυτη παρόρμηση για κατασκευή, όταν οι υπολογιστές, εξαιτίας της περιπλοκότητάς τους, θα μπορούσαν να την εμποδίσουν – ειδικά για τα παιδιά.
Υπάρχει επίσης και μια κοινωνική πλευρά στο παιχνίδι. Όταν τα παιδιά δεν μπορούν να συναντηθούν με τους φίλους τους από κοντά, μπορούν να το κάνουν μέσα στο «Minecraft» και να παίξουν μαζί Θα μπορούσε να το δει κανείς ως μια εικονική παιδική χαρά, όπου τα παιδιά μπορούν να επιλέξουν από ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων και στυλ παιχνιδιού.
Όταν το «Minecraft» μπαίνει στα σχολεία
Η ευρεία απήχηση του «Minecraft» σημαίνει επίσης μπορεί κανείς να συνδεθεί με άλλους ανθρώπους, με νέους τρόπους. Καθηγητές πανεπιστημίων, για παράδειγμα, χρησιμοποίησαν το παιχνίδι για να πραγματοποιήσουν διαδικτυακές συνεδρίες μάθησης κατά τα πρώτα χρόνια της πανδημίας COVID-19. Και οι δάσκαλοι δημοτικών σχολείων στην Ιρλανδία έχουν αναφέρει επιτυχία στην χρήση του «Minecraft Education», μιας έκδοσης του παιχνιδιού που έχει σχεδιαστεί για δραστηριότητες στην τάξη.
Έρευνες έχουν διαπιστώσει ότι η χρήση του «Minecraft» στην τάξη μπορεί να αυξήσει τα κίνητρα των μαθητών για τις σχολικές εργασίες, την επίλυση προβλημάτων, την ανάγνωση και τη γραφή, μεταξύ άλλων δεξιοτήτων.
Ίσως οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες στο «Minecraft» να εκμεταλλεύονται το υψηλό επίπεδο συγκέντρωσης και εστίασης, στο οποίο εισέρχονται οι παίκτες όταν μπαίνουν βαθιά στο παιχνίδι. Το φαινόμενο αυτό συνδέεται με πολλές διαφορετικές δραστηριότητες, αλλά είναι τόσο διαδεδομένο μεταξύ των οπαδών του «Minecraft» που τους έχει κάνει αντικείμενο μελέτης. Και αποτελεί μέρος του λόγου για τον οποίο τα παιδιά μπορούν να απορροφηθούν τόσο πολύ στο παιχνίδι αγνοώντας όλα τα υπόλοιπα που συμβαίνουν γύρω τους.