«Έχω αποκλείσει το ενδεχόμενο να επιστρέψω μόνιμα Ελλάδα» αναφέρει στην «Π» ο Δρ. Εμμανουήλ Ταμπακάκης, από το Πανεπιστήμιο Johns Hopkins
Συνέντευξη στην Κατερίνα Μυλωνά
Βάζει ένα σημαντικό λιθαράκι στην αντιμετώπιση καρδιαγγειακών νοσημάτων που αποτελούν και την πρώτη αιτία θανάτου παγκοσμίως. Ο Δρ. Εμμανουήλ Ταμπακάκης, από το Πανεπιστήμιο Johns Hopkins, διακρίθηκε πρόσφατα από την American Heart Association (Αμερικάνικη Καρδιολογική Εταιρεία) με το βραβείο που δίνεται σε νέους ερευνητές (Outstanding Early Career Investigator Award of the Basic Cardiovascular Sciences Council).
«Η εργασία μας όχι μόνο αποδεικνύει ένα καινούριο και σημαντικό ρόλο του νευρικού συστήματος στην ανάπτυξη της καρδιάς αλλά δείχνει πως νευρικά κύτταρα μπορούν να ελέγξουν τον κιρκαδικό κύκλο της καρδιάς και μέσω αυτού να ρυθμίσουν τον πολλαπλασιασμό των μυοκαρδιακών κυττάρων», εξηγεί ο ίδιος στην «Π».
Τονίζει, ακόμα, πως «έφυγα πριν από 13 χρόνια με περισσό θράσος και αφέλεια αλλά και με ένα όνειρο και προς το παρόν συνεχίζω να χαίρομαι την περιπέτεια μου στην Αμερική».
Το κείμενο της συνέντευξής του έχει ως εξής:
Μιλήστε μας για την έρευνά σας που διακρίθηκε πρόσφατα.
“Η συγκεκριμένη εργασία ξεκίνησε όταν ήμουν μεταδιδακτορικός ερευνητής και ειδικευόμενος καρδιολογίας στο Johns Hopkins. Στο εργαστήριο μας μελετάμε βλαστοκύτταρα, τα οποία διαφοροποιούμε σε καρδιομυοκύτταρα αλλά και την ανάπτυξη της καρδιάς από εμβρυικά στάδια μέχρι την ενήλικη ζωή. Καθώς λοιπόν η καρδιά αναπτύσσεται και κυρίως κατά το νεογνικό στάδιο, λαμβάνει νεύρωση από το περιφερικό νευρικό σύστημα. Παρά το γεγονός ότι τα κύτταρα του νευρικού συστήματος ενώνονται και ωριμάζουν μαζί με τα καρδιομυοκύτταρα, ο ακριβής ρόλος του νευρικού συστήματος στην ανάπτυξη της καρδιάς παραμένει ανεξερεύνητος. Προσπαθήσαμε, λοιπόν, να μελετήσουμε την επίδραση που έχει το νευρικό σύστημα στην καρδιά, αναστέλλοντας τη συμπαθητική νεύρωση σε ποντίκια. Αν και αυτά τα ποντίκια γεννήθηκαν και μεγάλωσαν φυσιολογικά, οι καρδιές τους ήταν μεγαλύτερες μια και ο αριθμός των καρδιακών κυττάρων ήταν αυξημένος. Δείξαμε, επίσης, ότι τα καρδιακά κύτταρα πολλαπλασιάζονται περισσότερο και αυτό φαίνεται να ρυθμίζεται εν μέρη από τον κιρκαδικό κύκλο της καρδιάς. Στην ουσία, η εργασία μας όχι μόνο αποδεικνύει ένα καινούριο και σημαντικό ρόλο του νευρικού συστήματος στην ανάπτυξη της καρδιάς αλλά δείχνει πως νευρικά κύτταρα μπορούν να ελέγξουν τον κιρκαδικό κύκλο της καρδιάς και μέσω αυτού να ρυθμίσουν τον πολλαπλασιασμό των μυοκαρδιακών κυττάρων.
Τα ευρήματα μας μπορούν να χρησιμοποιηθούν μελλοντικά για περαιτέρω έρευνα στην κλινική πράξη, γιατί πολλά πρόωρα μωρά ή νεογνά που χρήζουν καρδιοχειρουργικής επέμβασης, έχουν διαταραγμένη καρδιακή νεύρωση με πιθανές επιπτώσεις στη μετέπειτα καρδιακή λειτουργία. Επίσης, πολλές έγκυες μητέρες λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή με β-αναστολείς (b-blockers) που μπορεί να επηρεάσει την ισορροπία νευροδιαβιβαστών στην εμβρυική και νεογνική καρδιά και ενδεχομένως και τη νεύρωση και ανάπτυξη της καρδιάς”.
