Το Πάσχα στην Ελλάδα είναι ίσως η πιο εορταστική περίοδος του χρόνου, γεμάτη από θρησκευτικές και λαϊκές παραδόσεις.
Σε κάθε γωνιά της χώρας, οι τοπικές κοινότητες τηρούν τα δικά τους ιδιαίτερα έθιμα, μεταφέροντας τη μαγεία της Ανάστασης με μοναδικό τρόπο. Από τη Βόρεια Ελλάδα μέχρι τα νησιά του Αιγαίου και τη Κρήτη, το Πάσχα αποκτά διαφορετικά χρώματα και αρώματα. Κάθε μία από αυτές τις παραδόσεις προσφέρει μια μοναδική εμπειρία, γεμάτη ενθουσιασμό, θρησκευτική κατανυκτικότητα και τοπική παράδοση, κάνοντάς τες να ξεχωρίζουν κατά τη διάρκεια των εορτών του Πάσχα.
Ας εξερευνήσουμε τα πιο χαρακτηριστικά έθιμα από κάθε περιοχή της Ελλάδας.
Σκιάθος – Πρωινός Επιτάφιος: Ένα από τα πιο συγκινητικά έθιμα στην Ελλάδα είναι αυτό της Σκιάθου, όπου η περιφορά του Επιταφίου ξεκινά στις 4 το πρωί, με τους κατοίκους να τον ακολουθούν από τα σπίτια τους, κρατώντας κεριά. Η τελετή ολοκληρώνεται με μια μοναδική στιγμή μπροστά στην κλειστή πόρτα του Ναού των Τριών Ιεραρχών.
Κέρκυρα – Μπότηδες: Στην Κέρκυρα, το Μεγάλο Σάββατο οι κάτοικοι εκτοξεύουν μεγάλα κανάτια (μπότηδες) γεμάτα νερό από τα μπαλκόνια τους, δημιουργώντας μια εκρηκτική ατμόσφαιρα γεμάτη θόρυβο και ενθουσιασμό. Η παράδοση αυτή έχει τις ρίζες της στη διάθεση για καθαρμό και εξορκισμό του κακού.
Πάτμος – Τελετή του Νιπτήρος: Στην Πάτμο, τη Μεγάλη Πέμπτη αναβιώνει η τελετή του Νιπτήρος, όπου ο ηγούμενος πλένει τα πόδια των μοναχών, μιμούμενος την κίνηση του Ιησού στο Μυστικό Δείπνο.
Χίος – Ρουκετοπόλεμος: Στη Χίο, το έθιμο του ρουκετοπόλεμου στη Βροντάδος είναι φημισμένο σε όλο τον κόσμο. Οι δύο ενορίες του χωριού εκτοξεύουν χιλιάδες ρουκέτες σε μια παραδοσιακή “μάχη”, δημιουργώντας έναν τρομακτικό αλλά εντυπωσιακό θρόισμα στον ουρανό.
Λεωνίδιο – Βραδιά των Αερόστατων: Στο Λεωνίδιο, την Ανάσταση είναι άκρως φαντασμαγορική, με τις ενορίες να ανταγωνίζονται για το ποια θα πετάξει τα περισσότερα αερόστατα στον ουρανό.
Μονεμβασιά – Κάψιμο του Ιούδα: Την Κυριακή του Πάσχα στην Μονεμβασιά, το έθιμο του καψίματος του Ιούδα είναι εντυπωσιακό και γεμάτο φώτα και εκρήξεις, με το ομοίωμα του Ιούδα να καίγεται ως σύμβολο της νίκης της ζωής πάνω στο θάνατο.
Άνδρος – Πασχαλινές Σαΐτες και Μάχες: Στην Άνδρο, οι ντόπιοι συμμετέχουν στο έθιμο της εκτόξευσης σαΐτων. Πρόκειται για μικρές εκρηκτικές συσκευές που εκτοξεύονται στον αέρα και δημιουργούν εντυπωσιακές λάμψεις. Οι σαΐτες έχουν μια ιδιαίτερη θέση στα πασχαλινά έθιμα του νησιού και είναι συνδεδεμένες με την παράδοση και την τοπική κουλτούρα.
Κύθνος – Η Κούνια της Λαμπρής: Στην Κύθνο, τη Δευτέρα του Πάσχα στήνεται μια μεγάλη ξύλινη κούνια στην κεντρική πλατεία του νησιού. Νέοι και νέες κάθονται και λικνίζονται, και το ζευγάρι που κάθεται μαζί στη κούνια λέγεται ότι δεσμεύεται για γάμο.
Φολέγανδρος – Από σπίτι σε σπίτι: Στη Φολέγανδρο, την Κυριακή του Πάσχα, η εικόνα της Παναγίας περιφέρεται από σπίτι σε σπίτι, με τους κατοίκους να την ακολουθούν και να τους προσφέρονται παραδοσιακά πασχαλινά εδέσματα.
Ρόδος – Ο Καλαφουνός: Στη Ρόδο, την Κυριακή του Πάσχα, οι ελεύθεροι άντρες του χωριού μαζεύουν ξύλα για να διατηρήσουν τη φωτιά ζωντανή στο κέντρο της πλατείας, όπου και καίγεται ο Ιούδας σε μια παραδοσιακή τελετή γεμάτη ζωή και πάθος.
Καλαμάτα – Σαϊτοπόλεμος: Στην Καλαμάτα, το Πάσχα είναι συνδεδεμένο με τον σαϊτοπόλεμο, όπου οι συμμετέχοντες εκτοξεύουν εκρηκτικές σαΐτες με στόχο να αναβιώσουν την αντίσταση των Ελλήνων κατά την τουρκοκρατία.
