«Κάποια μυστικά του Σύμπαντος δε θα παραμείνουν για πολύ ακόμα μυστικά!», λέει με ενθουσιασμό ο Ηρακλειώτης επιστήμονας, κ. Ιωάννης Λιοδάκης, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Φινλανδικό Κέντρο Αστρονομίας του Πανεπιστημίου του Τούρκου, ο οποίος είναι μέλος της ομάδας επιστημόνων που κρύβεται πίσω από την εκτόξευση του νέου δορυφόρου της NASA.
Ο δορυφόρος εκτοξεύτηκε με επιτυχία από το ακρωτήριο Κανάβεραλ την Πέμπτη 9 Δεκέμβριου με τον πύραυλο B1061 τύπου Falcon 9 της SpaceX.
Τα ερωτήματα που ζητούν απαντήσεις
Πώς περιστρέφονται οι μαύρες τρύπες; Πώς ήταν η μαύρη τρύπα στο κέντρο του Γαλαξία μας στο πρόσφατο παρελθόν; Πώς εκπέμπουν ακτίνες Χ οι αστέρες νετρονίων; Πώς τα μαγνητικά πεδία επιταχύνουν σωματίδια στους πίδακες μακρινών γαλαξιών; Αυτά είναι μόνο κάποια από τα ερωτήματα που ταλαιπωρούν τους αστροφυσικούς εδώ και μερικές δεκαετίες και ελπίζουν ότι σύντομα θα έχουν απαντήσεις με το καινούργιο δορυφόρο της NASA, τον εξερευνητή πολωσιμετρικής απεικόνισης ακτίνων Χ – Imaging X-ray Polarimetry Explorer – IXPE. Η συγκεκριμένη αποστολή είναι μια συνεργασία μεταξύ της NASA και της Ιταλικής Διαστημικής Υπηρεσίας – ASI.
Ο κ. Λιοδάκης εξηγεί στην «Π» πως «ο IXPE, που σε συνθήκες μεταφοράς δεν είναι μεγαλύτερος από ένα οικιακό ψυγείο, κόστισε 214 εκατομμύρια και θα μετρήσει την εκπομπή ακτίνων Χ από μερικά από τα πιο ενεργά και μυστηριώδη αντικείμενα στο Σύμπαν». Ο στόλος της NASA έχει ήδη δυο δορυφόρους ακτίνων Χ, τον Chandra και τoν the Neil Gehrels Swift Observatory, οι οποίοι όμως έχουν μόνο την δυνατότητα απεικόνισης και φασματογραφίας.
Ο IXPE είναι ο πρώτος δορυφόρος εδώ και 45 χρόνια που θα μετρήσει την πόλωση των ακτίνων Χ μετά το Orbiting Solar Observatory OSO-8, το οποίο εκτοξεύτηκε το 1975. Η πόλωση είναι από τις ιδιότητες του φωτός, συγκεκριμένα είναι ο προσανατολισμός της ταλάντωσης των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων που απαρτίζουν το φως.
Αυτός ο προσανατολισμός, και το πόσο πολωμένο (γνωστός και ως βαθμός της πόλωσης) είναι το φως που εκπέμπεται από ένα αντικείμενο εμπεριέχει πληροφορία για τις φυσικές διεργασίες που εκπέμπουν ακτίνες Χ, την γεωμετρία του συστήματος, την ισχύ του μαγνητικού πεδίου κ.α. που δεν μπορούν να παρατηρηθούν διαφορετικά.
Ο OSO-8 κατάφερε να μετρήσει την πόλωση των ακτίνων Χ μόνο από το νεφέλωμα του καρκίνου και από τον αστέρα νετρονίων που βρίσκεται στο κέντρο του. Ο IXPE έχει τρία ανεξάρτητα, πανομοιότυπα, τηλεσκόπια με 100 φορές πιο ευαίσθητους ανιχνευτές από τον OSO-8. Στα επόμενα δύο χρόνια της αποστολής του, οι επιστήμονες ελπίζουν να μετρήσουν την πόλωση από αστέρες νετρονίων, αστρικά νεφελώματα, υπολείμματα υπερκαινοφανών, αστρικές μαύρες τρύπες, ενεργούς γαλαξιακούς πυρήνες και από κέντρο του γαλαξία μας.
Ο δορυφόρος εκτοξεύτηκε με επιτυχία από το ακρωτήριο Κανάβεραλ την Πέμπτη 9 Δεκέμβριου στις 8:00 το πρωί ώρα Ελλάδος με τον πύραυλο B1061 τύπου Falcon 9 της SpaceX. Ο Ηρακλειώτης επιστήμονας εξηγεί ότι «ο συγκεκριμένος πύραυλος θεωρείται πλέον “βετεράνος” αφού αυτή ήταν η πέμπτη του εκτόξευση, συμπεριλαμβανομένης και της ιστορικής εκτόξευσής του διαστημόπλοιου Dragon, της πρώτης επανδρωμένης αποστολής της SpaceX στον διεθνή διαστημικό σταθμό – ISS».
Μετά την επιτυχημένη εκτόξευση, το IXPE βρίσκεται πλέον σε τροχιά γύρω από τον Ισημερινό σε υψόμετρο περίπου 600 km πάνω από τη Γη. Η συγκεκριμένη τροχιά επιλέχθηκε γιατί ελαχιστοποιεί την έκθεση των ανιχνευτών στην κοσμική ακτινοβολία που προέρχεται από τον Ηλιό και τον γαλαξία μας. Μέσα στοv επόμενο μήνα οι τεχνικοί της NASA θα βεβαιωθούν ότι όλα τα συστήματα του IXPE αναπτύχθηκαν και λειτουργούν κανονικά και μετά θα ξεκινήσει την διετή αποστολή του να ανακαλύψει τα μυστικά του Σύμπαντος.
Διακεκριμένος επιστήμονας
Όπως είχε γράψει η «Π» ο κ. Λιοδάκης είχε κατακτήσει μία από τις κορυφαίες διακρίσεις στην επιστήμη της Αστροφυσικής αφού είχε επιλεχθεί από τη Διεθνή Αστρονομική Ένωση για να πάρει την Υποτροφία Gruber.
Ο Ηρακλειώτης ερευνητής σπούδασε Φυσική στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας, πήρε το διδακτορικό του στην Αστροφυσική από το Πανεπιστήμιο της Κρήτης και, προτού πάει στη Φινλανδία, είχε κάνει έρευνα στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ της Καλιφόρνια.