Ποια είναι τα επόμενα βήματά σας;
«Στην παρούσα φάση στελεχώνω το εργαστήριο μου στο Johns Hopkins και προσπαθώ να στηρίξω ερευνητικές εργασίες που μού κεντρίζουν το επιστημονικό ενδιαφέρον αλλά και που μπορούν να οδηγήσουν σε ανακαλύψεις με πιθανή εφαρμογή στην κλινική πράξη. Σαν κλινικός καρδιολόγος παρακολουθώ ασθενείς με συγγενείς καρδιομυοπάθειες τις οποίες μπορούμε να μελετήσουμε και στο εργαστήριο χρησιμοποιώντας καρδιομυοκύτταρα που διαφοροποιούμε από βλαστοκύτταρα. Επίσης, επειδή η καρδιά δεν αναγεννάται με αποτέλεσμα ασθενείς με καρδιομυοπαθειες ή έμφραγμα του μυοκαρδίου να χάνουν ένα μεγάλο μέρος της καρδιακής λειτουργίας, ερευνούμε τον ρόλο των καρδιομυοκυττάρων από βλαστοκύτταρα στην αναγέννηση της καρδιάς».
Τι μπορούμε να περιμένουμε ακόμα στην επιστήμη σας; Τα καρδιαγγειακά νοσήματα μπορούμε να ελπίζουμε ότι κάποια στιγμή θα εκλείψουν;
«Τα καρδιαγγειακά νοσήματα παραμένουν η πιο συχνή αιτία θανάτου παγκοσμίως. Τα τελευταία 30 χρόνια η επιστημονική έρευνα έχει οδηγήσει σε δραστική μείωση της θνησιμότητας και αν και έχουμε σχεδόν φτάσει σε ένα σχετικό plateau, συγκεκριμένες νέες θεραπείες, έστω και με αργούς ρυθμούς, έρχονται να βοηθήσουν περαιτέρω. Είτε αυτό αφορά φαρμακοθεραπείες για καρδιακή ανεπάρκεια ή για πρόληψη και αντιμετώπιση της υπερλιπιδαιμίας και του διαβήτη, είτε σε νέες επεμβατικές τεχνολογίες που επιτρέπουν την αποφυγή χειρουργείου ανοιχτής καρδιάς και την παράταση της ζωής σε ασθενείς τελικού σταδίου με βαλβιδοπάθειες ή καρδιακή ανεπάρκεια. Εν τέλει, δε θεωρώ ότι τα καρδιαγγειακά νοσήματα θα εκλείψουν, αλλά θα συνεχίζεται να μειώνεται με αργούς ρυθμούς η θνησιμότητα και να αυξάνεται το προσδόκιμο επιβίωσης με περαιτέρω αύξηση στο μέσο όρο ηλικίας των ασθενών».
Υπάρχει συνεργασία των ΗΠΑ με επιστήμονες και Ιδρύματα της Ελλάδας; Ποια είναι η εικόνα που υπάρχει στην Αμερική για την έρευνα που παράγεται στην χώρα μας;
«Υπάρχει κάποια συνεργασία Αμερικανικών Ιδρυμάτων και πανεπιστημίων με αντίστοιχα της Ελλάδας. Εγώ σαν φοιτητής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης πήρα μέρος σαν υπότροφος του Boston University, σε ένα πρόγραμμα που καθιέρωσε και στήριξε ο καθηγητής της Βιοχημείας κ. Βασίλης Ζαννής. Το πρόγραμμα αυτό συνεχίζει ακόμα. Γνωρίζω επίσης ότι κατά καιρούς έρχονται φοιτητές Ιατρικής από Αθήνα και Πάτρα στο Johns Hopkins αλλά και σε άλλες σχολές για κάποια κλινική εμπειρία αλλά και ερευνητές ή καθηγητές από Ελλάδα για sabbatical. Θεωρώ ότι ειδικά το Πανεπιστήμιο Κρήτης έχει στελεχωθεί με επιτυχημένους ερευνητές από το εξωτερικό και κυρίως από την Αμερική με αποτέλεσμα να υπάρχουν παραστάσεις και συνεργασίες για τους φοιτητές και τους καθηγητές.