Καλάβρυτα – Το έθιμο της «Κουλούρας»: Τη δεύτερη μέρα του Πάσχα, στην Τουρλάδα Καλαβρύτων, αναβιώνει το έθιμο της «Κουλούρας». Οι συμμετέχοντες παίρνουν μέρος σε αγώνα δρόμου μέσα στην ανθισμένη φύση. Το έπαθλο του νικητή είναι μια κουλούρα, ένα είδος γλυκού ψωμιού που παρασκευάζεται την Μεγάλη Πέμπτη από ανύπαντρες κοπέλες του χωριού. Οι νικητές τεμαχίζουν τις κουλούρες και τις μοιράζουν στους παρευρισκόμενους.
Σαντορίνη – Τα φλεγόμενα τενεκεδάκια στον Πύργο: Τα φλεγόμενα τενεκεδάκια στον Πύργο της Σαντορίνης είναι ένα εντυπωσιακό έθιμο που λαμβάνει χώρα τη Μεγάλη Παρασκευή. Κατά την περιφορά του Επιταφίου, οι κάτοικοι τοποθετούν τενεκεδάκια γεμάτα λάδι σε διάφορα σημεία του χωριού και τα ανάβουν. Δημιουργούν έτσι μια φαντασμαγορική εικόνα, με τον Πύργο να φαίνεται λες και έχει τυλιχθεί στις φλόγες. Το έθιμο αυτό προσελκύει ντόπιους και τουρίστες και προσφέρει μια μοναδική ατμόσφαιρα.
Σέρρες – «Αδώνια»: Τη Μεγάλη Παρασκευή στις Σέρρες, στη συνοικία του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, αναβιώνει το έθιμο «Αδώνια». Σύμφωνα με την παράδοση, οι νοικοκυρές τοποθετούν στα κατώφλια των σπιτιών τους τραπεζάκια, πάνω στα οποία βάζουν θυμίαμα και την εικόνα του Εσταυρωμένου, γεμάτη από πασχαλιές και άλλα άνθη. Το πιάτο με κριθάρι ή φακή που ετοιμάζεται, συμβολίζει τους «Αδώνιδος Κήπους» και την ταχύτατη φθορά της νιότης, όπως συνέβη με τον Άδωνι, που πέθανε από το δάγκωμα ενός κάπρου.
Άνδρος – Τα «Μάσκουλα» και η Γιορτή του Λεμονιού: Η Άνδρος φημίζεται για την εντυπωσιακή αναστάσιμη ατμόσφαιρα με τα «μάσκουλα», τα παλιά μαντεμένια κανόνια γεμάτα πυρίτιδα που βροντούν προς κάθε κατεύθυνση. Η νύχτα του Σαββάτου γεμίζει με βεγγαλικά και κροτίδες, ενώ το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής στη Χώρα πραγματοποιείται η Γιορτή του Λεμονιού, όπου οι επισκέπτες απολαμβάνουν γλυκά και ποτά με βάση το τοπικό λεμόνι.
Τήνος – Περιφορά Επιταφίων στη θάλασσα: Τη Μεγάλη Παρασκευή στην Τήνο, οι Επιτάφιοι περιφέρονται σε διάφορες περιοχές, με ιδιαίτερη έμφαση στη Χώρα, όπου οι 7 Επιτάφιοι από ισάριθμες ενορίες συγκεντρώνονται και ψάλλονται τα Εγκώμια. Το αποκορύφωμα της ημέρας έρχεται όταν ο Επιτάφιος του Αγίου Νικολάου μπαίνει στη θάλασσα με αναμμένους πυρσούς και φλεγόμενο σταυρό, δημιουργώντας μια συγκινητική ατμόσφαιρα.
Σύρος – Κοινή Γιορτή Καθολικών και Ορθοδόξων: Η Σύρος ξεχωρίζει για την αρμονική συνύπαρξη των Ορθόδοξων και Καθολικών Χριστιανών, οι οποίοι γιορτάζουν το Πάσχα μαζί. Τη Μεγάλη Παρασκευή, οι επιτάφιοι των Καθολικών και Ορθοδόξων περιφέρονται σε διαφορετικά σημεία της Ερμούπολης και της Ανω Σύρας, καταλήγοντας στα ουζερί και τα ταβερνάκια για να γιορτάσουν με παραδοσιακά νηστίσιμα μεζεδάκια.
Ναύπακτος – Ο φλεγόμενος Σταυρός: Στη Ναύπακτο, το Ενετικό λιμάνι φωτίζεται από εκατοντάδες κεριά και αναμμένες δάδες που υποδέχονται τους Επιτάφιους, ενώ ένας φλεγόμενος σταυρός φωτίζει την είσοδο του λιμανιού. Το έθιμο αυτό, που χρονολογείται από τη δεκαετία του 1950, είναι αφιερωμένο στους ψαράδες που ήθελαν να τιμήσουν την Αναστάσιμη στιγμή.
Άρτα – Η «Φωτιά» και το Κάψιμο του Ιούδα: Στην Άρτα, τη Μεγάλη Πέμπτη αναβιώνει το έθιμο της «φωτιάς», όταν οι νέοι και τα παιδιά της ενορίας της Αγίας Θεοδώρας συγκεντρώνουν ξύλα και ανάβουν μια μεγάλη φωτιά, ενώ το Μεγάλο Σάββατο καίγεται το ομοίωμα του Ιούδα σε μια συγκινητική αναπαράσταση.
