Στην πλήρη αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου του προγράμματος κοινωνικής αντιπαροχής προχωράει η κυβέρνηση με στόχο την προσέλκυση κατασκευαστικών εταιρειών οι οποίες θα αναλάβουν την ανέγερση κοινωνικών κατοικιών σε ακίνητα του Δημοσίου.
Σκοπός της κυβερνητικής παρέμβασης είναι η επίλυση του κρίσιμου στεγαστικού προβλήματος για ένα μεγάλο μέρος των πολιτών, με την αξιοποίηση ακινήτων του Δημοσίου που θα διατίθενται σε ιδιώτες για την κατασκευή κατοικιών, το 30% των οποίων θα παρέχεται σε ευάλωτες κοινωνικά ομάδες.
Το σχετικό σχέδιο νόμου αναμένεται να παρουσιάσει σήμερα η αρμόδια υπουργός Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας Σοφία Ζαχαράκη, στο υπουργικό συμβούλιο, ώστε εντός του 2025, μέσω της συνεργασίας του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα να «τρέξουν» οι πρώτοι διαγωνισμοί, να υπογραφούν οι σχετικές συμβάσεις και να διατεθούν κάποια από τα χιλιάδες αναξιοποίητα ακίνητα του Δημοσίου, για την κάλυψη των στεγαστικών αναγκών ατόμων ή ζευγαριών που ανήκουν σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες.
Τα νέα ή ανακαινισμένα διαμερίσματα θα διατίθενται είτε με «κοινωνικό» – προσιτό ενοίκιο είτε προς αγορά, είτε και μέσω του καινοτόμου μοντέλου «rent to own» για ενοικίαση με δυνατότητα εξαγοράς.
Μάλιστα, βάσει των προωθούμενων παρεμβάσεων, όπου προβλέπεται ως αντάλλαγμα η εκμίσθωση των ανεγερθεισών ή ανακαινισθεισών ιδιοκτησιών του Δημοσίου, θα καθορίζονται δεσμευτικά οι όροι και το ύψος του μισθώματος που αφορά τις κοινωνικές κατοικίες και τους δικαιούχους.
Στην ηγεσία του υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας (ΥΚΟΙΣΟ) είναι μάλιστα ξεκάθαρο ότι μέσω της «κοινωνικής αντιπαροχής» θα επιτευχθεί σημαντική ενίσχυση της στεγαστικής επάρκειας, προκειμένου να καλυφθούν οι συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες νέων ανθρώπων για οικονομικά προσιτή στέγη, εισάγοντας ένα νέο μοντέλο αξιοποίησης δημόσιων εκτάσεων και ακινήτων. Ο όλος σχεδιασμός εντάσσεται στο πλαίσιο μιας συνεκτικής στεγαστικής πολιτικής που εφαρμόζεται υπό την εποπτεία της υπουργού Σοφίας Ζαχαράκη και η οποία περιλαμβάνει από την παροχή επιδομάτων στέγασης ή ενοικίου και επιχορήγησης της ανακαίνισης κατοικιών, έως χαμηλότοκα δάνεια για την αγορά πρώτης κατοικίας (Σπίτι μου Ι και ΙΙ) και την κάλυψη των στεγαστικών αναγκών σε απολύτως ευάλωτες ομάδες πολιτών (όπως είναι οι κακοποιημένες γυναίκες).
Το αρμόδιο υπουργείο προχώρησε στην κατάρτιση σχεδίου νόμου που αποσκοπεί στη διεύρυνση του θεσμικού πλαισίου για την κοινωνική αντιπαροχή ακινήτων, μέσω νέων υβριδικών μοντέλων συνεργασίας μεταξύ Δημοσίου και ιδιωτών. Η επέκταση αυτή επιδιώκει την αξιοποίηση ακινήτων του Δημοσίου, τα οποία δεν έχουν χρησιμοποιηθεί μέχρι σήμερα ή έχουν απαξιωθεί. Για κάθε ακίνητο ή ομάδες ακινήτων, θα διατυπώνονται πλέον πιο ξεκάθαρα τα στάδια, οι διαδικασίες και οι δυνατότητες του ΥΚΟΙΣΟ για την αξιοποίηση του εκάστοτε ακινήτου κατόπιν συγκεκριμένης μελέτης που θα αναδεικνύει τον προσφορότερο τρόπο.