Ερευνητικά στη Μοριακή Βιολογία το ΙΤΕ, η Ακαδημία και Ιατρική Σχολή Αθηνών είναι γνωστά στην Αμερική. Οι περισσότεροι ερευνητές στην Αμερική έχουν επίγνωση της οικονομικής κατάστασης στην Ελλάδα και του αναπόφευκτου “brain drain” που επικρατεί και νομίζω ότι ειδικά η Ευρώπη έχει επωφεληθεί πολύ από αυτό».
Υπό ποιες συνθήκες θα σκεφτόσασταν το ενδεχόμενο να επιστρέψετε στη χώρα μας;
«Έχω αποκλείσει το ενδεχόμενο να επιστρέψω μόνιμα Ελλάδα. Στην Ελλάδα είναι η μισή μου οικογένεια και οι αδελφικοί μου φίλοι και την Ελλάδα θα τη λατρεύω και θα είναι πάντα η χώρα μου, αλλά θεωρώ ότι δεν μπορώ να συμβιβάσω την προσωπικότητα, τις φιλοδοξίες και τις ικανότητες μου για να γυρίσω πίσω. Έφυγα πριν από 13 χρόνια με περισσό θράσος και αφέλεια αλλά και με ένα όνειρο και προς το παρόν συνεχίζω να χαίρομαι την περιπέτεια μου στην Αμερική. Θεωρώ τον εαυτό μου πάρα πολύ τυχερό που έχει την πολυτέλεια να κάνει αυτό που τον ευχαριστεί σε ένα από τα καλύτερα πανεπιστήμια στον κόσμο. Έπειτα η οικογένεια μου που με στηρίζει πολύ είναι πλέον εδώ, και η γυναίκα μου είναι χειρουργός αμφιβληστροειδούς έχει το δικό της ιατρείο. Οπότε όλα είναι πιο πολύπλοκα για μια ενδεχόμενη επιστροφή. Εννοείται ότι θα συνεχίζω να έρχομαι για διακοπές και να βοηθώ και να στηρίζω την ελληνική επιστημονική κοινότητα και τους φοιτητές και να προσφέρω με όποιο τρόπο μπορώ από εδώ».
Η ζωή με τον κοροναϊό
Ζείτε στην Αμερική σε μία δύσκολη συνθήκη, αυτή του κοροναϊού. Πώς τη βιώνετε; Πιστεύετε πως στην Ελλάδα έγιναν καλύτεροι χειρισμοί;
«Η κατάσταση με τον κοροναϊό στην Αμερική είναι όντως πολύ δύσκολη κυρίως λόγω του τρόπου που είναι οργανωμένο και λειτουργεί το κράτος, λόγω του μεγέθους της χώρας αλλά και της έλλειψης ικανών πολιτικών. Δυστυχώς, έχουν πεθάνει ήδη κοντά στους 160000 και το νούμερο αυτό θα είναι πολύ πιο μεγάλο όταν επιτέλους θα ελεγχθεί η κατάσταση.
Στην αρχή της πανδημίας δούλευα στο νοσοκομείο και εν τέλει αναγκάστηκα να κλείσω το εργαστήριο μου και να δουλεύω όσο μπορώ από το σπίτι. Ευτυχώς, στο Johns Hopkins είχαμε πάντα αρκετό προστατευτικό εξοπλισμό οπότε ακόμα και όταν βλέπω ασθενείς με κοροναϊό αισθάνομαι ασφαλής. Έχω, επίσης, αρκετούς φίλους και ασθενείς που νόσησαν, ευτυχώς οι περισσότεροι ελαφριά. Γύρω στα μέσα του Ιούνη ελέγξαμε κάπως τον ιό στο Maryland που ζω, αλλά τα κρούσματα έστω και αργά έχουν αρχίσει και πάλι να αυξάνονται και θεωρώ ότι το φθινόπωρο μπορεί να οδηγηθούμε σε νέα καραντίνα.
Νομίζω ότι στην Ελλάδα δεν υπήρχε άλλη επιλογή εκτός από αυστηρή απομόνωση. Γνωρίζω καλά το ελληνικό σύστημα υγείας και είμαι σίγουρος ότι αν δεν υπήρχε έλεγχος του κοροναϊού θα είχαμε μια κατάσταση χειρότερη από της Ιταλίας, αφού τα νοσοκομεία και οι ΜΕΘ είναι υποστελεχωμένα. Εκεί έχει επικεντρωθεί και όλη η προσπάθεια πλέον στην Αμερική προκειμένου να μην καταρρεύσουν τα νοσοκομεία. Αν και με ανησυχούν τα αυξανόμενα κρούσματα στην Ελλάδα και κάπως η νοοτροπία του Έλληνα που δύσκολα πειθαρχεί, εύχομαι ειλικρινά να συνεχίζουν να ελέγχουν τον ιό».