Αναλυτικά και σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», αξιοποιώντας τις προβλέψεις της κοινής αντιπαροχής, χωρίς κάποια δημοσιονομική επιβάρυνση, προβλέπεται η αξιοποίηση δημόσιας περιουσίας μέσω της μεταβίβασης κυριότητας σε τρίτους, υπό τον όρο της προηγούμενης ολοκλήρωσης και παράδοσης του έργου.
Ελάχιστο ποσοστό κυριότητας που θα διατηρεί το ελληνικό Δημόσιο με χρήση κοινωνικής κατοικίας, ορίζεται το 30%.
Περαιτέρω, στο πλαίσιο ενός ευέλικτου πλαισίου συνεργασίας Δημοσίου και ιδιωτών για την αξιοποίηση ακινήτων, δεν θα προβλέπεται μόνο η ανέγερση αλλά και η συντήρηση των κτιρίων, καθώς και η διασφάλιση της βιωσιμότητας των επενδύσεων, με κατανομή κινδύνων και κερδών.
Δομική αλλαγή, σε σχέση με την υφιστάμενη διάταξη του αρχικού νόμου που ψηφίστηκε το 2022 (Ν. 5006/2022), είναι η δημιουργία κεντρικού φορέα διαχείρισης των κοινωνικών κατοικιών και επιλογής των δικαιούχων, ώστε να αντιστοιχούνται ανάγκες και δικαιούχοι κατά τρόπο αποδοτικότερο και αποτελεσματικό. Σε πρώτο χρόνο, θα μεταβιβαστούν απευθείας στο υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής τα πλέον ώριμα ακίνητα του Δημοσίου για αξιοποίηση, με εξαίρεση τα ακίνητα των ΟΤΑ α΄ και β΄ βαθμού, και σε δεύτερο χρόνο θα δίνεται η δυνατότητα σε φορείς της γενικής κυβέρνησης να μεταβιβάσουν στο υπουργείο κατάλληλα προς αξιοποίηση ακίνητα.
Παράλληλα, προβλέπεται η σύσταση μητρώου δικαιούχων στον ΟΠΕΚΑ, ώστε να γίνεται η αντιστοίχιση με τις διαθέσιμες κοινωνικές κατοικίες.
Επιπροσθέτως, προβλέπονται συγκεκριμένες υποχρεώσεις διαχείρισης, συντήρησης και επισκευής των ανεγερθεισών ή ανακαινισθεισών ιδιοκτησιών του Δημοσίου προς τον σκοπό διασφάλισης της ομαλής λειτουργίας των κατοικιών και διατήρησης της αναβαθμισμένης αξίας τους. Στην πράξη, η λειτουργία του κτιρίου με ενιαίους κανόνες θα προβλέπεται ως πρόσθετη υπηρεσία και αντίστοιχη αξία στη σύμβαση μεταξύ ιδιώτη και Δημοσίου.
Εντός του 2025 προχωρούν οι πρώτες παραχωρήσεις
Εντός του πρώτου εξαμήνου του 2025 αναμένεται να εκδοθούν οι προβλεπόμενες στο σχέδιο νόμου υπουργικές αποφάσεις ώστε να «τρέξει» ο πρώτος διαγωνισμός για την κατασκευή διαμερισμάτων σε κρατικά οικόπεδα, προκειμένου ένα μέρος των διαμερισμάτων να δοθεί με κοινωνικό ενοίκιο, ενώ το υπόλοιπο με τιμές της αγοράς. Βάσει των αρχικών σχεδιασμών, ο πρώτος διαγωνισμός θα αφορά συγκεκριμένα ακίνητα, στα οποία υπάρχει δυνατότητα δημιουργίας 100-150 διαμερισμάτων. Ενα από τα ακίνητα που αναμένεται να αξιοποιηθούν είναι, για παράδειγμα, το ακίνητο της εταιρείας Χρωματουργεία Πειραιώς (ΧΡΩΠΕΙ), 17.893 τ.μ., το οποίο βρίσκεται στην οδό Πειραιώς και παραμένει αναξιοποίητο από τη δεκαετία του 1980. Αυτό θα μπορούσε βάσει των υπολογισμών από ανθρώπους της αγοράς real estate να φιλοξενήσει 300 διαμερίσματα. Από αυτά, τουλάχιστον τα 90 (30%) θα ενοικιάζονται από το κράτος ως κοινωνικές κατοικίες. Τα υπόλοιπα 210 διαμερίσματα θα τα κρατήσει ο ανάδοχος του διαγωνισμού που θα αναλάβει την ανέγερση των κατοικιών και θα τα διαθέσει βάσει των όσων προβλέπει η σύμβαση με το Δημόσιο. Ενα αντίστοιχο project θα μπορούσε να αφορά την κατασκευή κατοικιών στο οικόπεδο Ανατόλια, 29.576 τ.μ., στη Νέα Ιωνία Αττικής, όπου βρίσκεται το κτίσμα της πρώην καρπετοβιομηχανίας Ανατόλια.
Συνολικά, εκτιμάται πως μέσω του προγράμματος θα αξιοποιηθούν περίπου 1.600 κενά ακίνητα σε όλη τη χώρα.
Ειδικότερα, με το συγκεκριμένο νομοσχέδιο, επιδιώκονται η επέκταση του υφιστάμενου πλαισίου και η θεσμική θωράκιση νέων μορφών διαχείρισης ακινήτων, η παροχή κινήτρων και βελτιωμένων διαδικασιών στον ιδιωτικό τομέα, ώστε να συμμετέχει ενεργά, να κατασκευάζει ή/και να ανακαινίζει ακίνητα σε δημόσια γη, εντός αστικών κέντρων – οικιστικού ιστού, που μέχρι σήμερα δεν έχει αξιοποιηθεί ή έχει απαξιωθεί, ώστε να διαμορφωθεί ένα απόθεμα κοινωνικών κατοικιών που θα διατίθενται σε δικαιούχους με οικονομικά και κοινωνικά κριτήρια.
Στο πλαίσιο αυτό και επιδιώκοντας την αύξηση του αποθέματος οικονομικά προσιτών κατοικιών καθώς και την ενίσχυση της συμμετοχής ιδιωτικών εταιρειών, στο σχέδιο νόμου θα προβλέπονται συγκεκριμένα κίνητρα, αλλά και μηχανισμοί συνεργασίας δημόσιου – ιδιωτικού τομέα.
Στους βασικούς στόχους του νομοσχεδίου περιλαμβάνονται:
1. Η αύξηση της κοινωνικής κατοικίας μέσω νέων κατασκευών και ανακαινίσεων.
2. Η δημιουργία ενός ευέλικτου πλαισίου συνεργασίας Δημοσίου και ιδιωτών για την αξιοποίηση ακινήτων, καθώς και
3. Η διασφάλιση της βιωσιμότητας των επενδύσεων μέσα από την κατανομή κινδύνων και κερδών.
Ταυτόχρονα, προωθούνται η κοινωνική συνοχή και η περιφερειακή ανάπτυξη, με στόχο την αποσυμφόρηση αστικών κέντρων και την ενίσχυση περιοχών με δημογραφικά προβλήματα.
Επιδιώκεται επίσης η ενίσχυση της ιδιοκατοίκησης, μέσω της μίσθωσης με δικαίωμα εξαγοράς, προσφέροντας σε νέους και χαμηλόμισθους τη δυνατότητα απόκτησης κατοικίας.